Keihard oordeel enquêtecommissie

De enquêtecommissie Bijlmerramp haalt, behalve naar vice-premier Borst (D66), ook keihard uit naar premier Kok.

De PvdA-voorman, die steeds op de achtergrond is gebleven, krijgt het ernstige verwijt dat hij onvoldoende leiding heeft gegeven aan afhandeling van de nasleep van de ramp.

Liefst tien ministeries waren op hun eigen deelgebied bij de problemen betrokken, maar werkten veelal te traag en ook langs elkaar heen. Premier Kok deed volgens de enquêtecommissie niets om de diverse acties op elkaar af te stemmen.

Onrust

Ondanks de grote onrust over hun gezondheidsklachten die bewoners en hulpverleners jarenlang van de daken schreeuwden, gaf Kok niet thuis en deed geen pogingen om de andere ministers tot daden aan te zetten. Opeenvolgende kabinetten hebben de grote maatschappelijke onrust veronachtzaamd, oordeelt de commissie hard.

De verdediging van Wim Kok tijdens zijn publieke verhoor dat hij te weinig mensen en middelen heeft om de zaak te coördineren en dat hem nooit is gevraagd de leiding te nemen, wordt door de enquêtecommissie van tafel geveegd.

Afhankelijk van de precieze woorden die de enquêtecommissie gebruikt in het rapport dat vanmiddag officieel wordt gepresenteerd, gaat het hierdoor niet langer alleen om de positie van de twee vice-premiers Borst en Jorritsma, maar om het voortbestaan van het hele paarse kabinet.

Strategie

In het Torentje van premier Kok is gisteren overleg gevoerd tussen de paarse fractievoorzitters en de betrokken bewindslieden over de strategie die gevolgd gaat worden nu het eindrapport zo hard blijkt te zijn.

In het rapport signaleert de commissie ook dat premier Kok, vice-premier Borst en oud-minister Hans Alders (PvdA, Milieu) in hun openbare verhoor onder ede dingen gezegd hebben die niet sporen met de feiten.

Ook van andere getuigen zijn er uiteenlopende uitspraken genoteerd. De commissie geeft zelf echter geen enkel oordeel over eventuele vermoedens van meineed en laat dat aan de Kamer.

Blunders

De enquêtecommissie komt tot het zeer pijnlijke oordeel dat het vertrouwen van burgers in de overheid in het geding is gekomen door de falende politici en (top)ambtenaren. De commissie-Meijer vreest dat de Bijlmerramp waarschijnlijk niet de enige kwestie is waarin op zo'n grote schaal is geblunderd.

Minister Els Borst (Volksgezondheid) liet gisteren in een reactie weten dat zij niet zomaar opstapt, maar zich in de Tweede Kamer wil verdedigen. De D66-bewindsvrouw krijgt van de betrokken politici de hardste klappen.

Klachten

De commissie verwijt haar dat zij te laat en te weinig in actie is gekomen om onderzoek te doen naar de gerezen gezondheidsklachten. Daardoor zijn de gezondheidsklachten, die volgens de commissie wel degelijk verband houden met de ramp, heviger geworden en bij veel meer mensen opgetreden.

Borst staat nog steeds achter haar eigen handelen. "Het had natuurlijk altijd iets beter gekund. Maar ik zie het rapport wel met vertrouwen tegemoet."

Ook de andere vice-premier Annemarie Jorritsma (VVD) legt het hoofd niet in de schoot en wil zich verdedigen in de Kamer. De enquêtecommissie verwijt Jorritsma dat zij de Tweede Kamer "onjuist heeft geïnformeerd". Dat oordeel wordt normaliter gezien als een politieke doodzonde.

Haar voorgangster Hanja Maij-Weggen krijgt eveneens voor de voeten geworpen dat zij de Kamer onjuist heeft geïnformeerd. Bovendien heeft zij zich, in strijd met de regels, bemoeid met het 'onafhankelijke' vooronderzoek van RLD-topman Wolleswinkel.

Overigens kunnen ook de Rijksluchtvaartdienst, de luchtverkeersleiding en het AMC-ziekenhuis dat steeds de boot afhield, hun borst nat maken.

De Israëlische overheid en luchtvaartmaatschappij El Al krijgen in ieder geval het verwijt dat zij ondanks alle toezeggingen niet genoeg hun best hebben gedaan om de ontbrekende ladingpapieren op te duiken. Ook de wel erg lange lijst van uitgesteld onderhoud aan de ramp-Boeing komt aan de orde.

De parlementaire enquêtecommissie maakt verder korte metten met alle complottheorieën die de afgelopen jaren zijn ontstaan. Vanuit Israël zijn geen geheime missies ondernomen. Er zijn mannen in witte pakken geweest, maar zij hadden geen geheime taken. Evenmin had El Al een uitzonderingspositie op Schiphol, behalve met de beveiliging.

De commissie moet tot haar spijt constateren dat de verdwenen cockpit-voicerecorder nog steeds niet is gevonden. Ook is onduidelijk hoe de rijkspolitie op de rampavond de ladingpapieren verzameld heeft. Het openbaar ministerie doet daar nog onderzoek naar.