PRAAG:

Muziektempels voor het uitzoeken

door M. R. ZIEGLER

PRAAG - Achter de toeristische schermen wordt in Tsjechië en Oostenrijk een stevige slag geleverd. Nu nog trekt Wenen de meeste bezoekers, maar de hoofdstad van Oostenrijk moet op haar tellen passen, want in Praag is alles een stuk goedkoper en dat gaat steeds meer een rol spelen.

Cultuur is een van de wapens die in de strijd wordt geworpen. Wenen (en vlak Salzburg en Grass niet uit) met zijn beroemde Staatsoper, Wiener Philharmoniker, Komischer Oper, Wiener Burchtheater en schitterende musea is schier onverslaanbaar, alhoewel...Tegen de prijs van een eerste rang in de Weense Staatsoper zie je kans wel vier à vijf keer een opera-voorstelling in Praag bij te wonen, ook eerste rang. Dan beleef je weliswaar niet de grandeur van Wenen, maar ook de andere stad boogt op mooie opera's (en zalen) en orkesten met waardevolle, eerbiedwaardige tradities. En de midden-Europeanen beginnen bovendien de laatste jaren, wat betreft regie en aankleding, aardig in de pas te lopen met onze 'westerse', moderne opvattingen.

In Praag worden in kleine theaters de gehele dag door marionetten-voorstellingen gegeven.

Bij mijn vorige bezoek aan Praag, begin januari, woonde ik in het Nationale Theater, aan de Moldau, een ongemeen prachtige voorstelling bij van de opera Janufa van wereldbekende Tsjechische componist Leos Janacek. Tjechischer kon het niet. Na een voorpremière in Brünn (1904) ging het stuk eerst in 1916 in die zaal in première. De componist schreef namelijk toendertijd omstreden, 'moeilijke' muziek zonder grote lyrische aria's en met disant-zingende passages. Tegenwoordig raken wij geboeid door de grote zeggingskracht en de volkse taferelen. De uitvoering van Jenufa was van internationaal niveau.

De Staatsopera in Praag ademt heel Weens sfeertje.

De Tsjechen passen namelijk een handige truc toe. Door de eeuwen heen zijn zij leverancier van uitstekende musici, inclusief zangers (en ook vioolbouwers uit Bohemen). Die grote talenten laten zich evenwel liever in het buitenland horen; zij zijn gecontracteerd bij de grote operahuizen van Wenen, New York, Londen of Berlijn waar zij behoorlijk beter worden gehonoreerd dan 'thuis'. Maar eens per jaar, rond Kerstmis ruiken zij de eigen stal en brengen de feestdagen door bij familie en vrienden. In die periode zijn ze niet ongenegen het thuisfront vocaal in vervoering te brengen.

Op deze wijze is in Praag rond de jaarwisseling en begin van het jaar een kortstondig maar fijn festival ontstaan, het Praags Winter Festival. Volgend jaar staan op het programma o.m. Martinu's eerste opera De soldaat en de danser, Don Giovanni van Mozart (in een regie van Milos Forman, de maker van de succes-film Amadeus) en het ballet De notenkraker van Tsjaikovsky. Bovendien wordt aan het jasje getrokken van 'hun' befaamde choreograaf Jiri Kylian van het Nederlands Danstheater.

Het Gemeenschapshuis bevat naast een concertzaal diverse andere vertrekken, die zijn gedecoreerd in vele stijlen. Het is met Europees geld uit Brussel opgeknapt.

De eerlijkheid gebied te melden dat ik het de avond daarvoor in het Staats Opera Gebouw aanzienlijk minder trof bij de saaie, oninteressante dansvoorstelling van Carmina Burana (Orff) en le Sacre du Printemps (Stravinsky). Omdat die gezelschappen en ensembles voor ons doorgaans onbekend zijn, ligt het risico op de loer dat je een teleurstellende avond meemaakt. Maar je kunt het, voor hetzelfde geld, ook fantastisch treffen.

Doch wat de theaters en concertzalen zelf aangaat, hoef je niet te gokken. Die zijn in het barokke Praag nagenoeg allemaal indrukwekkend van schoonheid, sfeer en nostalgie, gekruid met een vleugje decadentie. Dank zij Hitler die verordonneerde dat Praag met nog geen luchtbuks mocht worden geraakt, staan de meeste monumenten in hun vooroorlogse, historische gedaante te pronken. En het natuurlijke verval des tijds hebben de Tsjechen knap gerestaureerd.

