|
|
Turkije, zeilen van baai naar baaidoor Luud Peters BODRUM - Als onbekenden elkaar in zwemkleding en met een glas in de hand tegenkomen voor een cruise aan boord van een zeilschip, is het ijs snel gebroken. In zo'n entourage dring je eerder tot elkaar door dan in de rij voor de kassa van een supermarkt. Iedereen laat zich meteen van zijn of haar beste kant zien.
Ongetwijfeld speelt ook een rol dat de opstappers het een week, of langer, met elkaar moeten zien uit te houden op een beperkte ruimte. De een kan de ander niet ontlopen. Kleine irritaties kunnen een zeilcruise vergallen en daar zit geen van de 14 deelnemers op de wachten. Het vrolijke gezelschap staat in de haven van Bodrum op het achterdek van de Grandi, een 26 meter lange tweemaster met Nederlands zeilplan. Het schip is geheel van hout. De romp is blauw van kleur en de opbouw 'naturel'. Een plaatje voor het oog. De razendsnelle Grandi is vaste deelnemer aan de jaarlijkse race om de Bodrum Cup, waaraan meer dan honderd klassieke zeiljachten deelnemen. Dit jaar wordt de cup voor de 12e keer gehouden. Diverse jaren heeft de Grandi de race gewonnen.
Het is de bedoeling dat de vakantiegangers gaan varen voor de Turkse westkust, een gebied met een onwaarschijnlijke hoeveelheid eilanden, baaien en verscholen inhammen. Meestal met gehesen zeilen. Een enkele keer, als er geen wind is of als het te hard waait, zal er worden 'gemotord'. De route, die wordt gevaren, is deels afhankelijk van de wind, deels van de wensen van de passagiers. Regelmatig houdt kapitein Ibrahim Bilen hierover met zijn passagiers 'scheepsberaad'. De dagen beginnen met eten, drinken, zwemmen, douchen en snorkelen. In willekeurige volgorde. Met de activiteit waarmee de een aanvangt, eindigt de ander. De nachten worden doorgebracht voor anker in een baai of afgemeerd in een pittoresk haventje. Lachen De middagtemperatuur is boven de veertig graden Celcius, maar varend merk je daar niets van. Het is gewoon heerlijk, de zon, de wind, het opspattende water en de geluiden van de zeilen... De hele dag door klinken lachsalvo's. 's Nachts, als het schip stil ligt, lijkt het warmer dan overdag. Vooral benedendeks, en ook al staan de raampjes en de deuren van de comfortabele hutten open. Diverse passagiers slapen op het dek, liggend op schuimrubberen matrassen. Dat geeft verkoeling, maar heeft als nadeel dat er af en toe een mug op hen landt.
Één passagiere wordt regelmatig zeeziek, maar dat is vermoedelijk te wijten aan haar gevorderde zwangerschap. De vrouw, die al zeilt vanaf haar vroege jeugd, is nog nooit ziek geweest op het water. Gelukkig is zij positief ingesteld. Na het zeilen is zij weer één brok levenslust. Duikbrillen, snorkels en zwemvliezen zijn op het schip in tal van maten aanwezig. Iedereen kan wel iets bruikbaars vinden. Toch past niets zo goed als de eigen uitrusting, want de attributen moeten naadloos op de huid aansluiten. Komt er water in de bril, dan zie je geen vis. Daarbij komt, dat zeewater in de ogen bijt. En verlies je een zwemvlies, dan is de lol van snorkelen ook gauw over. Onder water ziet het er soms doods en grauw uit. Toch barst het er van het leven. Wanneer je al snorkelend een rotsblok wegrolt komen er allerlei wezens te voorschijn. Kruipend, glijdend en zwevend. En vervolgens verschijnen uit het niets kleurrijke vissen om het een en ander op te peuzelen. Egels Met blote voeten de zee in gaan is niet aan te raden, want op de bodem tussen de stenen leven nogal wat zeeëgels. Veel egels hebben schelpen en steentjes op hun stekelige rug liggen. Hoe zij die erop hebben gekregen en waarom zij dat hebben gedaan is voor de snorkelaars een raadsel. Zich beschermen hoeft niet, want egels hebben geen vijanden; hun naalden zijn vlijmscherp.
