Op safari door Zuid-Afrika
door Thijs Jansen
MALEALEA - 'De poort naar de hemel', zo noemde de Engelsman Merwyn Smith ruim honderd jaar geleden een bergpas in het Zuid-Afrikaanse koninkrijk Lesotho. De pas geeft toegang tot een schitterende vallei, waar de tijd lijkt te hebben stil gestaan. Mannen gehuld in dekens hoeden er het vee en de bruidsschat voor een gezonde vrouw bedraagt al jarenlang 23 koeien.
Midden in de vallei bouwde Smith de nederzetting Malealea Lodge. Het is de enige plek in de weide omgeving waar elektriciteit is. De stroom wordt met behulp van een aggregaat opgewekt. Vrouwen komen er met ezeltjes naar toe om hun maïs te laten malen. De overige elektriciteit wordt gebruikt ten gerieve van toeristen, die deze plek steeds beter weten te vinden.
En op een rustige plekje in de tuin is het graf te vinden van een onbekende blanke, die na een uit de hand gelopen feest in 1932 het leven liet. Niemand wist wie hij was en de man lag drie dagen opgebaard op het biljart. Op het steentje bij zijn graf staat: Stranger's grave. Born? Died 1932. Niemand heeft tot nu toe de identiteit kunnen achterhalen.
Ontsloten
Voor toeristen uit ons land is het land ontsloten door Rotunda Tours uit Hoofddorp. Het koninkrijk ligt halverwege de route Johannesburg-Durban in Zuid-Afrika. Vanuit Lesotho kunnen reizigers op weg naar Durban ook de 'langste winkelstraat' van Zuid-Afrika aandoen, de Midlands Meander. De route langs allerlei winkels, hotels, restaurants en shops van kunstenaars is ongeveer zestig kilometer lang.
En zo luxe de Midlands Meander is, zo primitief gaat het er in Lesotho aan toe. Vrouwen koken nog in gietijzeren potten. 'Kafferpotten', zo noemen de blanke inwoners van Zuid-Afrika ze. En als sommige dames op het platteland zich niet netjes gedragen, worden ze door het opperhoofd voor straf een paar maanden het bos ingestuurd. Ze moeten zich daar in de vrije natuur zien te redden.
Een onverwachte ontmoeting met een groepje van deze dames, die onder meer met speren waren uitgerust, doet het ergste vrezen, maar ze vroegen joelend om wat geld. In ruil daarvoor poseerden ze voor de camera. Ze moeten het flink koud hebben, want in augustus, de Zuid-Afrikaanse winter, kan het er stevig vriezen. Lesotho ligt vrij hoog.
Hoogste punt
Het is het enige land ter wereld waarvan het laagste punt op meer dan duizend meter boven de zeespiegel ligt. Er wordt wel gezegd dat het koninkrijk het hoogste laagste punt ter wereld heeft; het laagste punt ligt in het zuidwesten en is nog altijd 1388 meter boven de zeespiegel. Het hoogste punt meet ruim 3800 meter en ligt in het noordoosten.
De tocht vanuit Johannesburg naar Lesotho kan worden gemaakt met een huurauto.
Het verkeer in Zuid-Afrika rijdt links. In Lesotho wordt eerst de hoofdstad
Meseru aangedaan. Wie er buiten kantooruren aankomt krijgt van de douane
een stempel in het paspoort en moet binnen 72 uur een visum in de hoofdstad
halen, een mooie gelegenheid om deze stad te bekijken.
Op de markt zitten onder meer medicijnmannen die allerlei magische middeltjes verkopen tegen alledaagse kwalen. De bevolking houdt zich warm door een dekens om zich heen te slaan. Er zijn weinig auto's, het transport gaat te voet of op de rug van een paard. De ruiters zijn apetrots op hun rijdier en willen van toeristen dat er foto's van hun bezit worden gemaakt.
Paard
Het land kan het best worden verkend op de rug van een paard, vindt Mick Jones, de huidige eigenaar van Malealea Lodge. De voorouders van deze dieren zijn door de Nederlander Jan van Riebeeck in 1652 vanuit Java naar Kaapstad gebracht. Vanuit Malealea Lodge organiseert Jones paardrijtochten door de omgeving.
De ritten duren van een uurtje tot meer dan zes dagen. De dieren worden in het kader van een werkgelegenheidsproject geleverd door boeren uit de omgeving, die tevens als gids de reizigers begeleiden. Jones is zelf geboren in Lesotho en is een Basotho, zoals de inwoners van het land worden genoemd. Hij is naar zijn zeggen een van de zes blanken Basotho die er nog wonen.
In totaal telt Lesotho bijna twee miljoen inwoners. De suggestie om een blanke partij op te richten doet hem hikken van de lach. "We zouden de kleinste minderheid ter wereld vormen", zegt hij. Jones en nog een handvol blanken mogen in aantal dan wel de minderheid vormen, zij zijn het wel die in het land letterlijk en figuurlijk de dekens uit delen.