Treffend voorbeeld is het Standentheater (Gildetheater) (1783), in eerste aanleg gebouwd door de rijke familie Ducek, waar Mozart eigenhandig de wereldpremière leidde van zijn Don Giovanni. De grote componist heeft er een tijd gewoond; hij hield van Praag evenals bijvoorbeeld Von Weber en Mahler die in hetzelde theater van 657 plaatsen heeft gedirigeerd. Het witte theatertje met de fruitmarkt erachter in het stadscentrum is geheel gerestaureerd. Alles is zoveel mogelijk bij het origineel gelaten ook de enorme kronen met wel 160 lampen behalve het rode pluche van de stoelen en aankleding. Dat is vervangen door een blauw-groene kleur. Rood doet de Tsjechen teveel aan het vermaledijde communisme herinneren...

Het interieur van het wereldberoemde Standentheater, waar Mozart, Mahler en Carl Maria von Weber hun eigen werk dirigeerden.

Uit een ander hout gesneden, maar zeker zo magnifiek, is het in neo-renaissance en art nouveau stijl opgetrokken Gemeenschapshuis met de Smetena-zaal, het podium van het Symfonie Orkest van Praag, samen met Tsjechische Filharmonie de belangrijkste muziekensembles van het land. Het complex van tal van grotere en kleinere zalen bevat een sprookjesachtige rijkdom aan decoraties, schilderijen, (borst)beelden en glas-, fineer- en inlegkunst, op hun beurt weer onderverdeeld in diverse stijlen zoals Slovekia, Duitse en oriëntaalse. Nog niet zo lang geleden is het indrukwekkende gebouw dat meer is dan een theater alleen o.a. met geld van de Europese Commissie opgeknapt.

Kaartjes voor voorstellingen en concerten koop je bij de zalen, een centraal punt in een stad, vooraf 'thuis' of e-mail/internet. Dat 'thuis' wordt in ons land, meestal via het reisbureau, geregeld door twee firma's, Global Tickets en Keith Prowse. Deze laatste onderneming in Amsterdam die wereldwijd vertakkingen bezit, is niet van gisteren maar 221 jaar oud. Het kantoor is gesticht door twee Londense muziekinstrumentenmakers toen de Britse hoofdstad nog geen genummerde stoelen kende en het systeem wie het eerst komt het eerst maalt, hanteerde. Concertgangers of theaterliefhebbers moesten voor 'vooraanstaande' plaatsen soms uren tevoren aanwezig zijn, wat irriteerde. De heren Keith en Prowse huurden jongetjes in die alvast gingen zitten en verdwenen wanneer de 'echte' bezoekers zich aandienden.

Door middel van een uitgebreid netwerk en verscheidene systemen in grote theaters en opera's wordt dikwijls met een vast contingent stoelen gewerkt boeken Keith en Prowse over de gehele wereld, behalve Azië, Afrika en Zuid-Amerika, tickets voor culturele evenementen waaronder belangrijke tentoonstellingen. Je kunt er ook terecht voor grote sportieve gebeurtenissen, zoals Wimbledon (je zou het niet zeggen maar kaartjes voor basketball en American football zijn tegenwoordig big business) en voor grote pretparken. Deze service wordt doorberekend; een kaartje is gemiddeld 10 tot 25 procent duurder. Soms, vaak in de sport, is een hotel-arrangement nodig.

Deze 'voor-verkoop' kan ook wel goedkoper uitvallen dan de prijzen in het land zelf, zoals voor de dure Amerikaanse pretparken. Met de milder geprijsde 'Europese' toegangsbewijzen hopen de parken minder mensen te laten schrikken van de 'dure dollar'. Bijkomend voordeel is dat kaartjes-houders bij de ingang niet in de rij voor de kassa's hoeven te staan, maar kunnen doorlopen. En dat verhoogt de pret.

• Voor inlichtingen: Tsjechisch Toeristen Bureau, Amsterdam, telefoon 020-5753014.

EIGEN FOTO'S