|
|
DE ZAAN
|
Van onze redactie Vaarkrant
ZAANDAM - Wie de Zaan bevaart, ziet niet alleen molens en oude en moderne fabrieken. Honderden houten huizen staan met hun rijk versierde gevels gericht naar de Zaan en tussen dit alles door is er zicht op de vele polders. Al eeuwen lang is de Zaan een belangrijke scheepsverkeersader.
De Zaan is oorspronkelijk een aftakking van het IJ en stond in open verbinding met de Zuiderzee. Nu vormt de Zaan een belangrijke verbinding tussen het Noordzeekanaal en het Alkmaardermeer.
Door de molenindustrie ontwikkelde de Zaanstreek zich aan het eind van de zestiende eeuw als het eerste moderne industriegebied van Europa. Honderden windmolens zorgden voor de productie van lijnolie, verf, snuiftabak, mosterd, papier en voor de verwerking van hout. Later kwam de walvisvaart van de grond.
Zaanse commandeurs trokken naar de Groenlandse en Noorse water om op walvissen te jagen. Het prachtige houtsnijwerk aan de oude huizen aan de Zaan getuigen nog van deze 'Gouden Tijd'. Vanaf 1850 namen stoommachines het molenwerk over. Dertien van deze molens zijn bewaard gebleven en nog te bezichtigen aan de 'Zaanse Schans'. Grote stenen stoomfabrieken en pakhuizen, vaak onder architectuur gebouwd, herinneren nog aan het stoomtijdperk. Een aantal van deze gebouwen staan op de monumentenlijst van de Verenigde Naties.
Hoewel de Zaanstreek als 'rood' bekend stond, had elke Zaangemeente wel een Oranjevereniging. Alle bruggen en sluizen zijn dan ook vernoemd naar leden van het koninklijk huis. Een uitzondering hierop vormt de J. den Uijlbrug in de Voorzaan. Hier begint de Zaan als een zijtak van het Noordzeekanaal, slechts een paar kilometer van Amsterdam.
Sluisje
bij Zaandijk
De Zaan wordt zowel door beroepsvaart als door pleziervaart druk bevaren. De enige sluis, de Wilhelminasluis is 116 meter lang en 12 meter breed. Het sluisgeld bedraagt ƒ3,50 en voor doorvaart van de Zaan moet 4,00 betaald worden. Voor bediening van de bruggen over de sluis wordt ƒ1,50 extra in rekening gebracht. Alle bruggen en de sluis worden vlot bediend, ook voor de pleziervaart.
De laagste beweegbare brug is 2,25 meter hoog. De spoorbrug heeft een vaste doorvaart voor de pleizervaart van 2,40 meter. Hogere schepen moeten op een brugopening wachten. De rivier telt negen beweegbare bruggen, is 13 kilometer lang en slingert zich langs de oude Zaanse gemeenten.
De omgeving is zeer gevariëerd; dan weer stedelijk met veel oude industriële gebouwen afgewisseld met vele, nog in gebruik zijnde, windmolens. De molens langs de Zaanse Schans zijn zeker een bezoek waard. Hier is beperkte aanleg mogelijk voor een enkel recreatievaartuig.
Heel mooi zijn de gebouwen van de koekfabriek van 'Verkade'; de prachtige Adelaar op de 'Zeepziederij' en het monumentale gebouw van 'Lassie'. In de buurt van Wormerveer ruik je de lijnolie van de Linoleumfabriek. De kade in Wormerveer biedt vrije ligplaatsen voor de pleziervaart. Een leuk plaatsje, ook om boodschappen te doen.
Jachthavens met voldoende ruimte voor passanten bevinden zich in de Voorzaan vóór de Wilhelminasluis; halverwege de Zaan in de Kuil, vijfhonderd meter van de Zaanse Schans; direct door het kleine sluisje naar de Poel/'t Zwet, een prachtig natuurgebied en aan het einde van de Zaan in West Knollendam. Een kilometer na Wilhelminasluis er een ruime kade waar twee uur afgemeerd mag worden vlak voor een grote supermarkt.
Bij West Knollendam vertakt de Zaan zich naar het noorden richting Alkmaardermeer en het Noordhollandsch Kanaal. Naar het oosten is er een verbinding via de Tapsloot naar de Nauarnasche Vaart en naar het westen kan via de Knollendammervaart naar de Beemster Ringvaart gevaren worden.
- Gebruikte
boeken en kaarten:
Almanak 2 en kaart G van de ANWB.
FOTO'S: HANS PETERS
Publicatiedatum = 24 juni 2000
