Kok en Lubbers boos op Israël

Premier Kok en oud-premier Lubbers zijn woedend op de de Israëlische regering vanwege de laksheid bij het verstrekken van informatie over de lading van de El Al-Boeing die in 1992 in de Bijlmermeer neerstortte.

"Gezien al het verdriet dat is aangericht, ben ik hier buitengewoon boos over", zei oud-premier Lubbers zonder omhaal voor de enquêtecommissie Bijlmerramp op 11 maart 1999.

Zware kritiek op Israël kwam ook van Kok. "Het is verontrustend als het om nonchalance gaat, maar pijnlijk als het bewust is gebeurd", aldus de huidige premier tijdens zijn verhoor.

Israël zou, zo onthulde de commissie, mogelijk al een jaar lang op de hoogte zijn van de exacte inhoud van de lading. De Amerikaanse onderneming waar de enquêtecommissie inmiddels gegevens over de inhoud van de lading heeft aangetroffen, is volgens de commissie onderdeel van een Israëlisch bedrijf.

"Dat maakt het nog pijnlijker en verontrustender om de gegevens niet ter beschikking te stellen", reageerde Kok. "Men is het in Israël kennelijk pas echt serieus gaan nemen toen men zich realiseerde dat het bloedserieus was. Dat zegt veel over de manier waarop het Nederlandse kabinet is bejegend."

Kok vervolgde: "Het zit mij allerminst lekker dat het in het normale verkeer tussen staten niet mogelijk is om informatie boven tafel te krijgen die essentieel is voor de afwikkeling van een ramp."

Oud-premier Lubbers, die zich "een vrind" van Israël noemde, vroeg zich hardop af waarom Israël geen open kaart heeft gespeeld. "Het is onbegrijpelijk dat de papieren niet op tafel zijn gelegd", vindt hij.

A. Yarkoni, hoofd van de Israëlische burgerluchtvaart, ontkende dat Israël de ontbrekende vrachtbrieven over twintig ton lading al een jaar lang in bezit had.

De commissie stelde Kok indringende vragen waarom hij tussen 1994 en 1998 als premier de coördinatie van de rampafwikkeling niet voor zijn rekening heeft genomen. Maar liefst acht departementen waren hierbij betrokken. Commissievoorzitter Meijer wees op het grote aantal gezondheidsklachten in de Bijlmer.

De minister-president benadrukte dat de verantwoordelijkheid voor de afwikkeling van de nasleep van de Bijlmerramp bij de diverse ministers in het eerste paarse kabinet lag. Volgens hem hebben de bewindslieden het "niet hogerop" gezocht in de ministerraad. "Als een bewindspersoon zou vastlopen, dan zou ik daarover gaan praten", aldus Kok.

Wel erkende Kok dat met de huidige kennis "er alle aanleiding is om bezorgd terug te kijken". "Ik betreur het dat mensen zo lang in onzekerheid zijn gebleven."

Commissievoorzitter Meijer: "Vindt u terugkijkend dat de gezondheidsklachten veel eerder aan de orde hadden moeten komen?" Kok: "Zeker. En dat is zacht uitgedrukt." Deze opmerking was vooral pijnlijk voor vice-premier Borst (Volksgezondheid).

Oud-premier Lubbers haalde hard uit naar het eerste paarse kabinet, dat volgens hem tekort heeft geschoten bij de afwikkeling van de ramp. Door de onduidelijkheid over de inhoud van de lading en het zoekraken van 150 kilogram verarmd uranium had Lubbers verwacht dat het kabinet alerter zou hebben gereageerd op de klachten van mensen "met de ziekte in hun lijf".

Overigens stelde oud-Milieu-minister Alders dat het zoekgeraakte uranium geen gevaar voor de volksgezondheid oplevert. Die kennis ontleende de huidige commissaris van de Koningin van Groningen uit "rapporten".

Voormalig minister Maij-Weggen stelde dat de coördinatie van de ramp formeel lag bij Binnenlandse Zaken, waar de inmiddels overleden minister Dales de scepter zwaaide. "Verkeer en Waterstaat heeft wel altijd een dominante rol gehad", aldus Maij.

Lubbers was verbaasd dat er tot augustus 1994 kopstukken van de PvdA, onder wie de toenmalige vice-premier Kok en fractievoorzitter Wöltgens, "nooit een woord ter tafel hebben gebracht" over de nasleep van de ramp. "Ik ben nooit door een Kamerlid of fractievoorzitter gebeld of aangesproken met de mededeling: Ik ben met een kluitje in het riet gestuurd", aldus Lubbers.