Oudste dierentuin van Europese vasteland steeds opener van karakter

ARTIS

door JOS VAN NOORD

In het open Afrikaanse savanne-landschap, zoals dat in het uitbreidingssgebied is aangelegd, grazen ook verscheidene zebra's. Iedereen kan ze zien, zowel binnen als buiten Artis.

AMSTERDAM - Nu de grootste vakantiedrukte achter de rug is, Nederland nog wat nazomert en de blaadjes al beginnen te verkleuren, is Artis op z'n mooist - èn op z'n goedkoopst.

Traditioneel is september 'kwartjesmaand' in Artis. De hele maand is de toegangsprijs sterk verlaagd: van f 28,50 naar f 20 (voor kinderen van f 20 naar f 15), een herinnering aan de tijd van vóór 1900. Artis was toen uitsluitend toegankelijk voor de welgestelde 'leden' van het Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra, maar in de maand september mocht het gewone volk ook een kijkje komen nemen en in die maand waren er goedkope kaartjes 'voor werklieden en dienstboden'.

De oppasser van het giarffenverblijf heeft enkele Amsterdamse schoolmeisjes binnen gelaten om te helpen bij het voeren van de altijd nieuwsgierige langnekken.

En hemeltje lief, wat is er in het onlangs met ruim vier hectaren uitgebreide Artis, de oudste dierentuin van het Europese vasteland in de Amsterdamse Plantagebuurt, een boel te beleven. Doordat in het park veel oude hekken en muren zijn afgebroken hebben de dieren en hun bezoekers meer de ruimte gekregen. Maar vooral als gevolg van de creatie van een open Afrikaans savanne-landschap in het uitbreidingsgebied langs de Plantage Doklaan is Artis niet meer die 'gesloten inrichting voor dieren' waaruit alleen maar vreemde jungle-geluiden de buitenwereld bereikten. De zebra's, waterbokken, algazellen en struisvogels, maar ook de nijlganzen, pelikanen, spiesbokken en gnoezen maken het prima in hun eigen, vertrouwde landschappelijke omgeving, hun natuurlijke habitat. Ze hebben het, zichtbaar voor iedereen in èn buiten Artis, naar hun zin in het centrum van Amsterdam.

De harige orang-oetans van Artis komen uit Borneo. In de vrije natuur zkijn ze inmiddels flink zeldzaam, maar in reservaten en dierentuinen vinden regelmatig geboorten plaats, ook in Artis.

Artis ontwikkelt zich steeds meer tot een open stadsdierenpark, zo transparant als maar kan, omarmd door Amsterdam. Een verrukkelijke, ook door de direct omwonenden graag geziene volksdierentuin, waar je heerlijk kunt ronddolen tussen bijna duizend diersoorten die een overzicht bieden van het gehele dierenrijk. Een verbluffend mooi park, waar je telkens voor nieuwe verrassingen staat en waar je dus nooit uitgekeken raakt.

De altijd alerte stokstaartjes leven in familieverband en ze communiceren met geluiden. Ze danken hun naam aan hun staart die als een soort stok dient als ze overeind gaan staan.

"Natuurlijk kun je nog altijd met de (klein)kinderen gaan 'apies kijken', maar wij hebben nog wel wat meer te bieden," zegt Ramona Pauwels van de dierentuin. Zo heeft Artis bijvoorbeeld een adembenemend aquarium, een prachtige plantentuin en een indrukwekkend insectarium.

Maar gewoon een lekkere buitenwandeling langs de kangoeroes en moeflons, de kleine panda's, de wraatzuchtige wolven, de waggelende pinguins, de ijsberen en de bruine beren, de condors, de apenrots waar de Japanse makaken elkaar met allerlei gekheid achterna zitten, de leeuwen die voor Pampus liggen, de statige flamingo's, de speelse Californische zeeleeuwen met hun kabaal, de drie machtige olifanten en de nieuwsgierige giraffen met hun nieuwe onderkomens, het tropische vogelhuis en het guitige apenhuis - dat blijft natuurlijk het leukste.

