02-02-2002
Willem-Alexander koos Máxima zelf

door Kees Lunshof

EEN huwelijk van een kroonprins is tegenwoordig primair een bevestiging van de liefde tussen twee mensen. Deze wordt gelukkig niet meer gedicteerd door het staatsbelang zoals vroeger. Maar helemaal los daarvan staat het niet. Niet voor niets vereist de grondwet parlementaire instemming wil de troonopvolger zijn recht op de kroon behouden.

Een vrouw van de kroonprins zal eens de koningin van het land worden, en daardoor heeft zij een direct effect op het doen en laten van de komende koning. Haar aanwezigheid raakt daarmee het publiek belang. Verder is het een verbintenis waaruit een nieuw staatshoofd kan ontspruiten.

Prins Willem-Alexander krijgt terecht in grote mate de vrije hand zelf zijn bruid te zoeken. Zelfs aan het geloof van de partner worden geen specifieke eisen meer gesteld, mits de kroonprins zelf maar protestant blijft en zijn kinderen protestants worden opgevoed.

Toch bemoeien Beatrix en Claus zich meer met de keuze van Willem-Alexander dan ouders onder normale omstandigheden doen. Een goede keuze die de instemming van regering en parlement wettigt, is immers ook hun belang, en vooral het belang van een ongestoorde voortzetting van het Huis van Oranje als de historische drager van de kroon.

Naar verluidt had Beatrix op eerdere kandidaten kritiek omdat ze twijfelde of die de uiterst zware functie wel aankonden. Daarentegen legt ze zich na aanvankelijke aarzelingen bij Máxima neer. Ze moet wel. Willem-Alexander is niet van plan haar te laten gaan, zelfs als dat het verlies van het opvolgerschap betekent. "Zij is de ware", moet hij gezegd hebben.

Het arrangement wordt problematisch als blijkt dat Máxima's vader een rol heeft gespeeld als staatssecretaris in de Argentijnse militaire dictatuur. Dat staat een verloving en huwelijk niet in de weg. Maar er kan niet aan worden voorbijgegaan dat veel Nederlanders de man niet bij het huwelijk wensen te zien, hoe pijnlijk dat ook is voor Máxima.

Wim Kok is, met de instemming van Beatrix en Claus, er op uit dat te bereiken. Het kost Willem-Alexander en Máxima aanvankelijk veel moeite daarmee akkoord te gaan. Het leidt tot familiaire en politieke spanningen. Maar uiteindelijk hakt het tweetal in overleg met de vader - en buiten Koks afgezanten - de knoop door. Een brede volkssteun voor het huwelijk weegt uiteindelijk zwaarder dan de aanwezigheid van de vader. Vader Zorreguieta komt niet, maar Máxima behoeft haar vader publiekelijk niet af te vallen. Kok krijgt voor zijn bemoeienissen veel lof, maar zonder de familie zelf had hij geen resultaat behaald.

Máxima steelt bij de verloving direct alle harten. Willem-Alexander deed daar indertijd langer over. Hij is in zijn jeugd sterk afgeschermd van de publiciteit. Hij is onzeker en wil in zijn jonge jaren zelfs van de opvolging afzien. Zijn verhouding met zijn ouders is in zijn puberteit slecht.

Als hij na zijn militaire dienst en zijn studie een meer zichtbare rol gaat spelen, komt hij eerst stuntelig over, wat wordt versterkt door de verhalen over hem als losbol ('Prins Pils') in Leiden. Naarmate hij meer optreedt en bekender wordt, verbleekt die kritiek. Hij blijkt - ofschoon geen intellectueel - helemaal niet zo dom als gesuggereerd. Hij is een doener en doorzetter. Bovendien heeft hij humor en bezit hij grote sociale vaardigheden. Die zullen hem later goed van pas komen in zijn functie als staatshoofd. Overigens heeft hij, net als zijn moeder, moeite zijn eigen mening in kleine kring voor zich te houden.

Na zijn studie wordt hij van hot naar her gesleept om zich op het koningschap voor te bereiden. Alleen een zichtbare rol ten behoeve van het bedrijfsleven, bijvoorbeeld bij buitenlandse bezoeken, is hem onthouden. Er is onnodig politiek gedoe rond zijn benoeming tot IOC-lid.

De permanente opvoeding die het kroonprinselijk paar verder te wachten staat, zal nog even duren. Niets wijst op een snel vertrek van Beatrix. Zo kan ook in een relatieve rust aan de bouw van een gezin worden gewerkt.

Inmiddels wordt gezocht hoe hij en Máxima later een moderne invulling kunnen geven aan het koningschap. Van Wim Kok is daarover weinig meer vernomen dan een onzinnig voorstel tot beperking van het lidmaatschap van het Koninklijk Huis. Toch is een nieuwe aanpak onvermijdelijk, en niet alleen omdat de kroonprins het anders wil en vooral minder formeel.

De monarchie krijgt in een veranderende tijd waarin Nederland opgaat in de Europese Unie een andere rol te spelen. Tegelijk is er sprake van regionalisering binnen Nederland, is er de individualisering en is ons land een multi-etnische samenleving. Dat vraagt om een samenbindende figuur als 'hart van de natie'. Dat geeft het staatshoofd een rol juist buiten de politiek. Beatrix is daar al mee begonnen. Willem-Alexander moet daaraan handen en voeten geven.

Ook de media zullen zich meer dan in het verleden richten op het staatshoofd. De toename van publieke en commerciële tv-zenders, de komst van internet, de behoefte van de roddelbladen aan nieuws en de concurrentie tussen de gedrukte media verzekeren voortdurende aandacht voor het staatshoofd.

De nieuwe, minder politieke rol van het staatshoofd zal beter moeten worden gedefinieerd zodat die meer zichtbaar en hoorbaar wordt dan tot nu toe. Dat geldt ook voor de plaats die Máxima krijgt. Als het kroonprinselijk paar die modernisering tot stand kan brengen - en de politiek hun die vrijheid geeft - dan kan de basis worden gelegd voor een succesvol koningschap later.