Göteborg gaat zomers uit z'n dak

door JOS VAN NOORD

GÖTEBORG - "Hej, hej!" hoor je maar steeds in Göteborg. Vriendelijk volkje, die Zweden. Lopen mekaar op straat nooit zomaar voorbij zonder iets te zeggen. Op z'n minst altijd wel even een vriendelijk "Hallo!"

Ze staan bekend als blonde, bleke en vooral koele kikkers. Maar ze zijn juist hartstikke aardig. Warm en hartelijk. Gezonde en sportieve, ja-zeg-maar-gerust mooie mensen. Leuke koppen op strakke lijven.

De hele winter zitten ze binnen. Dik zeven maanden. Dan werken ze aan hun body. Ze zitten in de sauna, ze ijshockeyen of ze schaatsen overdekt. Buiten zie je ze maar zelden. Geen wonder: 's winters vriezen hier buiten je oren er zowat af. Het weer is vaak knudde. Zweden zit dan thuis bij de kachel, kijkt tv of computert wat.

Maar als het zomer wordt, dan komen ze ineens massaal te voorschijn. Gaan ze uit hun dak. Lente in Göteborg betekent explosie van opgekropte energie. Het eerste zonnetje prikt nog maar net door het wolkendek boven Göteborg of de stad komt tot leven, de inwoners stropen hun mouwen op, de terrassen gaan open en iedereen gaat flaneren: in de vele stadsparken en vooral op de winkelpromenade Kungsports Avenyn, de Avenue van de Koningspoort, zeg maar de Champs Elysees van Göteborg. Ze gaan fietsen door hun groene prachtstad of de Göteborgers trekken er op uit met hun duizenden zeil- en motorbootjes, bij voorkeur naar de heerlijk rustige eilandjes voor de kust, waar geen autoverkeer is.

Ook in het hoge noorden zijn zomers gezellige terrasjes
en leuke wandelstraatjes te vinden.

"Het is nu eenmaal onze aard, die mede is bepaald door het klimaat", zegt mij Gudrun Mattsson als we samen door Göteborg wandelen. Gudrun is hier lerares Frans en Spaans. Ze kent de stad op haar duimpje. "De winters zijn hier erg lang, koud, donker en problematisch, want we moeten steeds nadenken hoe we ons warm houden. Waar is m'n jas? En waar is m'n bontmuts en waar is m'n paraplu? Heel anders dan bijvoorbeeld in Frankrijk of in Spanje, waar de mensen doorgaans op straat leven. De Zweden steken veel geld en energie in hun huis. Dat merk je hier in Göteborg: de mensen doen er alles aan om het thuis mooi te maken en gezellig: ze nodigen elkaar over en weer uit."

Een blauwe tram, onderweg naar het centraal station.

Maar als het zomer wordt, dan gooien de bewoners alle winterse frustratie, alle ijsmutsen en andere dikke kleding van zich af en dan begint het grote zomerfestival. Dan gaan ze buiten feesten, zingen en dansen, want ze willen en kunnen van die paar zomermaanden geen enkel zonnestraaltje missen.

Ga dus vooral in de zomer naar Göteborg. Buitenlanders worden hier warm onthaald, want de bijna een half miljoen Göteborgers maken graag kennis met mensen van elders. Ook dat zit in hun aard. Je moet wel zelf met een praatje beginnen, maar dan wordt het ook al heel gauw gezellig.

"Als we in eerste instantie misschien een beetje koel overkomen, is dat vaak een kwestie van verlegenheid", zegt Gudrun die het weten kan. Behalve hun eigen onverstaanbare taaltje, spreken de zowat negen miljoen Zweden allemaal opvallend goed Engels.

De airport-bus, die ze hier gewoon vliegbus noemen, had me nog maar nauwelijks afgezet bij Eggers, de stijlvolle grand old lady van Göteborgs hotellerie tegenover het Centraal Station in hartje stad, of ik hoorde dat de beroemde Zweedse schilder Carl Larsson dikwijls in mijn kamer verbleef. Een sfeerrijke kamer vol allure. Later zou ik Larsson zelf tegenkomen, in het Konst Museum, waar trouwens ook schitterende werken hangen van Rembrandt, Rubens, Van Dyck, Van Goyen en tal van andere bekende en onbekende Hollandse en Vlaamse meesters.