Een van de deelnemers aan de cruise brengt apentrots een gigantische, hoornvormige schelp boven water, met de bewoner er nog in. Schelp en inhoud worden in een emmer met zeewater op het achterdek gezet. Uit de brandende zon. De vinder wil de schelp meenemen naar huis. Als een paar opvarenden opmerken, dat de zeebewoner en zijn huis in de Turkse wateren thuis horen en niet behoren te worden getransformeerd tot lamp of vaas, laat de man ze met tranen in de ogen weer in het water zakken. Het argument dat het ten strengste verboden is dergelijke souvenirs in Nederland in te voeren, hoeft niet eens te worden gebruikt. Een van de baaien die het schip aandoet, heeft vlakke, leemachtige oevers. Door de golfslag brokkelen kleine stukjes grond af, die op het wateroppervlak blijven drijven. Na een duik in het water komen enkele zwemmers onder de bruine smurrie weer boven. Zij beweren dat er faecaliën op het water drijven en dat een schipper zijn vuilwater tank in de baai moet hebben geleegd in plaats van op open zee. Kapitein Ibrahim probeert vergeefs hen gerust te stellen. Uiteindelijk levert hij het bewijs dat er niets smerigs aan de hand is door zo'n brokje leem op te eten. Natuur Een stukje natuurschoon, waarvan wel voor 100% wordt genoten, is de English Harbor. Het is een stille en besloten inham, die de Engelsen tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten als clandestiene uitvalsbasis om Duitse schepen onder vuur te nemen. Voor wal kunnen wespen zich aan boord manifesteren. Een probaat middel om van de beestjes af te komen is een schoteltje met een paar stukjes vis. Geplaatst op het uiterste puntje van het voor- of achterdek wordt iedereen met rust gelaten. De wespen zijn zo dol op vis, dat zij niet bij het schoteltje zijn weg te slaan. Als de boot weer vaart, verdwijnen ze vanzelf. Geen zee zonder kustwacht. Halverwege de week legt een vaartuig met een flink machinegeweer op het voordek in een haventje naast de Grandi aan. De commandant, een gezette vijftiger met een vollemaansgezicht en pretoogjes, stapt aan boord. Elke passagier krijgt een hand en een glimlach. Hij drinkt in de kajuit een kopje thee met de Grandi-kapitein. Tijdens het gesprek van het tweetal brengt een scheepsmaatje een kratje cola en fanta aan boord van het marinevaartuig. Na tien minuten neemt de kustwacht-commandant vriendelijk links en rechts knikkend afscheid. Paspoorten en scheepspapieren zijn niet op tafel gekomen. Klusjes De vier bemanningsleden, onder wie de kapitein, kunnen niet alleen zeilen, maar ook alle voorkomende (huishoudelijke) werkzaamheden verrichten, waaronder het toepassen van ehbo. De kok schotelt gerechten uit zijn ouderlijke huis voor. Dat betekent dat de maaltijden vaak streekgebonden zijn en zijn bereid volgens tradities die van generatie op generatie zijn overgedragen. Het koken in de kleine kombuis is een waar kunststukje. Veel goed-geoutilleerde restaurants slagen er niet in zo'n smakelijke maaltijd te bereiden als de scheepskok op zijn vierpits fornuisje. De drankenkist op het achterdek is altijd rijkelijk gevuld met mineraalwater, frisdrank, bier en wijn. De flessen rusten op een dikke laag ijsblokken. Ze kunnen naar believen worden aangesproken. Drankjes zijn inbegrepen in de prijs van de cruise
Regelmatig legt de Grandi ergens aan om een hapje te eten of een bezienswaardig- Aan het eind van een zeilweek verwacht de bemanning voor de geleverde diensten wel een fooi. Maar welke toeristische dienstverlener doet dat niet? Loes Douze, directeur van Tussock Cruising en exploitant van onder meer de Grandi: "Wij zijn doorlopend op zoek naar plekjes, die nog niet door andere organisaties zijn ontdekt. Van massatoerisme moeten we niets hebben. En terwijl collega's op zee alleen maar rondjes draaien op de fok - echt zeilen vinden zij teveel werk - hijsen wij, als het maar even kan, álle zeilen. Voorts moet de service aan boord van onze schepen optimaal zijn; het mag de gasten aan niets ontbreken. Een en andere betekent wel dat wij iets duurder zijn dan andere organisatoren van cruises." Enkele voorbeelden van uitstapjes aan land: * Eten bij een gezin dat in een piepkleine dorpje boven op een berg woont. Het huis is alleen lopend of per ezel te bereiken. Je hebt er een fantastisch uitzicht. De maaltijd wordt in de buitenlucht genuttigd. De gasten zitten in kleermakerszit op door de bewoners zelf geweven tapijten, met een kussen in de rug. Eten en drinken staan op kleine tafeltjes. Tijdens de maaltijd geeft een dochter des huizes een staaltje weefkunst ten beste. * Een tocht met klassieke Amerikaanse Willy's in de bergen tussen Bodrum, Yaliçiflik en Çökertme, waar zich diverse steengroeven bevinden. Het is een wonder dat de oudjes nog rijden. De chauffeur van een van de jeeps