Gouda: Heerlijk jong belegen!
door HENK DE KONING
GOUDA - Verbijstering en blijdschap heersten alom toen bij
de renovatie van Grand Café Central aan de Markt in hartje Gouda
een belangwekkende kunsthistorische vondst werd gedaan.
Achter dikke lagen oud behang van de vroegere 'Grand Salon' kwamen prachtige
plafond- en wanddecoraties in loepzuivere Art-Decostijl tevoorschijn.
Het betrof oorspronkelijk werk uit de twintiger jaren van de Rotterdamse
kunstschilder en decorateur Pieter den Besten. Bekend van voorname Art-Decoschilderingen
in diverse Rotterdamse theaters, maar ook in het Amsterdamse Tuschinsky-theater
en aan boord van het super-de-luxe stoomschip 'Nieuw Amsterdam'.
De figuratieve elementen in het kunstwerk, uitgevoerd in getemperd rood,
oker en zacht groen, vormen een samenspel met dertien vrouwenfiguren. Oorspronkelijk
zestien, maar door de tand des tijds gingen er drie verloren. De gemeente
Gouda die het bijzondere van deze vondst wel in zag stelde ogenblikkelijk
75.000 gulden voor restauratie beschikbaar.
"Echt verrast was ik niet", bekent uitbater Louis de Groot. "Mijn grootvader
begon hier in 1916 een feestzaal. In 1924 gaf hij Pieter den Besten opdracht
het interieur decoratief te beschilderen. Bijzonder is dat Den Besten eerst
de verf op linnen aanbracht en vervolgens de doeken op de wanden en aan
het plafond bevestigde."
"Vooral het schoonmaken van de schilderingen was een heidense klus. In de salon zijn vroeger heel wat sigaren weggepaft
zodat de prachtige heldere kleuren en geometrische vlakverdelingen door
een dikke laag rookaanslag waren bedekt," vertelt De Groot. De Art-Decozaal
het enige bewaard gebleven twintiger jaren ensemble in die stijl in ons
land is na de restauratie als Rijksmonument aangemeld.
Pronkstuk
Gouda (momenteel 70.000 inwoners) kreeg al in 1272 stadsrechten van graaf
Floris de Vijfde. Pronkstuk vormt het 15e eeuwse, in laat gotische stijl
opgetrokken stadhuis op de Markt. Twee grote branden hebben Gouda in 1361
en in 1438 grotendeels verwoest. Met het puin van de ruïnes werd de moerassige
Markt opgehoogd, waardoor een stevige ondergrond ontstond voor de bouw van
het sprookjesachtige raadhuis. Toch bleek vanwege instortingsgevaar in 1945
een algehele restauratie nodig. Die duurde tot 1952. In 1996 vond een tweede
restauratie plaats.
De spreekwoordelijke verdraagzaamheid van de Gouwenaars bewijst zich in
de spreuk boven boven de toegangsdeur van het stadhuis: 'Hoor ook de wederpartij'.
Zes sterren in het stadswapen verkondigen de wijsheid: 'Door de doornen
naar de sterren'. Ofwel: succes gaat gepaard met vallen en opstaan. Maar
dat wist u al.
Van het interieur van het stadhuis maakt vooral de hedendaagse trouwzaal
(eertijds raadzaal) met zijn overweldigende eiken en marmergeschilderde
zoldering grote indruk. De 17e eeuwse wandtapijten met prachtige bosgezichten
zijn van de hand van de Goudse (oorspronkelijk Vlaamse) tapijtwever David
Ruffelaer. In de trouwzaal worden elk jaar nog zo'n 700 huwelijken voltrokken;
circa 30.000 bezoekers komen er jaarlijks verrukt een kijkje nemen.
Op de breed uitwaaierende Markt valt bijna het hele jaar wel wat te beleven.
Hoogtepunten zijn: het internationale Pottenbakkersfestival; de Goudse Kaas- en Ambachtenmarkt; de Goudse Vee- en Kaastentoonsteling, Gouds Mont Martre ( antiek en curiosa)
en het spetterend Randstad Jazzfestival. Gouda bij Kaarslicht (dit jaar
op 16 december) vormt het betoverend slotstuk, wanneer de Markt feeëriek
is verlicht door duizenden (uiteraard) Goudse kaarsen.
Hollandse stad
Gouda, kabbelend omarmd door de Hollandse IJssel en de Gouwe, telt zo'n
300 monumenten. Veel gebouwen zijn in oude stijl gerestaureerd. Het is een
echte Hollandse stad met fraaie Oudhollandse buurtjes, harmonisch verbonden
met grachten en bruggen. Kinderen spelen in hofjes, jonge mensen wonen in
pakhuizen.
