31-03-2001
Na 500 jaar weer een katholieke koningin?

door Angelo Vergeer

UTRECHT - De kans is groot dat Nederland voor het eerst sinds de Reformatie weer een rooms-katholieke koningin gaat krijgen. Ervan uitgaand dat Máxima Zorreguieta haar roomse geloof trouw blijft, wacht ons land dus wederom een gemengd koninklijk huwelijk.

Zij het dit keer zonder commotie, zo verzekeren betrokken kerkgenootschappen al bij voorbaat. Want er is lering getrokken uit het tumultueus verlopen gemengde huwelijk drie jaar geleden van prins Maurits met zijn Marilene. Met name de mengvorm van dat huwelijk, met zowel een protestant Avondmaal als een katholieke Heilige Communie, schoot veel kerkleiders in het verkeerde keelgat.

Secretaris-generaal Plaisier van de Nederlandse Hervormde Kerk, waartoe de Oranjes behoren, ging praten met kardinaal Simonis die op zijn beurt naar het Hof stapte. "Voor ons kwam dat huwelijk toen uit de lucht vallen, maar dat gaat ons nu niet gebeuren", zo liet de persoonlijk woordvoerder van de kardinaal, Loek Sinselmeijer, gisteren weten. "Zowel binnen de bisschoppenconferentie als met de Samen-op-Weg kerken (een samenwerkingsverband tussen de Nederlandse Hervormde Kerk, Gereformeerde Kerken, en de Evangelisch-Lutherse kerk, AV) is er intensief overleg. Daarom denk ik dat we tot een harmonieuze huwelijksviering zullen komen.".

Blij dat de katholieke kerk in Nederland in de vorm van een katholieke koningin haar stem meer aanzien zou kunnen geven, gezien ook recente uitlatingen van de kardinaal dat het huidige kabinet de kerk marginaliseert, zo blij is de RK-kerk niet. "Het is niet zo dat we nu in ons vuistje lachen. Het geluk van het paar staat voorop. Als Máxima katholiek blijft, heeft dat natuurlijk conseqenties voor de huwelijksviering, het opvoeden van de kinderen, dat soort zaken. Maar ook dat is onderwerp van gesprek met de andere kerken."

Ook binnen de Samen-op-Weg kerken is het huwelijk tussen de kroonprins en Máxima onderwerp van grondige discussies. "We hebben verschillende draaiboeken klaarliggen en het hangt van het Hof af, welke uit de kast wordt getrokken. Feit is dat het huwelijk tussen Maurits en Marilene ook binnen onze gelederen de nodige gevoelens heeft losgemaakt. Harmonie staat voorop. Vandaar ook dat de katholieken in deze onze gesprekspartner zijn", aldus woordvoerder Klaas van der Kamp namens de de Samen-op-Weg kerken.

"Marilene is vrij sterk belijdend katholiek. Dat heeft er mede toe geleid dat er tijdens haar huwelijksdienst een opmerkelijke mengvorm ontstond, met alle gevolgen van dien, maar dat hoeft niet. Gemengde huwelijken, mits gehouden aan regels, hoeven geen probleem op te leveren", zegt Evert de Jong, secretaris van de beraadsgroep Vieringen van de Nederlandse Raad van Kerken. "Een van de betrokken kerken is meestal verantwoordelijk voor de viering. Gezien de uitlatingen van de Amsterdamse commissaris Van Riessen die rond het huwelijk 'geweldig gedonder' verwacht, zal de kerkelijk inzegening wel eens plaats kunnen hebben in de Nieuwe Kerk waar ook Willem-Alexander zijn moeder is getrouwd, een Nederlandse Hervormde Kerk dus.".

"Vervolgens zal gekeken worden in welke vorm de viering dan gegoten dient te worden. Binnen de reformatorische kerk is het eerder uitzondering dan gebruik dat tijdens huwelijksinzegeningen het Avondmaal wordt gehouden. Kiest men dan voor de Heilige Communie, dan kiest men in de katholieke traditie automatisch voor een katholieke eucharistieviering, met voor protestanten tal van beperkingen. Zo zal, na dispensatie, dan alleen de bruidegom ter communie mogen gaan, maar niet zijn ouders bijvoorbeeld. Zodoende kom je al snel op een oecumenische woorddienst terecht met een huwelijkssluiting. Zo'n dienst zou je dan ook nog kunnen voorzien van katholieke gebruiken. In Spanje bijvoorbeeld zie je vaak dat er goudstukken overhandigd worden, bij wijze van garantie dat de man voor zijn vrouw kan blijven zorgen.".

Maar liefst 91 procent van de Nederlanders heeft al laten weten geen bezwaar te hebben tegen een gemengd huwelijk en een rooms-katholieke koningin, zo concludeerde KRO's Kruispunt na een enquete begin vorig jaar. Opmerkelijk daarbij was dat er geen onderscheid bleek tussen de verschillende gelovigen; het Nederlandse koningschap wordt blijkbaar gezien als een koningschap voor alle gezindten. Het was de katholieke Willem van Oranje die tijdens de Tachtigjarige Oorlog tegen de katholieke Spanjaarden de kant van de protestanten koos.

Aan het begin van de 19de eeuw trachtte Willem I de Nederlandse Hervormde Kerk nog staatskerk te maken en verbood hij het stichten van nieuwe kloosters. Maar Willem I moest in 1840 aftreden, toen hij met een Belgische gravin trouwde, die van katholieke huize was. Het was in 1964 prinses Irene die vanwege haar huwelijk, ze werd katholiek, het Huis van Oranje weer nauw in contact bracht met de Roomse kerk.