moet elke twee kilometer stoppen om water bij te vullen; de motor is constant oververhit. De auto mist enkele versnellingen. Wegrijden gebeurt in de tweede versnelling. Bergafwaarts zet de chauffeur de motor van de jeep in zijn vrij, hetgeen rokende remmen ten gevolge heeft. Het stuur heeft een gigantische vrije slag en de meters voor temperatuur, snelheid en brandstof werken niet. Niet één onderdeel van de jeep zou door de Nederlandse APK-keuring zijn gekomen. Een unieke, maar gevaarlijke ervaring. * Een bezoek aan een kleine, traditioneel-Turkse Hamam: een badhuis met veel marmer en stoom. Alles speelt zich af rond een plateau, waaronder een vuurtje wordt gestookt. Kletsnat gaan de bezoekers om beurten op de marmeren plaat liggen. Een scheepsmaatje dat kennelijk van alle markten thuis is, vervangt de afwezige masseur. Hij wast en masseert de gasten van de Grandi. Voor een hamam-bad moet flink wat tijd worden uitgetrokken. Voor de bezoekers goed en wel klaar zijn, staat een volgende groep voor de deur te dringen. * De woning van een hoog-bejaard echtbaar, dat moederziel alleen ver van de bewoonde wereld op een schiereiland woont, is ook een toeristische attractie. Zware stenen houden het golfplaten dak op zijn plaats. Vroeger bewerkten de twee het land om de opbrengst op de markt te verkopen; nu houden zij er alleen nog een moestuintje voor zichzelf op na. Het drinkwater komt uit een put, gekookt wordt op een houtvuurtje en olielampjes geven licht. Rond het huisje lopen wat kippen. De Turkse schepelingen buigen diep voor de oudjes en kussen hun handen. Zij hebben medicijnen voor de vrouw meegenomen, want zij heeft al bijna een jaar lang last van een lelijke hoest en pijn in de borst. Zonder te weten waaraan zij precies lijdt, hebben zij op goed geluk bij een apotheek het een en ander ingeslagen. De bezoekers krijgen van haar echtgenoot, die zo krom als een hoepel is, een zak cactusvruchten mee om aan boord op te peuzelen. * Een heerlijk uitstapje is een bezoekje aan een puur op de locale bevolking gerichte markt. Aan de markt grenst een uniek openlucht cafe: een oude olijfboomgaard. Onder de bomen staan tafeltjes met klapstoeltjes. Een kelner met een blad vol kopjes thee loopt zich de benen onder zijn lijf uit, want de afstanden zijn groot. In marktkraampjes waar geen prijzen bij de artikelen zijn vermeld, is afdingen een morele verplichting. Daar is bij de vraagprijs al rekening mee gehouden. Elk jaar inspecteert de Turkse overheid de Grandi. Is alles oké bevonden, dan mag één jaar met passagiers worden gevaren. Het jaar daarop moet het schip opnieuw door de mangel. Sjoemelen met aantallen passagiers is riskant. Als er bijvoorbeeld één passagier teveel aan boord wordt aangetroffen, raakt de organisatie haar chartervergunning kwijt. De vier bemanningsleden bezitten allen een verzwaard ehbo-diploma en worden jaarlijks door een arts bijgeschoold. De kapitein heeft de hogere zeevaartschool doorlopen. Nieuw personeel wordt altijd aangenomen op voorspraak van de 'zittende' bemanningsleden. Het is uitermate belangrijk dat zij goed met elkaar overweg kunnen en snel op elkaar zijn ingespeeld. Bijna altijd zijn nieuwkomers familieleden en vrienden. Er zijn geen vrouwen bij; die wonen en werken niet op een zeiljacht. De mannen zijn het gehele jaar in dienst van Tussock. Ze komen niet, zoals in de charterbranche aldaar gebruikelijk is, na het seizoen op straat te staan. 's Winters werken ze op de werf aan het onderhoud van het schip. REISWIJZER Tussock Cruising heeft in de Egeïsche Zee een tiental zeilschepen in de vaart, variërend in grootte van 11 tot 26 meter. Het zijn zogenaamde gulets, die vroeger veelvuldig werden gebruikt door sponzenduikers en vissers. Ze zijn herkenbaar aan de ronde achtersteven. Hedendaagse gulets zijn aangepast aan de eisen van de verwende vakantieganger. Ze worden nog steeds grotendeels met de hand gemaakt. Op scheepswerf Içmeler, even buiten het centrum van Bodrum waar de Grandi is gebouwd, zijn nauwelijks mechanische hijstoestellen of kranen te vinden. Zwaar timmerhout wordt handmatig omhoog gehesen met behulp van simpele mastblokken en touw. De naam Tussock heeft niets met zeilen te maken. Zij betekent in het Turks 'kussenstruik'. De met gele bloemetjes bedekte plant heeft een koepel van stekeltjes om zich te beschermen tegen het grazende vee. Niet op gaan zitten! Tussock heeft zijn hoofdkantoor in Amersfoort en vestigingen in Londen en Bodrum. Telefoon: 033-4220055. Eigen foto's Publicatiedatum = 13 november 1999
|
De Grandi passeert in volle glorie enkele eilanden.
Om te watertanden, zo'n fruitwinkel in Bodrum.
Als een scheermes snijdt het zeiljacht door de golven.
Een Turks huisje met zijn bewoonsters.
Een kudde vee op weg naar een plek om te grazen.