Rotterdam lijkt ontketend
door Nico van der Zwet Slotenmaker
ROTTERDAM - Rotterdam bouwt. Dat doet de enige stad van het land waar de overhemden in de winkels al met opgerolde mouwen worden verkocht al jaren, maar nu is er meer. Er heeft zich een architectonische explosie voorgedaan die de brave burgerlijkheid van eenvormige scheppingen met een klap heeft uitgebannen en die in de toekomst luider zal naklinken dan het vernietigende bombardement dat de stad in de oorlog trof.
Een drama dat Rotterdam vele jaren heeft getekend als een slachtoffer, een invalide die je beterschap moet wensen met in het achterhoofd de zekerheid dat het wel nooit meer helemaal goed zou komen. Welnu, de patiënt is al weer een tijdje uit bed en zeer vlot ter been. Het lijkt of alle bouwkundigen onder het genot van enkele glaasjes bijeen zijn geweest om af te spreken dat het allemaal vrolijker, iets gewaagder moest.
En dat is te zien. Niet in het laatste plaats aan het water, de Maas, slagader van de stad die uit een diep dal omhoog kwam om moderne wolkenkrabbers te bouwen. Het is een wonder dat de rivier naast al dat water die vele veranderingen zonder protest heeft geslikt.
Het voormalige hoofdkantoor van de Holland Amerika Lijn is nu hotel 'New York'.
Maar de Maas is ook trots natuurlijk. Op het feit dat oude zaken uit een rijk verleden weer schitterend worden opgelapt. Dat in de vervallen pakhuizen aan haar boorden ruime behuizingen zijn getimmerd, dat de vroegere terminal van de Holland Amerika Lijn een prachtig café herbergt en het hoofdkantoor van deze maatschappij in 'New York' een eersteklas hotel annex restaurant is geworden.
Ik ben er even binnen geweest. De lobby ademt een dikke eeuw terug. Zware bagagekisten en niet in te deuken hoedendozen. De vroegere brandkast hangt ergens in de lucht. Er is bij de verbouwing een vloer weggebroken, vandaar. Het restaurant is iedere dag vol. Je kunt er normaal over de weg komen, maar veel gasten prefereren een boottochtje.
Bij het Museum voor Volkenkunde en het Maritiem Museum kun je opstappen om je naar De Kop van Zuid te laten varen. Een stukje stad dat weer opleeft en nieuwe kinderen krijgt. Ik heb tekeningen gezien. Dit wordt misschien wel de meest uitgelezen plek van Rotterdam.
Voorlopig hou ik het echter nog op de Oude Haven met aan de overkant de prachtige koopmanshuizen die bij het graven van de spoorwegtunnel in segmenten uit elkaar zijn genomen om na voltooiing van het graafwerk in volle luister weer te worden teruggeplaatst.
'De Hef' lijkt voor eeuwig in zijn hoogste stand te staan.
Het Witte gebouw mocht blijven staan. Het markante bouwwerk uit 1890 is vele jaren het hoogste gebouw van Rotterdam geweest en tot 1920 was het zelfs (kerken niet meegerekend) koploper op het vasteland van Europa. Een opvallende zaak, omdat de vroede vaderen van de stad het in het verleden helemaal niet op hoogbouw hadden voorzien. Het 'doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg' stond toen nog hoog in het vaandel.
Pas nu lijkt Rotterdam ontketend, zijn alle hindernissen als een te nauw korset weggeworpen en kan er vrijuit worden geademd. De wat meer gegoede burger die zijn heil in de loop der jaren meer buiten de stad ging zoeken keert terug in stijlvolle nieuwbouwwijken en gerestaureerde gebouwen met een historie.
Misschien betrekt hij straks wel een appartement in het oude belastinggebouw aan de Puntegaalstraat, in de volksmond toepasselijk de pluk-me-kaal-straat genoemd.
Waar Rotterdam rijker wordt zal de middenstand het ook hogerop moeten zoeken. Dat tref je bijvoorbeeld aan het Vasteland waar zich steeds meer topwinkeliers vestigen. Het water loopt je uit de mond. De bakker noemt zich taartarchitect en al ben ik niet zo blij met al die woordkunstenarij, in de etalage is best te zien dat deze neringdoende aanzienlijk meer in zijn mars heeft dan een halfje wit.