In een bijna anderhalf uur durende stadswandeling ontsluiert Gouda haar
mooiste plekjes. De tocht kan individueel met behulp van een tekstboekje
(ƒ2,50) maar ook onder leiding van een (veel duurdere) persoonlijke VVV-gids
worden gemaakt.
Tot voor kort konden ook rondvaarten door de grachten van Gouda worden gemaakt, maar rederij 'Het Groene Hart' heeft die gestaakt vanwege
de enorme troep in het water. Regelmatig had men een fietswiel in de schroef.
Gestart bij het VVV-kantoor (in 1407 Parochieschool) bezien we (onder leiding
van VVV-gids Evalien de Haan) aan de rand van het marktveld de uit 1668
daterende Waag. De overeenkomst met de Waag in Leiden is frappant. Niet
zo vreemd, want Pieter Post, de bouwmeester van de Leidse Waag en het Mauritshuis
in Den Haag, kreeg opdracht het ontwerp te maken.
Op de Goudse Waag zijn nooit heksen gewogen, maar van meet af kazen. Sedert
1995 doet de weeginstelling dienst als 'Kaasexposeum'. Vriendelijke dames
bieden de bezoekers blokjes kaas aan om te proeven dat dit product nergens
zo goed smaakt als in de kaasstad Gouda. Een presentatie die vanaf oktober
wordt uitgebreid met een officiële kaas- en wijnproeverij. Tevens wordt
in de Waag met tal van voorbeelden de historie en de bereiding van de beroemde
Goudse kaas boeiend toegelicht.
Wat niet iedereen weet is dat de vader van de vermaarde humanist Desiderius
Erasmus ooit als hulpprediker in Gouda werkzaam was. Als kind bezocht Desiderius
dan ook de parochieschool in deze stad. Trots prijkt zijn borstbeeld aan
de buitenmuur van de 15e eeuwse Agnietenkapel, maar ooit deed het kunstwerk
dienst als vogelverschrikker op een bouwland, ergens verloren in Zuid-Amerika.
Een landgenoot die het daar zag herkende er ogenblikkelijk Erasmus in. Hij
kocht het beeld en bracht het naar Gouda", vertelt onze gids.
Langste kerk
De 16e eeuwse St. Janskerk is de enige kerk in Nederland die vrijwel nog
geheel is beglaasd met de oude, oorspronkelijke 16e eeuwse glasschilderingen.
Met een lengte van maar liefst 122,75 meter is deze oude hoofdkerk van Gouda
(gewijd aan Johannes de Doper) bovendien het langste laat gotische bouwwerk
van ons land.
De zeventig gebrandschilderde ramen, waarvan sommigen tot een hoogte van
22 meter reiken, omvatten in totaal 2000 vierkante meter glas. De voorstellingen
zijn ontleend aan de Bijbel en vaderlandse geschiedenis. De glazen, door
verschillende glazeniers gemaakt, werden bijna allemaal aan Gouda geschonken
door vorsten, bisschoppen en stadsbesturen.
Gedurende de oorlog werden de ramen stuk voor stuk in delen uit hun sponningen
gebikt en in kisten verpakt in de duinen begraven. Ze werden daar door de
bezetter met rust gelaten zodat ze na de oorlog onbeschadigd weer op hun
oude plaats in de kerk konden worden aangebracht.
Gouda is een van de meest karakteristieke Oudhollandse steden.
Tevens tot de bezienswaardigheden van Gouda behoren de resten van vele kloosters
en kapellen. Het Stedelijk museum 'Het Catharina-Gasthuis' behoort met zijn
16e en 17e eeuwse stijlkamers, tot de fraaiste in zijn soort van ons land.
Interessant is ook het pijpen- en aardewerkmuseum 'De Moriaan'. Het waren
de Engelse pijpmakers die als huursoldaten in het leger van Prins Maurits
dit ambacht rond 1600 in Gouda introduceerden. In zijn atelier in de Peperstraat
ontmoeten we Adrie Moerings, de enige Nederlander die nog beroepsmatig kleipijpen
maakt met behulp van oude mallen. Het publiek heeft er vrij entree.
Meer inlichtingen VVV Gouda, tel: 0182-513666.
Reiswijzer
Met het 'Gastvrij Gouda Passe-Partout' heeft men toegang tot alle voornaamste
bezienswaardigheden van de stad. Bovendien krijgt men hiermee 10% korting
op aankopen in de pottenbakkerij en pijpenmakerij van Adrie Moerings. Ook
is er een bon bij voor een kopje koffie plus stroopwafel in het restaurant
van het Verzetsmuseum. De Passe-Partout is voor f15,- verkrijgbaar bij de
plaatselijke VVV en blijft het hele jaar geldig.
Publicatiedatum = 1 november 1997
| 