Rotsen zijn veel avontuurlijker dan een zandstrand. En je weet nooit wat je uit het water haalt

Zoals Amsterdam ooit ontstond op een dam in de rivier Amstel, zo was Göteborg aan het einde van de zestiende eeuw niet meer dan een burcht in de rivier Gota. Zwedens tweede stad, de grootste ijsvrije haven van Scandinavië, doet op het eerste gezicht sterk aan Nederland denken: de Göteborgers fietsen massaal door hun opvallend groene stad vol fietspaden, je struikelt op de wandel- en winkelpromenades over de bloembakken met tulpen en narcissen en je kunt overal komen met een van de blauw-witte trams. En er zijn verscheidene stadsgrachten met gezellige terrassen en prima restaurants. Eigenlijk is Göteborg een noordelijke variant van Amsterdam en ofschoon je er 'in den vreemde' verkeert, voel je je dus toch meteen thuis.

Zo moeten ook de eerste Hollanders zich gevoeld hebben, die de vestingstad in het begin van de zeventiende eeuw bouwden in opdracht van koning Gustaf Adolf. Op het plein voor het oude raadhuis staat de koning in brons vereeuwigd en daar wijst hij met zijn vinger de plek aan, in een destijds moerassig gebied, waar de stad Göteborg moest komen, als Zwedens "venster naar het westen". De Hollanders, zo hoor ik later van conservator Lars Olaf Lööf in het schitterende Historisch Museum, werden door de Zweedse koning in 1619 gevraagd wegens hun kennis en ervaring in de strijd tegen het water. De eerste burgemeester van Göteborg was de Amsterdamse rechter Jacob van Dijck, door de koning Gustaf Adolf zelf omschreven als "högra hand", zijn rechterhand.

In ruil voor hun inzet mochten de Hollanders een handelspost opzetten, kregen zij met tien vertegenwoordigers een meerderheid in de gemeenteraad, plus tal van voordeeltjes op de belangrijke Zweedse hout- en staalmarkt.

Voor Gudrun Mattsson heeft Göteborg geen geheimen

Als ik met Gudrun langs de haven loop, langs de fabriek van de beroemde Hasselblad-fotocamera's, zie ik de enorme ferryboten van de Stena-lijn en DFDS Seaways bij de terminals. De Stena Express loopt juist binnen uit Denemarken. Een drukte van belang. Maar aan de overzijde liggen de werven en droogdokken er leeg en verlaten bij. Havenkranen roesten hier weg. Al sinds die mammoetschepen goedkoper worden gebouwd in Korea, is het gedaan met de eeuwenoude scheepsbouw in Göteborg. Langs de haven worden nu luxe appartementen gebouwd, ook in de oude loodsen en pakhuizen.

De nieuwe Opera, vlak aan de haven, is gebouwd in de vorm van een schip, niet ver van de Lilla Bommen toren, een kantoorpaal die hier in de volksmond 'de lippenstift' heet en waar bovenin een koffieshop een adembenemend uitzicht biedt.

Gudrun wil liever koffie op de begane grond, bij het Kronhuset, eertijds wapenarsenaal, nu het oudste gebouw van de stad, die in de loop der eeuwen wel vijf keer totaal afbrandde. Zomers worden hier dikwijls openluchtconcerten gegeven. We steken het Grote Haven-kanaal over met z'n neoklassieke gebouwen en de oude Duitse kerk en we wandelen naar het Kungsports-platsen, Plein van de Koningspoort, aan weer een andere gracht.

Maar in de Vastra Hamn Gatan, zogezegd de westelijke havenstraat, wil ik eerst even kijken in de Antikhallen, een oud bankgebouw waarin wel twintig winkeltjes leuke oude zooi, rommeltjes en ook wel antiquiteiten verkopen. Dan moet ik van Gudrun ook even oversteken. Wat een smaakvol ingericht hotel, dat Elite Plaza. In het oude kantoor van een verzekeringsbedrijf: fabelachtig mooie suites met elk een eigen sauna en jacuzzi. Modern, maar vol stijl.

