De verrassende schoonheid van een taai land
Polen is een vakantie waard
door HENK DE KONING
WARSCHAU - Soms zijn landen favoriet bij het noodlot. Polen met zijn 38 miljoen inwoners bijvoorbeeld. Geteisterd door oorlogen en eeuwenlang verdeeld en verdrukt door vreemde mogendheden. Polen, bijna 9 keer zo groot als Nederland, telt zeven internationale grenzen, die tot dusver vaker door legers dan toeristen zijn overschreden. Wellicht omdat de aanhouder wint, begint nu toch iets van een consumptie-maatschappij ( ja, McDonalds is er neergestreken) te dagen in de nieuwe democratische republiek Polen. De REISKRANT ging kijken en ontdekte naast diepe littekens:
De grond van Polen is rood van het bloed en zilt van de tranen. Geen opgewekt begin voor een vakantieverhaal, maar die geschiedenis van Polen , je kunt er niet om heen.
In het oude hart van Warschau bijvoorbeeld ogen de stijlvolle huizen, pittoreske straatjes en sfeervolle pleinen historisch heel overtuigend, maar vrijwel geen steen is hier ouder dan zestig jaar.
Een non bekijkt de uitstalling aan schilderijen aan de eeuwenoude stadsmuren van Krakau. Zeker 95 % van de Poolse bevolking - het vaderland van de huidige Paus - is Rooms Katholiek.
Voor de mislukte grote Poolse opstand in augustus 1944 tegen de nazi-terreur moest Warschau een zware tol betalen. Huis na huis werd opgeblazen. Puin was al dat bleef van de oorspronkelijke, middeleeuwse stadskern.
Maar Polen is als de mythische vuurvogel Phoenix, die glorieus herrijst uit de as. Door bij de wederopbouw gave resten te gebruiken en moderne elementen consequent te mijden, herrees de oude stadskern zo prachtig in stijl van de 17e en 18e eeuw, dat het lijkt of de barbaarse verwoesting nooit heeft plaatsgevonden.
Polen is rijk aan uitgestrekte en ongerepte natuurgebieden. Een kwart van het land is bedekt met wouden, deels nog oerbos. De bergen in het zuiden omzomen een licht glooiend landschap en vlakten, besprenkeld met schilderachtige, rafelige boerderijtjes.
Heel wat boeren bewerken de velden nog met paard en wagen en op veel plaatsen wordt het koren met de zeis gemaaid. Vrouwen binden de aren tot goudgemutste schoven, waarboven je elk moment het glunderend hoofd van een bakker verwacht te zien opduiken, die vertelt hoe gezond en lekker het brood van 'De Korenschoof' wel is.
Vanwege het landklimaat lopen de temperaturen in Polen 's-zomers soms op tot 30 graden en meer. Horden stedelingen trekken dan naar de 524 km lange kuststrook voor een verkwikkende duik in de Oostzee, of zoeken verkoeling in het waterrijke noord-oostelijk deel, dat met zijn duizend meren en dorado is voor watersporters.
'Koninklijke Route'
Onze kennismaking met Polen begint in Warschau. De 'Koninklijke Route' biedt de fraaiste bezienswaardigheden. Het ruime Slotplein (Plac Zamkowy) -ons startpunt - is het domein van zwermen koetsjes, kraampjes en terrasjes. Dominant prijkt hier het roze, in 1971 (in barokstijl) herbouwde koninklijk slot. Eens de zetel van koning, regering en parlement; thans het populairste museum van de 1,7 miljoen inwoners tellende metropool.
Het indrukwekkende 'Slotplein' van Warschau, de toegang tot historisch Warschau.
De grote museumzalen met veel bladgoud en prachtige fresco's herbergen onder meer de bustes van de 22 koningen die Polen hebben geregeerd en 23 uiterst gedetailleerd geschilderde Warschause stadsgezichten van de hand van de hofschilder Bernardo Belotto ( 1720-1780). Midden op het Slotplein prijkt het standbeeld van Sigismund III Waza; de koning (van Zweedse afkomst) die Warschau in 1609 tot hoofdstad van Polen maakte. De nazi's vernielden het beeld, de Polen zorgden voor een mooie replica.
De zich 4 km uitstrekkende Koninklijke Route leidt naar het idyllisch gesitueerde zomerpaleis in het Lazienkipark. Op onze dooltocht voorname gebouwen genoeg. Zoals de barokke Sint-Annakerk met zijn onbeschadigd (!) 18e eeuws interieur en het historische Koniecpolskipaleis. Hier sloten in 1995 de communistische landen het (inmiddels opgeheven) Warschaupact.
Bij het graf van 'De Onbekende Soldaat' op het Pilsudskiego Plein vindt elk uur ceremonieel de wisseling van de wacht plaats. De kunstacademie is gehuisvest in het voormalige Czapskipaleis. De componist Chopin bewoonde hier een appartement, alvorens hij in 1830 Polen voorgoed verliet.
Populair zijn de Chopin open lucht concerten die iedere zomerse zondag in het fleurige Lazienki Park worden gegeven. De polka en de Mazurka zijn typische Poolse muziekuitingen. Weinigen zullen weten dat ook de Polonaise in de 16e eeuw in Polen is ontstaan. Later heeft Chopin deze parendans (waarmee de edelen zich ooit aan de nieuwe koning voorstelden) bewerkt.
