ZEELAND
Ook achter de dijken bruist het

door Huib Boogert

MIDDELBURG - Zeeland is de enige provincie in ons land die voor méér dan eenderde uit water bestaat. Toeristische geesten met gevoel voor statistiek hebben wel eens uitgerekend en nagemeten dat je vanaf elke willekeurige plek in Zeeland met de auto altijd binnen vijftien minuten aan het water kunt staan.

De jachthaven in het hart van het monumentale stadje Veere.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat in de kleinste en meest zuidwestelijke provincie het water verkoopt als de mooiste verpakking van de regio. Maar zon, zee en strand zijn al lang niet meer de enige publiekstrekkers. Ook het platteland heeft lippenstift en poederdoos uit de kast gehaald om in ijltempo een mooie meid te worden. Het muurbloempje maakt zich op om een aanvallige deerne te worden.

De voornaamste toeristische trekpleister (na het strand) is nog altijd Waterland Neeltje Jans, waar intussen de helft van alle Nederlanders wel eens op bezoek is geweest. Om zijn aantrekkelijkheid te behouden is de attractie drukdoende met haar imago. Want vernieuwing is het toverwoord om belangstellenden te blijven trekken.

Plattelandstoerisme in optima forma: kamperen bij de boer.

De foeilelijke en oersaaie tentoonstelling Delta Expo (op de 3e en 4e etage van het Ir. J.W. Topshuis) is al jaren dezelfde. De versleten films die er worden gedraaid, zijn weliswaar nog altijd indrukwekkend, maar het zijn dezelfde als vijftien jaar geleden. En om de Delta Expo te bereiken, moeten de bezoekers nog altijd 110 genummerde traptreden beklimmen. Erg gastvrij is dat niet.

Luikjes

Een recent nieuwtje is een cirkelvormige gevelwand met daarin tientallen luikjes, die de bezoekers mogen openen. Het onderwerp is de watersnoodramp van 1953, die 1835 mensen het leven kostte en die 72.000 mensen van huis en haard verdreef. Achter elk luikje vertelt een geslachtofferde ramp-Zeeuw in een paar zinnen zijn verhaal. Allemaal in het Zeeuws. Ook niet erg toegankelijk dus voor 'mensen van elders'....

De Lange Jan van Middelburg is het bekendste markeringspunt van Walcheren. De toren is vanaf elk punt op Walcheren te zien.

Opmerkelijk is wel dat de Delta Expo (waarin Rijkswaterstaat een belang heeft) tegenwoordig wel eerlijk vertelt waarom de zee en de storm in 1953 in Zeeland vrij spel hadden: "Het Rijk gaf na de Tweede Wereldoorlog zijn geld liever uit aan defensie en aan de wederopbouw van het land. De dijken schoten erbij in. Door slecht onderhoud waren de kleilagen en de grasmatten in slechte conditie." Zeeland moest bloeden voor de nonchalance van de overheden. Enschede en Volendam weten intussen óók hoe dat voelt.

Maar de directie van Waterland Neeltje Jans bezint zich serieus op de toekomst. De expositie zou eigenlijk verplaatst moeten worden van de Noordzeekant naar de Oosterscheldekant van de stormvloedkering. En in een van de werkhavens wil men 20 tot 30 bruinvissen te water laten. Elders in de wereld kunnen de bezoekers tussen de bruinvissen zwemmen. Binnenkort misschien ook hier.

Ontspanning tijdens een fietstocht: koffiedrinken op het kasteel Westhove (bij Oostkapelle).

De Watersnoodramp 1953 zal wat minder accent krijgen omdat een speciaal themamuseum hierover begin april wordt geopend in het dorp Ouwerkerk (20 km landinwaarts op Schouwen-Duiveland). Dat dorp werd in het rampjaar vrijwel van de aardbodem weggevaagd voor het kolkende water. Het museum is te vinden in een gigantische caisson die indertijd werd gebruikt om de gebroken dijken te dichten en de hongerige zee voortaan buiten te houden, als een aangelijnde hond bij zijn hok.

Nog altijd worden de afzonderlijke regio's van Zeeland van elkaar gescheiden door water: Schouwen-Duiveland, Sint-Philipsland, Tholen, Walcheren, Noord-Beveland, Zuid-Beveland en Zeeuws-Vlaanderen. Dammen en bruggen zorgen voor goede verbindingen. Alleen Zeeuws-Vlaanderen is vanuit Nederland slechts over water bereikbaar. Pas in 2003 is de in aanbouw zijnde verkeerstunnel gereed.

Pontjes

Al die afzonderlijke regio's waren vroeger onderling met elkaar verbonden via een netwerk van pontjes. Het ging veelal om kleine diensten, die met roeiboten werden onderhouden. De veerbaas pachtte het overzetrecht meestal van de ambachtsheer. Zijn passagiers waren doorgaans boeren, die met een paar stuks vee ter markt gingen.

Het vuurtorentje van Nieuwe Sluis, op de Westerscheldedijk bij Breskens.

Tegenwoordig varen in de zomermaanden tussen de 'eilanden' wéér pontjes, op minstens vijftien trajecten. Dat gebeurt op initiatief van het provinciaal bureau voor toerisme. De bootjes nemen uitsluitend wielrijders en voetgangers mee. De fietsers pakken op één dag vaak een paar pontjes mee: ze maken 'een rondje met een pontje'.

Voor wandelaars bestaat er sinds vorig jaar een bijzondere wandelroute die alles met water en zee te maken heeft, de 'Reede van Middelburg'. De route loopt over de voormalige zeedijken aan de oostkant van Walcheren. Langs die dijken zeilden eeuwenlang handelsschepen van (onder meer) de VOC naar Middelburg om daar te laden en te lossen. Nu is die historische vaargeul volledig ingepolderd.

Actieve vakanties in Zeeland: skeeleren in het groen bij Domburg.

Twee bezoekerscentra in Zeeuws-Vlaanderen hebben ook alles te maken met water. Bij Retranchement ligt het Zwin, een diepe geul (de voormalige vaarroute naar Brugge) die in open verbinding met de zee staat. Eromheen is een zeldzaam 'zilt' natuurgebied ontstaan. Bij Emmadorp valt alles te leren over het Land van Saeftinghe, Europa's grootste brakwatergebied, dat bestaat uit schorren en slikken die doorsneden worden door honderden geulen.

Volgens het Bureau voor Toerisme Zeeland (BTZ) bruist er in Zeeland méér dan de branding op het strand. 'Ook achter de dijken bruist het tegenwoordig van de activiteiten', is de slogan.

FOTO'S: BUREAU VOOR TOERISME ZEELAND