De verkiezingscampagne is deze week flink losgebarsten. Meer dan ooit telt mee hoe een lijsttrekker overkomt op tv. VVD'er Zalm is nog te zenuwachtig, vindt het Telegraaf-verkiezingspanel. CDA-leider Balkenende mag iets minder grijnzen en samen schiet het tweetal nog te veel in de verdediging. PvdA en SP komen redelijk goed uit de startblokken met hun aanvallen op de coalitiepartners.

Maar de politici moeten er ook voor waken dat het geen Amerikaanse toestanden worden met veel geschreeuw en weinig inhoud. Gouden bergen beloven die na de verkiezingen totaal niet kunnen worden waargemaakt, is al helemaal uit den boze. "Politici moeten eens eerlijk zeggen wat er wel en wat niet kan. En laten ze ons, de kiezers, vooral ook niet vergeten zodra de verkiezingen voorbij zijn.''

Kiezerspanel: 'We missen Pim'

door Alexandra van den Bos en Joost Ruempol

DEN HAAG - Voor Harmen de Nachtegaal, een 34-jarige vrachtwagenchauffeur uit Zuid-Holland, zijn de tv-debatten met de lijsttrekkers tot nu toe allemaal zeer teleurstellend verlopen. "Ik word er niets wijzer van. Het levert geen enkele bijdrage op omdat de meeste standpunten al bekend zijn", vindt de in Hendrik-Ido-Ambacht woonachtige De Nachtegaal.

Heleen Scholtes

De andere panelleden hebben iets minder harde kritiek op de optredens van de politici de afgelopen paar dagen. "Ik ben blij dat er nu zo veel aandacht is voor de politiek en dat op heel veel tv-zenders politici aan het woord komen", zegt de 36-jarige Heleen Scholtes uit Maastricht. Volgens haar is er door al die aandacht nu wel de ruimte om dieper op onderwerpen als veiligheid in te gaan. "Maar ik vind wel dat de lijsttrekkers meer argumenten met elkaar moeten uitwisselen. Laat ze maar eens precies uitleggen wat alle voordelen en de nadelen van iets zijn", zegt Scholtes die projectmanager in de farmaceutische industrie is.

Ben Vinken

PvdA en SP hebben het in de campagne makkelijker dan VVD en CDA, stelt de Maastrichtse vast. "Zij hoeven als oppositie niet het huidige beleid te verdedigen. Dat moeten de coalitiepartners wel. PvdA'er Bos en SP'er Marijnissen kunnen er dus vol tegen aan gaan", zegt Scholtes. Maar volgens het panel moeten de twee oppositieleiders wel oppassen voor overmoedigheid. "Marijnissen zat tijdens het lijsttrekkersdebat voortdurend Zalm in de rede te vallen. Dat moet hij echt niet meer doen", aldus VVD'er Ben Vinken (42) uit Gieten, die opkomt voor zijn partijgenoot.

Zenuwachtig

De lijsttrekker van de liberalen, Gerrit Zalm, komt volgens het verkiezingspanel nog steeds zenuwachtig over tijdens de debatten. Maar dat is niet erg als hij duidelijk zijn standpunten kan uitleggen. Dat hij afgelopen week zijn partijgenoot Hans Wiegel bij de verkiezingscampagne heeft gehaald, was een wel heel erg doorzichtige stap, vinden de panelleden.

Tjits Agricola

"Zalm wil daarmee alleen compenseren wat hij zelf niet in huis heeft; uitstraling. Wiegel komt tenminste zelfverzekerd en rustig over. Maar als je hem als lijsttrekker nodig hebt om zetels te halen, dan faal je zelf", zo luidt het snoeiharde oordeel van de 46-jarige Tjits Agricola, een melkveehouder uit het Friese Scharsterbrug. Productmanager Ben Vinken ziet daarentegen wel wat in Wiegel. "Hij is de perfecte premier. Wiegel moet wel in staat zijn om kiezers terug te halen naar de VVD."

Ondanks de terugkeer van de zelfverzekerde Wiegel zal melkveehouder Agricola niet op de liberalen gaan stemmen. In mei was het de Lijst Pim Fortuyn die zijn stem kreeg. Nu twijfelt hij sterk tussen de LPF en het CDA, waar hij en zijn familie van huis uit op stemden. "Ik twijfel nog heel erg tussen die twee. Balkenende vind ik wel goed overkomen, maar hij grijnst wel de hele tijd. Dan vraag ik me dus echt af of hij het allemaal meent wat hij zegt", aldus Agricola, die de rasdebater Fortuyn erg mist tijdens de tv-optredens. "Hij bracht leven in de debatten en vocht tenminste voor zijn zaak."

Opschudding

Adriana Stolk

De uit Capelle aan den IJssel afkomstige huisvrouw Adriana Stolk vindt ook dat Fortuyn flink het bed op heeft opgeschud. "Nu is het alleen maar met de jongens onder mekaar", meent Stolk, die het net als Heleen Scholtes jammer vindt dat niet alle partijen aan de debatten mogen deelnemen. "Ook kleine partijen zoals D66 en GroenLinks moeten meedoen", vindt Stolk, die waarschijnlijk weer op het CDA gaat stemmen.

Voor de komende campagnedagen heeft melkveehouder Agricola nog een advies aan de lijsttrekkers. "Ik hoop niet dat ze weer allemaal gouden bergen gaan beloven. Politici moeten eens eerlijk zeggen wat er wel en wat niet kan. En laten ze ons, de kiezers, vooral ook niet vergeten zodra de verkiezingen voorbij zijn."