zaterdag 6 januari 2001 JOHANNESBURG Een gecalculeerd risico door Ron Peereboom Voller JOHANNESBURG - Een contrastrijkere wereldstad is haast niet denkbaar: Johannesburg, Zuid-Afrika. Arm en rijk, blank en zwart, woont, werkt en leeft naast en met elkaar. Zo grenst het township Alexandra, de meest miserabele krottenwijk van de stad, aan Sandton, het uiterst luxe zakelijk hart. En daarnaast is er natuurlijk nog het township Soweto, de vroegere brandhaard van de apartheidsstrijd en met een paar miljoen inwoners een stad op zich. Zoals in haast elke metropool zijn er ook in Johannesburg plekken waar het je als toerist wordt afgeraden te komen. Het grote contrast tussen arm en rijk heeft voor de nodige criminaliteit gezorgd en het meest verstandig is het om je door een gids door de stad te laten voeren. "Moet je kijken", zegt Isaac Sithole om zich heen wijzend als we door het enorme, schitterende winkelcentrum van Sandton lopen. "Midden in het hart van de armoede ligt hier een parel van rijkdom." Toegegeven, zelfs in de VS, waar je haast op elke hoek van de straat een of ander prachtig winkelcentrum tegenkomt, vind je maar zelden een shoppingmall waar de luxe zo van afstraalt. Er doorheen wandelend vraag je je al snel af wat het voor zin heeft om in dit land, waar het grootste deel van de bevolking in armoede leeft, zo'n extravagant winkelwalhalla te plaatsen. De 38-jarige gids: "Alle business is vanwege de criminaliteit uit het oude stadshart hier naartoe verhuisd, met haar bewoners. Ook alle grote hotels hebben zich hier gevestigd, dus zakelijk gezien redenen genoeg om hier zo'n winkelhart te vestigen." Bang dat de criminaliteit meeverhuist zijn ze niet, want, zo zegt Isaac, "ze kunnen het zich simpelweg niet veroorloven om naar Sandton te komen. Bovendien is de bewaking hier uitstekend." De grote toegangsweg naar Sandton sluit aan op het township Alexandra, volgens Isaac op maar 45 minuten lopen... Een gevaarlijke krottenwijk die louter bestaat uit golfplaten hutjes, bewoond door voornamelijk illegale immigranten. Er is geen stromend water, er zijn geen toiletvoorzieningen, ziektes en epidemieën hebben er vrij spel. Zelfs Isaac komt hier niet uit de auto. Daar tegenover: Houghton waar, achter hoge hekken met wachthuisjes, (gewapende) bewakers en honden, camera's, zoeklichten en prikkeldraad met stroom erop, de echte rijken van Johannesburg in hun villa's vertoeven. Door naar Soweto, het township dat het hart van de apartheidsstrijd vormde. Isaac is er, na de dood van zijn ouders op 6-jarige leeftijd, bij familie opgegroeid en heeft het westelijke deel zien veranderen van krottenwijk tot 'middenklasse'-thuis met elektriciteit, riolering en stromend water voor zwart en sinds kort ook blank! De wijk Diepkloof wordt met haar grote en luxe huizen zelfs het Beverly Hills van Soweto genoemd. 1,2 miljoen inwoners zouden er officieel wonen, maar het kunnen er net zo goed zes miljoen zijn, weet Isaac. "Er zijn nog stukken waar de volkstellers niet durven te komen." Eenmaal terug neemt onze zwarte gids in het oude stadshart Hillbrow een, zoals hij het later zal noemen, 'gecalculeerd' risico. Dit vroegere blanke joodse woongebied vol flats is verworden tot een door Nigerianen en Zimbabwanen gedomineerd drugs- en prostitutiedomein en daar zullen we vier blokken doorheen wandelen. Bij het uitstappen lijkt het alsof het geroezemoes van de paar honderd mannen die er op straat rondhangen, even verstomt. Van alle kanten worden we bekeken, aangegaapt, geobserveerd of genegeerd. Wat verder lopend stuiten we bij een pleintje in dit donkerste deel van Johannesburg op een flatgebouw waar zwaar bewapende militairen op verzoek van eigenaren huisuitzettingen begeleiden. Het is er aan de orde van de dag, vertelt Isaac. Al zo'n acht gezinnen zitten met huisraad en al op straat en uit het flatgebouw lopen bewoners af en aan met banken, stoelen, matrassen of ander meubilair. In de prostitutiewijk duiken de hoertjes snel weg, als wij eraan komen. Isaac: "Ze denken dat je een Zuid-Afrikaanse politieman in burger bent." Heel wat stoerder vervolg ik de laatste 50 meter naar het wachtende busje en al snel prikt Isaac de ballon door. "Bovendien", gaat hij verder, "wordt er op het midden van de dag veel door politie gepatrouilleerd en met dat leger van zojuist, ach, ik vond het wel redelijk veilig." Voor verdere info: South African Tourism, Jozef Israëlskade 48a, 1072 SB Amsterdam, 020-4714661. Website: www.southafrica.net; e-mail: infosatourism.nl