Verrassende route over het Vechtdalpad

door Harry Muller

VILSTEREN - Vilsteren dankt zijn naam aan Herman van Vilsteren, die daar aan het eind van de veertiende eeuw woonde en leenman was van de bisschop van Utrecht. Ooit was er ook een kasteeltje dat gebouwd werd in 1502 en later vervangen werd door het Huis Vilsteren, het huidige landhuis. Eigenlijk is de naam van het huis Groot Spijker. Die is ontstaan in een tijd, dat de boeren de pacht nog betaalden met graan. Een graanschuur werd een spijker genoemd, in de volksmond spieker. Het is een ontwerp van Eduard Cuypers, een broer van de beroemde architect die onder andere het Rijksmuseum in Amsterdam tekende. In het landhuis was jarenlang een internationale school gehuisvest, waar vooral kinderen van diplomaten les kregen.Vilsteren, een klein dorp tussen Dalfsen en Ommen.

Sinds het jaar 1850 is het Landgoed Vilsteren met een oppervlakte van ongeveer duizend hectare in handen van de familie Cremers. Daar hoort ook alle grond in het dorp bij, die door de eigenaren van de huizen gepacht wordt. Niemand bezit een eigen stukje grond, behalve de kerk. Wanneer een huis leeg komt te staan, beslist de familie Cremers wie er later mag gaan wonen. Er schijnt een lichte voorkeur te zijn voor gezinnen, die rooms-katholiek zijn. Wie een nieuw huis wil bouwen, moet eerst toestemming van de familie hebben.

Luiken

Boerderijen en huizen die tot het landgoed behoren, kun je herkennen aan de geel-groen geschilderde luiken. Ook de rest van het pand heeft dezelfde kleuren en er wordt voorgeschreven welke kleuren precies moeten worden gebruikt. De familie wil het dorp namelijk zo oorspronkelijk mogelijk houden.

De molen in Vilsteren.

In deze overwegend protestantse regio is Vilsteren een katholiek bolwerk. De huidige Willibrorduskerk werd in 1897 gebouwd en het geld daarvoor werd door de familie Cremers op tafel gelegd. Wel eiste men toen, dat er een zijbeuk bij het priesterkoor gebouwd werd met zo'n twintig zitplaatsen voor eigen gebruik. De toenmalige pastoor protesteerde, maar uiteindelijk werd de zijbeuk toch gebouwd. Die wordt tegenwoordig niet meer door de familie gebruikt. Liesbeth en Marianne Cremers zitten nu gewoon bij de andere dorpelingen in de kerk.

Omdat het Landgoed Vilsteren alles onder controle heeft, is het dorp de afgelopen jaren nauwelijks gegroeid. Veel middenstanders trokken naar elders, maar alleen het manufacturenwinkeltje van de bejaarde Anna Koggel is er nog. Daar verkoopt ze onder andere handdoeken, theedoeken, degelijk ondergoed en boerenzakdoeken. De winkel ziet er nog net zo uit als jaren geleden en past eigenlijk goed in een openluchtmuseum. Kort na de oorlog werd in haar huisje een telefooncentrale geïnstalleerd, die door Anna zelf bediend werd. Zo bracht zij de verbindingen tot stand tussen het kleine Vilsteren en de rest van de wereld.

Rivierarm

Het gebied rond het dorp met veel bossen, akkers en weilanden is ideaal om te wandelen. Het landgoed grenst aan de Vecht en daar is ook een dode rivierarm. Vlak langs het water laat men de natuur z'n gang gaan en wordt de grond niet meer bemest. Heel wat beschermde planten en bloemen kun je hier vinden. Heel mooi is de steenanjer, die hier vrij veel voorkomt en daarom ook wel de Vechtanjer wordt genoemd.

Dit vroegere tolhuis bij een brug over de rivier de Regge behoort ook bij het landgoed en daarom is het voorzien van geel-groene luiken.

