zaterdag 30 december 2000 AMSTERDAM CS winkelcentrum voor haastige reizigers door JOS VAN NOORD AMSTERDAM - NS-medewerkers doen nogal eens of de reizigers er voor hen zijn in plaats van omgekeerd. Krijgen zij niet direct hun zin, dan reageren ze hun woede af op hun klanten. Kleine kinderen doen dat ook: die vernielen dan hun mooiste speelgoed. Gelukkig zijn er uitzonderingen: op mega-station Amsterdam Centraal doet NS er alles aan om het de gehaaste reiziger helemaal naar de zin te maken. De nieuwe Westtunnel is daar een voorbeeld van. Nauwelijks een paar maanden open en nu bijna helemaal klaar is de nieuwe Westtunnel van Amsterdam CS voorlopig het visitekaartje van het zich totaal vernieuwende, meest dynamische station van Nederland. "Dit is wat je straks door het hele station zult zien", glundert Frank Reitsma, regio-directeur van NS Stations Randstad Noord, als we door de verruimde tunnel lopen. "Open, licht en ruim. De Westtunnel is het voorbeeld hoe we met het station willen omgaan. Veel glas, alles doorzichtig. Dat bevordert ook het gevoel van veiligheid. Geen donkere hoeken en nissen. Niemand kan zich hier verdekt opstellen, het geheel is overzichtelijk. Veel verlichting, waardoor het station ook 's avonds laat een veilige uitstraling heeft." Mega-station Amsterdam-Centraal gaat de komende jaren op de schop. Samen met de andere vervoerders die gebruiken maken van het stations-eiland doet NS er alles aan de overlast te beperken. De vernieuwde Westtunnel is nog maar het begin: de komende tien jaar wordt het hele stationsgebouw en het gebied eromheen (het stations-eiland) op de schop genomen, zodat de reizigers meer ruimte krijgen, gemakkelijker en goeddeels overdekt kunnen overstappen en alle vormen van openbaar vervoer tram, stadsbus, taxi, metro, regiobus, pont optimaal op elkaar worden afgestemd. Forensen, studenten, dagjesmensen en toeristen: bijna een kwart miljoen reizigers passeert dagelijks het Centraal Station, daarmee veruit het drukste punt van Nederland. Frank Reitsma verwacht dat over tien jaar ruim 300.000 mensen dagelijks via Amsterdam CS zullen reizen. Inmiddels zijn aan de westzijde van het station (sloop)werkzaamheden gestart voor de verlenging (met ruim 200 meter) van de sporen 10a tot en met 15a. Vanaf eind 2004 kunnen vanaf deze sporen méér en ook langere treinen gelijktijdig worden afgehandeld. Zo kunnen straks aanzienlijk meer reizigers van en naar de kop van Noord-Holland worden vervoerd. Ook NS Internationaal verhuist straks naar Perron 1, waar de VVV al zit, evenals tal van horeca-voorzieningen, de spoorwegpolitie en de toiletten. Het stationsgebouw zelf is de afgelopen jaren enorm opgeknapt: het monumentale bouwwerk, dat in 1889 werd voltooid naar een ontwerp van de architecten Cuypers (ook: Rijksmuseum) en Van Gendt (ook: Concertgebouw), is zoveel mogelijk in de oude stijl gerenoveerd. Daarbij zijn onder meer de prachtige plafond- en wandbeschilderingen van Cuypers' huis-decorateur Georg Sturm met veel zorg gerestaureerd. "Dat hebben we heus niet alleen gedaan omdat het moest van Monumentenzorg. We voelen ons verplicht om dit schitterende gebouw voor de toekomst te bewaren", zegt directeur Reitsma. "Het is toch ook prachtig: die sfeer van weleer, die gotische vormen en mooie, sierlijke details, terwijl de Thalys en de ICE-treinen er binnen rollen." Aan de restauratie van de plafondschilderingen in de centrale hal is bijna een jaar gewerkt. Pal onder die hal en de Middentunnel is men inmiddels begonnen met de voorbereidingen van het tweede en meest omvangrijke project: de aanleg van de Noord-Zuid metrolijn. Deze nieuwe metrolijn zal Amsterdam-Noord verbinden met het centrum van de stad en zal doorlopen, via de Pijp, tot Amsterdam-Zuid. De eerste proefboringen hebben al plaatsgevonden; de werkelijke bouw van de nieuwe metrotunnel start in het volgend najaar. Een deel van de Middentunnel zal worden gesloten. "Dat is een van de redenen dat we het hele project met het vernieuwen van de Westtunnel zijn begonnen", legt Frank Reitsma uit. "Die onderdoorgang is nu drie keer zo breed geworden en kan daarmee het hogere reizigersaanbod opvangen als straks de helft van de middelste voetgangerstunnel moet worden gesloten wegens de graaf- en boorwerkzaamheden voor de nieuwe metrolijn." Sommige winkels uit de Middentunnel hebben nu al een plaats gekregen in de vernieuwde Westtunnel, maar er zijn ook volop nieuwkomers. Steeds meer wordt Amsterdam CS ook een 'shopping station', al ligt het accent op een snelle aankoop door een haastige reiziger. De AKO voor het leesvoer en het GWK voor geldzaken, natuurlijk, maar ook kruiden, pillen en vitamines voor de snotterende reiziger. Je kunt er snel je schoenen laten maken, of een nieuwe sleutel. Of pasfoto's voor je nieuwe abonnement. Een cd'tje, een bloemetje, een doosje bonbons of een stropdas om als cadeautje mee te nemen. Het