Ook in het centrum van de stad zijn de geledingen gesloten. Vroeger was er eigenlijk sprake van twee winkelcentra die naast elkaar rondjes draaiden zonder dat de klanten naar ander vaarwater overstapten. Nu is er als verbindingsstuk een tunnel gegraven met ook weer winkels die inmiddels als 'de koopgoot' te boek staat.
De Erasmusbrug heet in de voertaal De Zwaan of ook wel De Trillende Zwaan. Maar ook hij zal straks tot rust komen.
In deze omgeving verwijl ik een uurtje om tot de conclusie te komen dat dit de enige plek in het land is waar je je zonder moeite in het koopcentrum van een grote Noord-Amerikaanse stad zou kunnen wanen. De middenstanders en zeker zij die zich aanvankelijk wat sceptisch opstelden tegenover nieuwbouwplannen zijn enthousiast en vooral op zondag kun je over de hoofden lopen. Want op die dag is zo goed als alles open in Rotterdam.
Nederlanders moeten daar nog even aan wennen, maar de nieuwe tendens is niet te stuiten. Waarom zou je ook je winkel sluiten als het grootste deel van de potentiële klanten vrij is? En waarom zou hetzelfde niet voor bibliotheken en dergelijke mogen gelden? Het hoort bij de moderne tijd en dus zeker bij de stad aan de Maas.
Die soms de euforie nog wat moeilijk kan bevatten. De stadsgids stelt dan ook dat veel Rotterdammers nog steeds een soort dorpsgevoel hebben en gezien het aantal vierkante meters geen vergelijkingen met wereldsteden menen aan te kunnen. Die op vrije middagen nog rustig naar het dierenpark Blijdorp kuieren, ondanks wolkenkrabbers, (Euro)masten, spectaculaire architectonische hoogstandjes en theaterbouw nog steeds het drukst bezochte punt voor toerist en dagjesmens.
Dat zal niet snel veranderen, al zijn bezoekersaantallen niet altijd gemakkelijk te bepalen. Neem die kubushuizen bijvoorbeeld. Het lijken op een punt balancerende dobbelstenen en iedereen vraagt zich natuurlijk af hoe je hier in kunt leven. Pas als je binnen bent begrijp je het.
Een bewoner sloeg er een slaatje uit. Hij zette een tafeltje met een geldkistje naast de deur en liep binnen. Nu heeft hij nog net zo'n huis gekocht om eindelijk ook eens rust te hebben. Opvallend wonen ook enige gezinnen aan het entrepot. Binnen is een zeer modern winkelcentrum en aan de waterkant zijn de pakhuizen ruime flats.
Twee bewoners hebben ook de hijskraan voor de deur gekocht en gebruiken die als een soort prieel of theehuisje. Dit moet een wereldprimeur zijn. Uniek. en dat allemaal in de onmiddellijke nabijheid van 'de Hef', de niet meer in gebruik zijnde spoorbrug die nu voor eeuwig de hoogste stand lijkt te hebben ingenomen. Maar wat is voor eeuwig?
De zaken in de tientallen musea die de havenstad rijk is misschien. Bescheiden als ik ben kies ik er slechts eentje uit. 'Toy Toy' in Kralingen. Prachtig en bekroond speelgoed tot 1940. Een paar eeuwenoude stukken. En dat precies tegenover het park 'Aboretum', een prima combinatie.
Tenslotte wil ik Piet Heyn nog even zien. In Delfshaven dat een geheel eigen museum is. De vlootvoogd is onlangs op zijn sokkel een halve slag gedraaid, omdat het leek of hij met opgestoken hand de binnenstad wat bestraffend toesprak. Maar hij hoorde natuurlijk naar de zee te wijzen.
Rotterdam met een gerust hart achter zich latend als een blij dorp.
REISWIJZER:
Voor alle inlichtingen over de toeristische mogelijkheden van Rotterdam kunt u bellen naar de VVV: tel. 09004034065.
Het speelgoedmuseum 'Toy Toy' in Kralingen is zondag en maandag open vanaf 11 uur. Dicht op feestdagen en juli en augustus. Groepen (ook door de week) op afspraak, tel. 010-4525941.
De panoramaposter van de haven van Rotterdam (zie deze pagina) is verkrijgbaar in het gemeentelijk informatiecentrum aan de Stieltjesstraat 12 te Rotterdam.
Publicatiedatum = 22 november 1997