Dekens
Herders krijgen voor het hoeden een deken en dagelijks een maïskoek met tevredenheid. Geld krijgen ze niet. Het minimum inkomen is zo'n ƒ120 per maand. Maar de werkloosheid is er groot. Iemand die geen baan heeft, heeft ook geen geld. Vandaar dat iedereen probeert er wat bij te klussen. In een ruim 200 inwoners tellend dorpje bij Malealea Lodge weet men nog niet goed raad met de toeristen die er mondjesmaat een kijkje komen nemen.
Een bijdehante boer heeft het initiatief genomen om toeristen in zijn dorpje rond te leiden. Het kost een paar gulden, maar de bezoekers kunnen ook een kijkje nemen bij de mensen thuis, die nog in traditionele vorm gebouwde ronde huisjes met een rieten dak wonen. Alle inwoners laten trots hun maïsoogst zien. Die ligt manshoog midden in de huiskamer.
Hoogtepunt is een kijkje in de plaatselijke kroeg. De stamgasten drinken er zelf gemaakt bier. Aan de ene kant zitten de vrouwen en aan de andere kant de mannen. Een rondje voor de hele tent kost een paar dubbeltjes en enkele heren uit het gezelschap willen graag even voor de deur van de bar voor de fotograaf poseren.
De inwoners van het dorp laten overigens graag hun bezittingen zien. Vaak is dat niet meer dan een rek met borden aan de wand, een bed, een tafel en wat stoelen. Aardig is te weten dat een stoel in Lesotho hetzelfde betekent als bij ons. Het wordt uitgesproken als 'ste-oel', leert Mike Jones.
Woorden
De taal in Lesotho kent trouwens meer dan vierhonderd Nederlandse woorden, doceert Jones. Het is verrassend als midden in de wildernis de weg wordt gevraagd en een man antwoordt dat we naar het 'grote pad' moeten rijden om weer op de juiste route te komen.
Onderweg wemelt het van de koeien, die door jongens worden uitgelaten. Het zijn allemaal zwartbonte koeien, die hun oorsprong wellicht ook in ons land hebben. De dieren zijn in Lesotho een statussymbool. "Ze doen er niets mee", zegt Jones van Malealea Lodge. "Ze houden de dieren alleen maar om er mee te pronken."
Huishoudster Agnes, die al meer dan twintig jaar bij de familie Jones heer en meester in de keuken is, zegt dat er aan de ouders van de bruid ongeveer 23 koeien als bruidsschat moeten worden betaald. Als er meer vrijers om de hand van dezelfde vrouw dingen, weten de ouders van het meisje de prijs dikwijls nog behoorlijk op te drijven.
Agnes heeft ontdekt dat toeristen ook een melkkoetje kunnen zijn. Zij speelt met de plaatselijke waarzegster onder een hoedje en lokt gasten tegen de avondschemering mee het dorp in. In een wat afgelegen huisje duwt ze de toeristen naar binnen. Even later komt er een in een traditioneel kostuum geklede vrouw in het kamertje. Ze draagt witte kaplaarzen.
Toekomst
Steunend gaat ze op een dierenvel op haar knieën zitten en laat Agnes haar woorden in het Engels vertalen. "De toekomst voorspellen kost 10 rand (ongeveer 4 gulden) en foto's maken kost de helft", zegt ze. Nadat is betaald moet degene van wie de toekomst wordt voorspeld een handvol snuisterijen op de grond gooien. "Wees maar gerust", zegt Agnes, "ze heeft nog nooit iets slechts voorspeld."
Ook deze keer voorspelt ze haar bezoekers een voorspoedige reis, die voert langs de langste winkelstraat van Zuid-Afrika, de Midlands Meander. Na het ruige leven in Lesotho is het in de Zuid-Afrikaanse beschaving weer even wennen. De gebrekkige verwarming in Malealea Lodge maakt plaats voor een schitterende open haard in het landhuis Granny Mouse. De waardin staat er op dat de gasten zich netjes in het pak melden voor het diner.
Het was jammer voor de kok, maar een net pak is het laatste waar je aan denkt als je een avontuurlijke reis door Lesotho maakt. Maar het vinden van een maaltijd in de buurt was geen probleem, want de langste winkelstraat van Zuid-Afrika heeft tal van adressen waar heerlijk kan worden gesmuld van plaatselijke gerechten.
Stamppot
De Hollandse stamppotten blijken het er nog heel goed te doen. Want uiteindelijk was het vinden van goed eten de reden waarom de Hollanders zich in Zuid-Afrika vestigden. En volgens een Kosmos reisgids over Zuid-Afrika heeft de ontmoeting van culturen in de herberg tussen twee oceanen geleid tot een zeer gevarieerde keuken.
"Zwarten, hugenoten, Duitsers, Portugezen, Italianen, Kaap-Maleiers en Indiërs, allemaal hebben ze iets toegevoegd aan de Hollandse pot, waarmee alles begon. De Hollandse stamppotten kregen er door toevoeging van kruidnagelen, peper, kaneel, tamarinde, anijs en andere specerijen een heel aparte smaak." Inlichtingen: 023-5641183.
Publicatiedatum = 21 september 1996
