02-06-2001
Koninklijk huwelijk sneeuwsprookje?

door Harry Geurts

DE BILT - "In de straten van Amsterdam is 85.000 kubieke meter sneeuw gevallen. Tachtig 10-tons wagons zouden er voor nodig zijn om deze hoeveelheid af te voeren. Daarbij komt nog het gebrek aan sneeuwruimers." Zo meldde deze krant op 4 februari 1947, nadat de grens tussen zachte lucht in Zuid-Europa en extreme kou in het noorden enkele dagen over ons land pendelde. Met gemiddeld -5,5 graden werd februari 1947 uiteindelijk de op een na koudste sprokkelmaand sinds het begin van de metingen in 1706.

Onlangs werd aangekondigd dat Willem-Alexander en Máxima op 2 februari 2002 in de hoofdstad in het huwelijk treden. De 2de februari is in de volksweerkunde 'de meest aangehaalde dag van het hele jaar'. Dat schrijft A.H. de Weijer in 'Weerberichten', een van de beste boeken over spreuken en boerenwijsheid als weervoorspellers. "Met Maria Lichtmis warme zonneschijn, er zal meer sneeuw, ijs en vorst dan van tevoren zijn."

De datum wordt gerekend tot de zogenaamde merkeldagen, in de folklore een kritische dag die het lot van een seizoen of jaar zouden bepalen. Het lengen van de dagen kondigt de naderende lente en het nieuwe leven aan. De huwelijksdatum op het feest van het licht is zeker in dit opzicht een prima keus. De meeste weerspreuken van die dag wijzen echter op een verharding van de winter in februari, "als de dagen lengen, gaan de nachten strengen."

Niet zelden worden de laagste temperaturen van de winter pas in februari gemeten. Met name de tweede decade van de maand laat vaak een opleving van de winter zien met schaatsijs. In de klimatologie wordt dat een singulariteit genoemd, een rond bepaalde data terugkerend karakteristiek weerpatroon. De geplande koninklijke huwelijksdag valt echter in de eerste decade van de maand en dan zitten we nog al eens in de overgangsperiode naar een winters weertype.

Dit jaar nog was de periode van 2 tot en met 5 februari de meest dramatische van de winter. Op vrijdag 2 februari sneeuwde het langdurig (in De Bilt 11,3 uur) door het opdringen van zachtere lucht vanuit het zuidwesten.

In de noordelijke helft werd de sneeuwlaag plaatselijk 20 cm dik en door de wind werden sneeuwduinen gevormd van 60 cm. Ook in 1929, 1940, 1942, 1956 en 1963 was het begin februari helemaal mis: sneeuwstormen en felle kou bepaalden toen het weer in ons land. Vooral in 1942 leek het hier wel de Noordpool. Gelukkig zijn dat alleen de extremen en de kans is klein dat het koninklijk paar uitgerekend de 2de februari zoiets overkomt. Zeker in het huidige zachtere klimaat lijkt een vrij milde winterdag reeler.

Over de laatste ruim honderd jaar lagen de middagtemperaturen volgens de klimatologische dienst van het KNMI in De Bilt in 90 gevallen op 2 februari boven nul, op zes dagen zelfs boven de 10 graden! Voor de laatste ijsdag (maximumtemperatuur onder nul) moeten we terug naar de winter van 1963; alle 2e februari's nadien hadden positieve maxima. Het langjarig gemiddelde over dertig jaar geeft voor deze datum voor De Bilt en Schiphol een maximumtemperatuur van +6 graden en een minimum van +1 graad. Op 57 dagen van de laatste honderd jaar viel er neerslag, maar meestal slechts hooguit enkele tienden tot enkele millimeters.

De kans dat het oranjezonnetje het geheel laat afweten is zeker niet te verwaarlozen. Sinds 1901 was 2 februari in 37 jaar een zonloze dag, op de meeste andere dagen scheen de zon 1 tot 4 uur of nog iets langer. Het record is 8,7 uur zon op 2 februari 1959, maar dat was dan ook het zonnigste jaar ooit!