| |
|
De Zaanstreek had al in de 17de en 18de eeuw een bloeiende tuinencultuur. Deze ontstond door fabrikanten die zich aan de Zaan vestigden. Als ze de tuin bij hun huis te klein vonden, legden ze aan de overkant van de wegsloot een zogenaamde 'overtuin' aan. Altijd in geometrische stijl met geknipte buxusheggen en tuinbeelden, en voor de winter een in patronen gelegde kralentuin. Hun voorbeeld werd in de 19de eeuw nagevolgd door de fabrieksarbeiders, die hun huizen aan de zijslootjes hadden. Alleen kozen zij voor een informele tuin met struiken die weinig onderhoud nodig hadden en planten die makkelijk te vermeerderen waren en onderling te ruilen. In het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen en het Openluchtmuseum in Arnhem zijn Zaanse tuinen aangelegd om deze stijl te bewaren voor het nageslacht. Het Molenmuseum in Koog aan de Zaan ging echter op zoek naar Zaanse tuinen en parken die nog steeds bestaan. Zij worden beschreven in een fietsroute van circa 35 km die van het museum via Zaandam, Westzaan en Zaandijk naar het Wilhelminapark in Wormerveer leidt. Dit 100-jarige park, dat door de industrieel Dirk Laan aan het volk werd geschonken, vormt tevens het eindpunt. Een voorbeeld van een Zaanse overtuin is de Beeldentuin aan de Lagedijk in Zaandijk. In de tuin staan vijf beelden die de ochtend, de middag, de avond en de nacht voorstellen en de god van de wijn Bacchus. Vroeger stond er in kralen een wijze raad bij: 'Morgen, middag, avond, nacht. Niet te veel aan Bacchus gedacht'. Nu is er alleen aan de overkant nog een namaak kralentuintje te bewonderen, dat een idee geeft hoe ze er vroeger uitzagen.
De Beeldentuin aan de Lagedijk in Zaandijk. Op de tentoonstelling in het Molenmuseum staan de zonnewijzer en de Faam (engel die op de bazuin blaast), die vaak middenin zo'n Zaanse kralentuin stonden. Samensteller Piet Kelder heeft ook plaatjes uit de Verkade-albums opgediept die veel voorkomen in de Zaanstreek. We zien ze bijna allemaal terug in De Heemtuin, een onderdeel van het Burgemeester in 't Veldpark achter Ziekenhuis De Heel in Zaandam. Daar toont beheerder Arjan Zonderland ons op de akker de grote gele teunisbloem, de klaproos, de wilde peen, de ossetong, het kaasjeskruid en de ooievaarsbek, in het moerasgedeelte de orchideetjes, en in de kruidentuin de huislook, die vroeger op rieten daken groeide om er een drankje tegen bronchitus van te koken. De fietsroute doet uiteraard de tuintjes van de Zaanse Schans aan. Maar ook de veel minder bekende Domineestuin, een Zaans buurtje achter de kerk van Zaandijk bij de Sluis, dat helemaal door de bewoners zelf is opgeknapt. En de schitterende overtuintjes langs het Oversluispad in Wormerveer. REISWIJZER: De fietsroute is t/m 30 september voor ƒ5 verkrijgbaar bij het Molenmuseum, Museumlaan 18, Koog aan de Zaan, tijdens de openingsuren di t/m zo 11-17 uur. daar zit ook een entreebewijs bij ter waarde van ƒ6 voor de Koelemeijer modeltuinen de 'Hof van Heden' in Z.O.Beemster. Publicatiedatum = 8 augustus 1998
|
