Volendam op z'n mooist
door Henk de Koning
VOLENDAM - Wie Edam-Volendam en Marken heeft gezien, heeft Nederland gezien. Dat vinden de meeste buitenlandse toeristen die nog snel even een bloembollenveldje voor de camera meepakkend en een kiek makend van een reeks molens dan al weer de thuisreis aanvaarden.
Dat sinds de komst van de Afsluitdijk in 1932 veel van het oorspronkelijke karakter van deze oude Zuiderzee-plaatsjes verloren ging, mag de pret niet drukken.
Vanwege de saamhorige ligging en hun bijzondere uitstraling lijkt het dat Edam-Volendam en Marken tot hetzelfde nest behoren, maar niets is minder waar.
Zo is de klederdracht van Marken heel wat kleurrijker en veelzijdiger dan die van Volendam en het levensritme van de overwegend katholieke Volendammers is aanzienlijk bruisender dan dat van de Calvinistisch gemutste Edammers en Markers. De REISKRANT ging zelf maar eens op onderzoek uit.houd uw camera gereed, daar loopt geloof ik nog een echte!"
Nederland telt zeg maar gerust telde heel wat mooie klederdrachten, maar enkel die van Volendam is wereldwijd bekend.
De schuld van kunstenaars, journalisten en fotografen zegt men in Volendam, die sinds het eind van de vorige eeuw het karakteristieke vissersvolkje in velerlei toonaarden doch altijd in klederdracht portretteerden en dat de wereld als HET beeld van Holland toonden.
Volgens de verhalen zouden het ook kunstschilders zijn geweest die er voor zorgden dat het wereldberoemde mutsje dat de Volendamse vrouwen nu dragen, eerst rond de eeuwwisseling zijn huidige zwier kreeg. Voor alle buitenlanders nog altijd hét kenmerk van het ware Holland.
Feit is dat de sierlijk naar omhoog glooiende 'wieken' van het mutsje voor de eeuwwisseling nog als slappe konijnen-oren naar omlaag hingen. De schilders vroegen de modellen die mistroostige flappen naar omhoog te richten, zodat de gezichten der vrouwen beter te zien zouden zijn. Dat lukte uitstekend met veel stijfsel. Toen bleek dat het nieuwe model ook zoveel charmanter stond, besloten de dames het voorgoed bij die onthullende ingreep te laten.
Tijdens de botterdagen biedt de haven van Volendam wel een bijzonder schilderachtige aanblik. (foto Jan Zwarthoed)
Het vroegere vissersdorp trekt jaarlijks circa 2 miljoen toeristen. Een flinke slok op een eigen bevolking van maar 20.000 zielen. De vele bussen met groepsreizen zijn de oorzaak van die extreem hoge score. De sfeer in de touringcar is die van ontdekkingsreizigers op safari. Vanachter de raampjes wordt gespannen uitgezien of ergens in het dorp al een echte Volendammer 'in het wild' valt waar te nemen.
"Dames en heren houdt u de camera gereed, daar ginds loopt er geloof ik een!" waarschuwt de chauffeur zijn passagiers, als hij in een overstekende man in een flodderende donkere broek met korte pijpen een echte Volendamse visser meent waar te nemen. Helaas, toch weer een te kleine Duitser in een te grote lederhose op weg naar het beroemdste viswinkeltje van Volendam, die van Smit-Bokkum. 'Ein Lekkerbechjen bitte!"
Niet vreemd, dat loos alarm als je bedenkt dat van alle inwoners in Volendam
slechts dertig vrouwen en drie mannen nog dagelijks traditioneel gekleed
gaan. Een groepje 'Laatste der Mohikanen' met het bejaardentehuis als wijkplaats.
Al zie je het niet, klederdracht genoeg in Volendam. Wat versleten is wordt zelfs weer nieuw gemaakt. "Al die kleding ligt echter opgeslagen in fraai beschilderde, elipsvormige dozen om uitsluitend nog op hoogtijdagen te worden gedragen", onthult Jet Jongebloet, manager van de plaatselijke VVV.
Jan Kiek
Om de enorme honger naar folklore bij de buitenlanders te stillen dragen de vrouwen in de toeristische sector van Volendam nog wel het hele jaar het Volendams kostuum. "De mannen kijken wel uit. Voor hen is de duffelse zwarte broek en het roodwit gestreepte baaidje in de zomer te warm en te zwaar om de hele dag toeristen in te bedienen", weet fotograaf Jan Zwarthoed, bijgenaamd Jan Kiek.
Geboren Volendammer droeg hij als kind die noeste kleding maar al te lang en in zijn fotozaak aan de haven fotografeert hij dagelijks vele tientallen toeristen in Volendams kostuum. Dan weet je alles af van gebloemde kraplappen, jakjes, lange gestreepte rokken, baaien en kletjes.
De klanten kunnen kiezen uit een enorme voorraad van 200 kostuums en een zee van klompen en doen dat blij verrast als kinderpret op zolder bij het vinden van opoe's onvermoede garderobe. Eenmaal het pak aan wordt lacherig geposeerd tegen het geschilderd decor van een stukje oud Volendam. De mannen extra in havenstijl met een accordeon in de hand, de dames Hollands uitgebalanceerd met een mandje plastic tulpen aan de arm.