Dit is een van de mooiste plekjes langs de rivier met ook enkele rivierduinen, die kort na de IJstijd zijn ontstaan. Het zijn verhogingen in het landschap, die nu begroeid zijn met bossen. Op een van de duinen heeft men een uitzichtpunt voor wandelaars gemaakt en kun je prachtig over het Vechtdal uitkijken.

Huize Vilsteren, waar eens een internationale school gehuisvest was, maar waar nu weer de familie Cremers woont.

Wat verderop is de witte koepel, eens het theehuisje van de familie Cremers. Daar werden vroeger in het geheim ook Heilige Missen opgedragen. Bij het koepeltje met een zitbank kun je genieten van een prachtig uitzicht op het dorp met op de voorgrond de akkers die aan de bosrand grenzen. Er staat ook een molen uit de vorige eeuw. Toen in het jaar 1901 de bliksem insloeg, moest men onderdelen van andere molens gebruiken voor herstel. Onlangs heeft de molen weer een opknapbeurt gekregen en staat er nu fraai bij.

Wat verderop staat op zo'n rivierduin een hut, waar volgens de legende eens een kluizenaar gewoond heeft. Het is een eenvoudig optrekje, dat gemaakt is van gevlochten takken. Deze kluizenaarshut en het koepeltje worden tegenwoordig keurig onderhouden door de dorpsjeugd.

Halte

Vilsteren was vroeger ook een halteplaats voor de postkoets van Zwolle naar Coevorden en dan verder naar Duitsland. Bij de herberg De Klomp (genoemd naar de eigenaar Klomp) konden de paarden rusten en er was ook een eenvoudige slaapplaats voor de passagiers. Al rond het jaar 1600 was hier een herberg, vlak naast de kerk. Die is er nog steeds en werd enkele jaren geleden uitgebreid met zeven hotelkamers.

De herberg is aan de buitenkant mooi bewaard gebleven, maar binnen heeft men alleen de schouw kunnen bewaren. Toch heeft men ook hier gevoel voor traditie, want binnen zijn de gele en groene kleuren van de familie Cremers gebruikt.

Eigenaar Frans Hassink gaat regelmatig met zijn gasten wandelen over het Landgoed Vilsteren en vertelt dan ook wat over de geschiedenis. Voor zijn gasten heeft hij verschillende wandel- en fietsroutes beschikbaar.

Kok Henk Huismans van Herberg De Klomp werkt het liefst met producten, die de boeren leveren.
FOTO'S: WILL DEKKERS

In zijn keuken probeert hij zoveel mogelijk natuurlijke producten te verwerken. Boeren rond zijn herberg leveren melk, kaas, honing, scharreleieren en niet te vergeten het overheerlijke boerenijs, dat met verse vruchten is gemaakt. Tijdens het komende wildseizoen komt er zelfs een rodekool-ijsje op de kaart te staan.

Spelt

Op het landgoed wordt sinds enige tijd spelt verbouwd, een soort tarwe die al 9000 jaar geleden in Europa voorkwam. Het groeit zonder meststof en bestrijdingsmiddelen en het vraagt een minimum aan zon. De boeren in het Vechtdal telen het graan op een milieu-vriendelijke manier en het wordt in een windmolen gemalen. Bij verschillende bakkers in deze streek kun je inmiddels het speltbrood kopen, dat rijk is aan vitaminen en licht verteerbaar is. Van het speltgraan wordt overigens ook jenever gestookt.

Ook in de Vilsterse herberg staat het speltbrood op het menu, maar ook de zoete speltschrootsoep met vanillesuiker en kaneel staat op de kaart. Die werd vorig jaar geserveerd, toen Koningin Beatrix in Vilsteren de lunch gebruikte.

En zij vond het heerlijk........

REISWIJZER

Over de wandelroute het Vechtdalpad is een boekje verschenen, dat voor ƒ19,50 te koop is. Informatie hierover en over het dorp Vilsteren wordt verstrekt door de VVV Overijssels Vechtdal in Ommen, telefoon 0529-451638.

Publicatiedatum = 2 oktober 1999