Polen heeft een rijke traditie aan volkskunst. De plattelandsbevolking is behoudend en zeer religieus. Straatmuzikanten vertonen zich graag nog in Poolse klederdracht.
Het verzets-monument op het Krasinskich Plein gedenkt met ouderwetse Oostblok-heraldiek de 25.000 Poolse soldaten en 225.000 burgers die bij de opstand van Warschau het leven lieten. Gruwelijke gevechten vonden plaats tot in de riolen van de stad.
Droef stemt het enorme getto-monument op het Bohaterow Getta Plein. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden in het getto van Warschau meer dan een half miljoen joden uit heel Polen bijeen gedreven. Met de Duitse vernietigingskampen enkel als toekomstbeeld. Mannen, vrouwen en kinderen, groepsgewijs vertrekkend van steeds hetzelfde punt in Warschau: 'Umschlagplatz'.
Een sober monument markeert de plaats waar zich in de Tweede Wereldoorlog het hart van het getto bevond. Nu het domein van kleine handelaren in souvenirs.
Souvenirstalletjes op deze plek doen nu goede zaken met de verkoop van allerhande commerciële 'hebbedingetjes' in het teken van de Holocaust. 'Umschlagplatz' veranderde in een monument. Joodse nazaten leggen er nog regelmatig bloemen.
Per trein naar Krakau. Circa 2,5 uur 'kedeng-kedeng' door het Poolse land. De snack in de restauratiewagen is geen succes. Halve sneetjes bruin brood, een dotje geraspte bietjes met een loepzuivere grondsmaak en een dikke, bleke worst, kansloos opgedoft met een overmoedig blaadje sla.
Straatbeeld in Krakau: de welvaart groeit in Polen, maar niet voor iedereen.
Krakau-774.000 inwoners. Met circa 6000 grote en kleine monumenten (die als door een wonder de oorlog doorstonden) de mooiste stad van Polen. Krakau kwam tot grote bloei nadat het zich in 1430 had aangesloten bij het machtige Europese handelsverbond van De Hanze.
Maar ook rampspoed kende het. In 1652 geplunderd door de Zweden, dan getroffen door een moordende pestplaag en vervolgens ingelijfd bij Oostenrijk. Eerst na de onafhankelijkheid in 1918 bloeide Krakau weer op als centrum van de Poolse cultuur. Om vervolgens door de nazi's te worden geplunderd.
De eeuwenoude plattegrond van Krakau is nog vrijwel identiek zoals de stad van na de inval der Tartaren werd herbouwd. Een nonnetje bestudeert een 'naaktje' tussen de massa kitich-schilderijen die de eeuwenoude muren van de Timmermakers- en Touwwerkerstoren als etalage gebruiken. Het Czartoryskich Museumis met een unieke verzamelin antieke snuisterijen een bezoek meer dan waard.
Schindler 's List'
Op het enorme stadsplein domineert de langgerekte Lakenhal met zijn imposante gewelven. Tientallen actuele snuisterijen-winkeltjes en boetiekjes zijn hier in ondergebracht. In de wijk Kazimierz herinneren tal van gerenoveerde, verlaten synagoges aan de uitgebreide joodse samenleving die hier toefde. Het Joodse badhuis van destijds is in een typisch Joods restaurant veranderd.
Het Joodse reisbureau 'Travel Agency' doet in deze wijk nu goede zaken met de verkoop van 'all in' toeristische trips naar Auschwitz-Birkenau. Gretig aftrek vinden hier ook de plattegrondjes van de tour: 'Schindler's List. Deze nieuwste toeristische attractie van Krakau voert de bezoekers langs alle plekjes waar Steven Spielberg werkte aan zijn gelijknamige, 7 maal bekroonde film, over de Jodendeportaties.
Burchten
Polen telt in totaal nog circa 100 burchten, waarvan die op de Wawel-heuvel in Kraukau wel als een topstuk wordt gerekend. Ook de Mariakerk en de kathedraal van Krakau zullen u door hun schoonheid verrassen en verbijsteren.
Kanonnen en kerken omlijsten de geschiedenis van Polen.
Circa 15 km van Krakau verwijderd bevinden zich de zoutmijnen van het dorpje Wielickza. Het is de oudste nog werkende zoutmijn van Europa. Een labyrint van in totaal 200 km lange gangen en 2040 formidabele ondergrondse zalen.
De schaduwen verdwijnen. Na de val van het communisme spreidde de witte, gekroonde adelaar - het wapen van Polen - voor het eerst na lange tijd zijn vleugels weer triomfantelijk uit. Als de vuurvogel die het allemaal heeft overleefd.
Verdere inlichtingen, Pools verkeersbureau: 020- 6209399.
Reiswijzer:
In de Poolse winkels zijn voorheen typische 'Westerse' producten nu volop
verkrijgbaar. De Polen spreken in toenemende mate Engels en soms wat Duits.
Wel is het gebruik van cheques in Polen vaak nog problematisch. De uitvoer
van Pools geld - zloty - is verboden. Een zloty heeft ongeveer 40% van de
waarde van onze gulden. Polen kent momenteel net als bij ons veel pizzaria's,
Chinese restaurants, maar ook goedkope snacktentjes langs de weg. Het tradtionele
Poolse voedsel is zwaar en bevat vaak kool, wortelen en worst.
Publicatiedatum = 20 december 1997