De grote en kleine Californische zeeleeuwen vormen een enorme publiekstrekker.

Meer dan 25 gebouwen op het 14 hectaren grote Artis-terrein, zoals de oude sociëteit, het aquarium en het apenhuis, staan op de Monumentenlijst en eigenlijk is heel Artis, dat in 1838 werd opgericht rond een stoffige collectie opgezette dieren plus enkele levende apen, een paar exotische vogels en één hert, een monumentale tuin. Speciale bordjes vertellen steeds iets over de historie van de dierenverblijven en de fraaie perken en plantsoenen met vijvers, die ooit deel uitmaakten van de Nieuwe Prinsengracht.

De altijd fotogenieke leeuwen in Artis, uiteraard geadopteerd door de Postbank, liggen weer eens voor pampus.

Er staan prachtige beeldhouw-werken uit vroeger tijden, maar ook moderne kunstenaars zijn ruim vertegen-woordigd en vlakbij de Japanse tuin staat, geflankeerd door twee fraaie gingko's, een vroeg 17de eeuws Boeddha-beeld, dat - net als veel exotische dieren in de beginjaren van het park - door een van onze koopvaardijschepen werd meegebracht van een lange reis naar het Verre Oosten. Bijna alles in Artis herinnert aan de geschiedenis en daarom ook sluit de dierentuin, zeker nu die zich zo open stelt voor z'n omgeving, prima aan bij de historische binnenstad van Amsterdam: Artis is er een springlevend deel van.

Twee muskuseenden zijn in een lieflijk nekpikspel verwikkeld.

Het giraffenpark is een goed voorbeeld van de nieuwe openheid van Artis: hekken en spijlen van kooien zijn hier vrijwel totaal verdwenen en er is slechts een sloot die de dieren scheidt van het publiek, dat hierdoor een veel vrijer, open zicht heeft. Artis wil, ook met de nu op handen zijnde nog verdere uitbreiding van het park, steeds meer 'natuurlijke leefomgevingen' creëren, waarin verschillende parkdieren gaan samenleven, net als in de Afrikaanse savanne, waar de toekomstige bewoners van de Kalenderpanden langs de Plantage Doklaan straks een mooi zicht op hebben.

De algezellen met hun bijzondere, gebogen hoorns van ruim een meter lang, hebben het best naar hun zin in het savannegebied.

Tot voor kort was Artis, net als de meeste dierenparken in Europa, georganiseerd als een soort levende postzegelverzameling: nog zitten de meeste dieren, gerangschikt naar soort, in aparte hokken of verblijven. Voor veel parkdieren zal dat ook wel zo moeten blijven. Maar met de aanleg van de Afrikaanse savanne is ook een voorzichtige eerste stap gezet naar een nieuwe opzet: de dierentuin als natuurpark waar de bezoeker veeleer een samenleving binnen stapt van verscheidene dieren, waar hun normale leefomgeving zo natuurgetrouw mogelijk wordt nagebootst, waardoor de - hoe je het ook bekijkt en alle fokprogramma's voor bedreigde soorten ten spijt - in een akelige gevangenschap levende dieren zich allicht toch wat vrijer en natuurlijker gaan gedragen.

Bij een lekker dagje uit mogen de taartjes niet ontbreken.

• REISWIJZER:
• Artis, Plantage Kerklaan 38-40, is elke dag open van 9 tot 5. Vanaf Amsterdam CS bereikbaar met de tramlijnen 9 en 20. Bij de toegangsprijs, die de hele maand september sterk is verlaagd tot f20,00 p.p. voor volwassen en voor kinderen f 15,00, is toegang tot het aquarium, het planetarium en diverse musea binnen het tuincomplex inbegrepen. Toiletbezoek: 50 cent p.p. Het nieuwe Artis-restaurant is fraai, maar prijzig. Restaurant Sabrine, tegenover de hoofdingang, biedt verse broodjes, patat, uitsmijters en prima shoarma tegen gunstiger prijzen. Internet: www.artis.nl

Foto's: Jan Stappenbeld