aanbod voor de snelle hap is groot: de Pizza Hutten en Burger Kings vliegen je om de oren en je kunt op Amsterdam CS (heel wat gezonder) ook Japanse sushi eten of meenemen bij Tiny Tokyo. Nieuw is ook de gemakswinkel van AH: elke dag is er een ander meeneem-ontbijt en voor late thuiskomers is er elke dag een ander kant-en-klaar diner-idee voor de magnetron. Koffie? Zelf inschenken. Vijf kassa's, nooit rijen, iedereen heeft haast, opzij-opzij: ongelóóflijke haast. De AH-winkel is elke avond tot 22 uur open. Amsterdam CS gaat nooit dicht. "We zijn een 24-uurs station en daarom is er veel bewaking en beveiliging", zegt Frank Reitsma. Tientallen videocamera's bespieden de passanten en ook de politie surveilleert permanent in het station. "Bovendien hebben we heel bewust gekozen voor een hoog verlichtingsniveau. Veiligheid heeft voor ons de hoogste prioriteit. Het blijkt trouwens ook uit reizigersonderzoek: de reiziger wil zich vóór alles veilig weten. Veilig, schoon, prettig. Dat is ons devies. Daar doen we dus alles aan." Grand Café-Restaurant '1e Klas' heeft nog de grandeur van vroeger. Je kunt er lekker eten en prima vergaderen. Dit aankomend jaar al verhuizen ook de loketten. Die gaan van de oostzijde van de centrale hal naar het middendeel van het station, waar nu NS Internationaal zit. De sprinkler-kelder met bluswater, die nu onder de centrale hal zit, moet daar weg wegens de aanleg van de nieuwe metrolijn en verhuist naar de plek waar nu de loketten zitten. Voor internationale kaartjes, boekingen en reserveringen kan men straks op het eerste perron terecht, waar de VVV al zit, evenals de toiletten, de Spoorwegpolitie en allerlei eet- en drinkgelegenheden, zoals de Brasserie met een balkon dat uitzicht biedt op de drukke stationshal. Ook de Burger King heeft zo'n balkon en het hamburgerrestaurant, dat zo zoetjesaan z'n stuitende, zoetzure lucht van verkeerd-eten verspreidt, heeft enkele oude wachtlokalen in gebruik, die tot voor kort leeg stonden, maar nu schitterend zijn gerestaureerd. Nostalgie is ook al niet meer wat het was. Er hangen nu grote beugels met videoschermen aan de plafonds, waardoor het nogal disco aandoet. "Toch is er aan deze prachtige oude wachtzalen niets vernield", zegt directeur Reitsma. "Als we morgen zouden besluiten om die vertrekken een andere bestemming te geven, dan kan het hele Burger King-interieur er zonder enige schade worden uitgehaald. Daar hebben we scherp op gelet." Alleen Grand Café-Restaurant '1e Klas' heeft nog iets van de grandeur van vroeger, toen treinreizigers juist helemaal geen haast hadden. Als je binnenkomt door dat zware café-gordijn van velours met stukken leer, zo hoort 't! Prachtige lambrizering, fraaie decoraties met Chinese vazen die doen denken aan de gloriedagen van de VOC, stijlvolle palmen. Een kopje koffie kost er ƒ3,75 en het wordt er met een glimlach voor je neergezet. Hoera dat dit nog bestaat. Je kunt er trouwens ook goed vergaderen, bijvoorbeeld in de exclusieve Vier Seizoenen Eetkamer. Van het allergrootste belang noemt Frank Reitsma het dat alle deelnemers aan de totale herinrichting van het stations-eiland hun werkzaamheden goed coördineren, waardoor de hinder voor de reiziger hun aller reiziger tot een minimum kan worden beperkt. "Natuurlijk is er overlast", zegt Reitsma. "Maar door goede samenwerking en onderlinge afstemming kan het station voor de reiziger toch steeds goed bereikbaar blijven." Met de bouw van een nieuw busstation voor alle bussen van het stads- en streekvervoer, pal naast het station aan de IJ-zijde en op hetzelfde niveau als de sporen, wordt in 2004 begonnen. Een jaar eerder is dan al begonnen aan de bouw van een autotunnel onder de De Ruijterkade aan de achterzijde van het CS. De IJtram, de nieuwe tramverbinding tussen de wijk IJburg en het CS, wordt medio 2003 in gebruik genomen. Komend jaar wordt ook begonnen met de bouw van een nieuwe centrale metrohal onder het stationsplein. Het plein zelf wordt voetgangersgebied. Na de aanleg van de Noord-Zuid metrolijn wordt de Middentunnel van het CS opnieuw ingericht als moderne voetgangerstunnel en winkelpassage, vergelijkbaar met de stijl die de nieuwe Westtunnel nu al heeft. Klaar in 2006. Het giga-project rond het mega-station. Tien jaar duren de werkzaamheden om het reizigers-eiland, de 'poort van Amsterdam', opnieuw in te richten naar de moderne inzichten. Het moet een overzichtelijk knooppunt van openbaar vervoer worden, waar reizigers snel en eenvoudig de weg kunnen vinden naar tram, trein, metro, taxi, bus en veerpont. Voor meer informatie over de werkzaamheden op stationseiland Amsterdam-Centraal: telefoon 020-344 50 70. E-mail: stationseilandpmb.nl. Informatie over nachtelijk werk aan het spoor in Amsterdam en omstreken op pagina 186 van AT5 Tekst. Voor actualiteiten over openbaar vervoer in Amsterdam: www.gvb.nl Foto's: Emiel van Lint