Deze gigantische kas in het stadspark van Göteborg
is geïnspireerd op het Crystal Palace in London.

Eten moet. Wie van vis houdt, die kan hier z'n lol op. Je eet in Göteborg ontzaglijk lekker en ook gezond. Alsof ze hier denken: bekijken jullie 't maar met jullie koeiengekte! Hier eten ze vis. Vis zoals het hoort. Want met vis is niks mis. Attenooie, wat heb ik in Göteborg superlekker gegeten. Mensenlief, die romige vissoep van chefkok Gunnar Malm! Deze 'kookgek' van Zweden (elke zaterdagochtend geeft hij viskookles op de Zweedse tv) is doordeweeks te vinden in zijn restaurant 'Gabriel', de eethoek van Göteborgs dagelijkse vismarkt, de Feskekörka. Elke dag stampend vol, dus vooral reserveren.

Gudrun en ik, we dronken er een droge, witte Esmeralda bij, van het Spaanse huis Torres. In Nederland is deze topwijn bijna nergens te vinden, maar in vergelijking met de Zweden zijn wij Hollanders maar slobberaars. Zweden zijn wijnkenners en dat komt ook doordat op het gebied van feestdrank alleen wijn hier nog enigszins betaalbaar is.

De overheid heeft het monopolie: bier, wijn en sterke drank worden uitsluitend verkocht in de 'Systembogalet', nergens bij de supermarkt of andere particuliere winkel. De staatswinkels bieden een zeer uitgebreide keus aan prima wijnen en de Zweden zijn daar goed in thuis.

Sjömagasinet heeft als visrestaurant een Michelin-ster en is dus excellent, maar wel prijzig. Je kunt ook voor ƒ15,50 een fantastische sushi gaan eten bij 'Sushi & Soda' aan de Drottning Gatan. The Palace aan het zeer centraal gelegen plein Brunnsparken heeft ook een prima restaurant. George Bush kwam hier lunchen toen hij nog president was van de VS. Nu komt zijn zoon George Dubbel Joe er aan, want die zal als nieuwe Amerikaanse leider in juni de Eurotop in Göteborg bijwonen en hij zal vast wel zoiets roepen als: "Ich bin kein Hamburger aber ein Göteborger". De Zweedse kranten, Göteborgs Posten uiteraard voorop, staan er nu al vol van en in de stad is iedereen bezig alles schoon te poetsen wegens het hoge bezoek.

Wat George Dubbel Joe niet weet: het beste kun je Göteborg oefen eerst even op de correcte uitspraak: Jur-ter-borrie per fiets verkennen. Bij 'Cykel Verkstan' aan de Parkgatan waren de huurfietsen voor het komende zomerseizoen nog niet uitgepakt. Daarom kreeg ik er van Jörgen Jacobsson een Zweedse militaire pantserfiets mee van 50 jaar oud: de tank onder de fietsen. Langs de baai ben ik er, op dat zadel van glasvezel, mee naar Alvsborg gefietst. Nog doet het zitwerk zeer. Met zo'n loodzware groene oldtimer onder de dienstfietsen helemaal naar het haventje van Saltholmen, een dik uur stevig peddelen vanuit de stad. Daar liggen de veerboten waarmee je kunt eiland-hoppen voor de kust. Elk halfuur vertrekt er een boot. Ik zeg er verder niks over, want dit is te mooi voor woorden: deze ontdekking moet de zomerse Göteborg-ganger helemaal zelf doen. Een vakantiefeest op zichzelf. "Ha det gött!" zeggen de Göteborgers in hun eigen accent en dat wil zoveel zeggen als: Heb 't goed!

• R E I S W IJ Z E R
  Dagelijks zijn er vluchten naar Göteborg: SAS vliegt via Kopenhagen, KLM vijf keer per dag rechtstreeks vanaf Amsterdam en Sabena rechts direct vanaf Brussel.

Inlichtingen: Projectburo Zweden, Alphen a/d Rijn,
tel. 0172- 492946; website: www.zweden.nl
. .

FOTO'S: GORAN ASSNER e.a.