Vele beroemde Nederlanders als André van Duin, zangeres Annie Schilder en Freek de Jonge gingen hen voor. De verbluffende resultaten van die sessies vallen in Zwarthoeds etalage te bewonderen. Het publiek, neuzendrukkend tegen de winkelruit: "Kiek dan, kiek dan, André van Duin!"
Interessant is het Volendams museum met zijn Volendamse historische interieurs, klederdrachtenzaal, visserijzaal en niet te vergeten het unieke 'sigarenbandjeshuisje'. Circa tien miljoen sigarenbandjes van al in de vijftiger jaren in rook opgegane merken vormen hier de kleurrijke bouwstenen voor verbijsterende wanddecoraties. Zoals de Dom van Keulen, de Groninger Martinitoren, de Sint Pieter in Rome en zelfs een historische Volendamse huiskamer is grotendeels in oude sigarenbandjes uitgevoerd.
Volendammers in klederdracht aan tafel met een borreltje: Gezellig een neut
bij hotel Spaander. Op de achtergrond een deel van de vele kostbare schilderijen
die kunstenaars hier achterlieten. (foto Jan Zwarthoed)
Hotel Spaander aan de oever van het IJsselmeer dateert uit 1881. Tal van latere beroemde kunstschilders uit heel de wereld waaronder zelfs Renoir logeerden hier. Wie meer trek had dan geld betaalde met een werkstuk.
Het tempo waarmee het hotel aldus veel bijzondere kunstwerken in de schoot kreeg geworpen loog er tenslotte niet om. Circa 800 schilderijen, aquarellen en pentekeningen vullen nu de wanden van het restaurant, het cafégedeelte en de zalencomplexen. "Nog eens duizend schilderijen staan op zolder. Iedereen mag komen kijken", verklapt directeur Nico Alders.
Nog iets bijzonders: de 83 hotelkamers zijn in oud Volendamse stijl uitgevoerd en dragen de bijnamen van bekende Volendammers. De prachtige bruidssuite met antiek ledikant en betegelde schouw laat zich vinden onder de naam 'Neel van de Bollenprikker'. Op andere deuren lezen we 'Leentje van de Blikken Schipper', 'Sijmen van de Knoest' en 'Hein de Grutter'. Het souterrain heeft heel modern een zwembad, sauna, zonnebank, Turks bad en fitnessruimte.
Van de vele bezienswaardigheden in Volendam noemen we nog de diamantslijperij, de palingrokerij en visafslag aan de haven, het Doolhof (de oudste woonbuurt van Volendam) en natuurlijk de prachtige kerk.
De markante vuurtoren van Marken, bijgenaamd 'Het
Paard'.
(foto
Henk van der Leeden)
De hagelwitte en deels overdekte salonboot van de Marken Express pendelt (zonder lange wachttijden) tussen Marken en Volendam. De totale vloot van zes schepen staat bovendien garant voor prachtige vaartochten over het IJsselmeer. "Aan boord kunnen dertig fietsen mee", meldt directeur Bruin Veerman.
Hoewel het voormalige Zuiderzee-eiland Marken sinds 1957 door een lange dijk met het vasteland is verbonden hebben de bewoners hun oude gewoonten en gebruiken toch deels bewaard. "Zoals het 'aanzeggen' waarbij familie en soms alle dorpsbewoners via een aanspreker aan huis te horen krijgen wie er is overleden en wanneer de begrafenis plaatsvindt", vertelt stadsgids Adriana Stam.
De karakteristieke woningbouw van oud Marken.
(Foto
Henk van der Leeden)
Voor de komst van de Afsluitdijk liep Marken in de wintermaanden vaak onder water. Het dorp was namelijk het laagst gelegen eiland van ons land. De prachtige houten groen-wit gestreepte woningen werden daarom vroeger gebouwd op terpen en zwart geteerde palen.
Het museum herbergt tal van karakteristieke attributen uit het dagelijks leven van het dorp, nu en in vroeger tijden. Zelfs in de negentiger jaren telde de vissersvloot van Marken nog 200 botters. Wip vooral even binnen in het 'Kijkhuis Sijtje Boes' aan de haven. Het authentiek naar vroeger ingerichte Marker vissershuisje is vrij te bezichtigen.
Edam is beroemd om zijn kaas. Tijdens de kaasmarkten kan het publiek voor het eerst meevaren op botters vanaf de Nieuwe Haven het IJsselmeer op. Een twee uur durende tocht waarbij men tal van sluisjes en bruggetjes passeert. Hotel 'De Fortuna' is vermaard om zijn schitterende terrastuinen. Uniek is de drijvende kelder in een pand uit 1530 op het Damplein. In het museum tref je portretten van bekende Edammers, zoals die van Trijntje Kever met 2.60 meter ooit de langste vrouw van Edam, kastelein Jan Claesz die maar liefst 455 pond woog en burgemeester Pieter Dirckz die bijna voortdurend struikelde over zijn baard van 2.50 meter.
Inlichtingen plaatselijke VVV's:
Volendam tel. 0299-363747; Edam 0299-315125,
Marken 0299-651998. Hotel Spaander tel. 0299-363595.
Marken
Express tel. 0299-363331.
Publicatiedatum = 4 april 1998
