SINT PETERSBURG:
Venster naar het Westen

door FRANK ROOS

SINT PETERSBURG - Verreweg de beste manier om Sint Petersburg te benaderen is over water. Wie ooit per vliegtuig is gekomen, zal dat gretig beamen. Het primitieve vliegveld van de Russische stad is geen toegangspoort die grote verwachtingen wekt. Niet dat de industriehaven een overdonderende indruk achterlaat, want die lijkt een verwaarloosd openluchtmuseum.

De Hermitage is een van de grootste toeristische attracties ter wereld.

De tsarenstad wordt beheerst door water. Rivier Neva gaf Sint Petersburg haar oorsprong. Zijrivieren en kanalen tekenden het patroon van de plattegrond. En de cultuur van het Romanov-vorstenhuis accentueerde die rijkelijk met ornamenten.

In Sint Petersburg aanmeren aan boord van een overdadig luxe passagiersschip als de Galaxy is een genoegen dat de troosteloze aanblik van het havengebied ruimschoots goedmaakt. En achter de troosteloze haven strekt zich een stad uit vol innerlijke schoonheid en oude grandeur die de sjofele entree snel doet vergeten.

Het cruiseschip van rederij Celebrity Cruises heeft Sint Petersburg als hoogtepunt van een rondvaart vanuit Amsterdam langs Scandinavi en over de Oostzee. Een opmerkelijk koele route voor een varend paleis dat je in Cara bische wateren verwacht of ten minste in de Middellandse Zee.

Zo'n vijfsterrenhotel past het beter zijn loopplank uit te rollen aan de kade van de Neva, de rivier waarlangs tsaar Peter de Grote zijn gedroomde stad realiseerde. Honderden meters breed benadrukt de Neva welke rol de vorst het water in zijn stad toekende. Naast zo veel meer is het de stad van grachten en bruggen.

Robuust

Spiegelend in het water maakt Sint Petersburg zich eens zo groot. Niet sierlijk als Venetië, niet intiem als Amsterdam, waaraan de reizende tsaar voor zijn stadsplan inspiratie ontleende. Wel veel, imponerend groot en robuust. De kilometerslange kanalen had de stad van oorsprong nodig als drainage van het moeras, waarop de eigenzinnige tsaar doelbewust zijn hoofdstad grondvestte. De riviermonding achtte hij onmisbaar voor de ontwikkeling van zijn ideaal. Niet voor niets heet het resultaat sindsdien 'venster naar het westen'.

Aan de onbegrensde wilskracht van de jonge Romanov verbonden tijdgenoten al de kwalificatie 'de Grote'. Binnen tien jaar stond op de drassige grond langs de Neva een stad die Moskou voor jaren onttroonde als hoofdstad.

Ook Russen kunnen carnaval vieren.

Voor de economie van destijds was het water vloeibaar goud. De herenhuizen langs de oudste kades getuigen van grote handelsactiviteit. Nu worden de vaarwegen nauwelijks benut. Zelfs niet voor toerisme. Slechts een enkele watertaxi brengt het water in beweging. Op zich niet verwonderlijk: omdat de kades hoog zijn en de antieke bebouwing laag heb je slecht zicht. Het gaat wat ver dat te zien als een misrekening van de tsaar, die immers nergens gebouwen toestond die hoger waren dan de inmiddels wereldberoemde Hermitage - zijn paleizen langs de rivier.

Ook het klimaat van Sint Petersburg stimuleert gebruik van de waterwegen niet. Zo'n vijf maanden per jaar ligt er een dikke laag ijs en de bevolking wandelt dan massaal over de Neva.

De rest van het jaar, hoewel ook nog betrekkelijk koud, komen de talloze bruggen van pas. Die over de rivier zijn honderden meters lang. De grachten werden oorspronkelijk van houten overbruggingen voorzien. Ze hadden simpelweg de naam van de kleur waarin ze geschilderd waren. In een enkel geval bleef die naam behouden, ook toen er een sierlijke vervanging kwam.

De bruggenhoofden pronken met hun weelderige ornamenten. Egyptische sfinxen, griffioenen met gouden vleugels, leeuwen en lantaarns sieren de bruggen in het oude centrum. Met een groot feest namen de trotse inwoners van de stad onlangs de vier gerestaureerde bronzen paarden op een van de bruggen in de Nevski Prospekt terug in het straatbeeld.

Winkelstraat

Tal van kanalen en rivieren kruisen de Nevski Prospekt, wel de bekendste straat van Rusland genoemd. Zoals Nederlanders wel beweren dat alle wegen naar Rome leiden, zeggen ze in Sint Petersburg dat alle wegen naar hun langgerekte, kosmopolitische winkelstraat voeren.

Aan de hoofdstraat liggen pareltjes van architectuur, waarvan de imponerende gevels grote winkels met een aparte sfeer verbergen. De alledaagse economie speelt zich daarachter af. Etalages zie je zelden.

Jelisejev is een beroemde delicatessenwinkel die uiterlijk, maar ook binnen nog het meest doet denken aan een stationshal. De brede Nevski Prospekt doet zich voor als het bruisende hart van modern Sint Petersburg. Winkelpaleizen, afgewisseld met musea en kathedralen. Gerenommeerde merken en modieuze producten slaan hier een brug naar de toekomst van Rusland. Jong en nieuwsgierig Sint Petersburg flaneert er of doet gehaast inkopen.

Vormen

Hier ontdooit de stad het snelst na de zeventigjarige ijstijd van het communisme. De oude tsarencultuur heeft zich in het straatbeeld wonderwel kunnen handhaven en die weelderige vormen komen weer tot hun recht nu de stad opleeft. De degelijkheid van de oude cultuur behoedt bijvoorbeeld veel bruggen voor het verval dat elders in de stad overal zichtbaar is.

Inwoners generen zich voor de gammele trammetjes en het maanlandschap van ooit geasfalteerde straten. ,Vroeger werden de beroemde bruggen voor de eeuwigheid gebouwd", vertelt een gids. ,Aan geld was geen gebrek toen Sint Petersburg hoofdstad was. Nu gaat alles naar Moskou en heeft het stadsbestuur amper genoeg om te restaureren."

Veel inwoners hebben zo hun twijfels over de kwaliteit van de hedendaagse bouwers, zeggen ze. De bruggen die Sint Petersburg nu nog bouwt, gaan amper tien jaar mee.

Informatie over de stedentrip met de Galaxy: 070-3141555 of via internet: www.amca.nl

FOTO'S: EPA