Nederlands Hervormde kerkje kreeg 350 jaar
geleden huidige vorm.
Gemeente Vlieland bestaat 400 jaar
door HENK DE KONING
Op 30 augustus bestaat de gemeente Vlieland precies 400 jaar. Tevens is het 350 jaar geleden dat het Nederlands Hervormde kerkje op het waddeneiland in 1245 als kapel van de Heilige Nicolaas gesticht zijn huidige vorm als kruiskerk kreeg. Geen wereldschokkende gebeurtenissen zult u zeggen, maar bedenk dat het hele eiland slechts 1147 inwoners telt op een oppervlakte van nog geen 40 vierkante kilometer. Daarbij leven de 'eilanders' nagenoeg geïsoleerd. Eb en vloed zorgen dagelijks voor de grootste afwisseling en wie op Vlieland zijn teen stoot is meteen 'hot news'. Een dubbel jubileum wordt dan opzienbarend.
Het sfeervolle Ned. Hervormde kerkje op het Kerkplein - van oorsprong visserskerk - bestaat 350 jaar. Als er op De Vlierhors met granaten wordt geoefend, dalen ongewenste 'zegenignen' op de kerkgangers neer.
Het Vlielander Zeemanskoor zingt zich de kelen schor. Alleen al vanwege de speciale concerten die men geeft ten bate van de restauratie van het kerkje op het eiland. Meer dan drie eeuwen hartstochtelijk geloven hebben van het gebouw een zodanige tol geëist, dat ingrijpend herstelwerk dringend noodzakelijk is.
De circa 356 gelovigen op het eiland van Nederlands Hervormde signatuur liggen er soms wakker van, want Monumentenzorg draagt slechts 40 procent in de kosten van de totale restauratie bij. De rest is 'RG', ofwel: 'Rekening Gelovigen'. Gehoopt wordt op een financieel wonder dat met het organiseren van extra concerten, exposities en vendu's een zetje in de rug wordt gegeven.
De lambrizering van het interieur is al vernieuwd, maar de restauratie van het houten plafond in de kerk vergt nog een bedrag van 2,5 ton. De vele honderden spijkertjes in de betimmering zijn vrijwel doorgeroest, zodat bij een flinke trilling wolken stof en opgewaaid zand uit evenzovele gaatjes en kieren naar buiten komen en de kerkgang tot een mistige onderneming maken.
"Kunt u nagaan wat in de kerk neerdaalt als de luchtmacht op het strand van De Vliehors met zware granaten oefent," moppert de 66-jarige mevrouw Hennie Outhuijse. Zij is, pro deo, koster en diaken tegelijk. "Boem, boem, boem! Bij iedere zware inslag trilt de kerk als een jonge juffershond en die gaatjes maar stuiven."
Wel komt de militaire commandant op Vlieland regelmatig in het kerkje poolshoogte nemen, maar tot verbetering heeft dit nog niet geleid. "Dat komt, die man verschijnt als er niet wordt geschoten. Dan stuift het natuurlijk niet en kun je ook niks bewijzen", moppert de koster strijdbaar. VVV-directeur John Kuijper vindt die uitspraken wat aan de boute kant. "Nog nooit heb ik gasten horen klagen", luidt zijn geprikkeld verweer.
Vrije geiten
Geiten vormden ooit het vee van Vlielanders. Oude schilderijen tonen hoe deze dieren massaal op het eiland mochten ronddolen. Ook die traditie wordt tijdelijk in ere hersteld.
Boeven op Vlieland (waar haal je ze vandaan?) werden vroeger aan de schandpaal vastgemaakt en in de Dorpsstraat (overigens de enige hoofd- en winkelstraat van Vlieland) probeerden marskramers hun waar aan de man brengen.
In het Cultuur Historisch Museum het 'Tromp's Huys' (tevens het oudste pand op Vlieland) is tot en met 28 september een speciale jubileum expositie ingericht. Getoond worden onder andere veel originele documenten en oude kaarten van 400 jaar geleden.
Niemand minder dan de landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt stapte vier eeuwen geleden op Vlieland aan land ter ondertekening van het document dat het eiland officieel zijn eigen bestuur, rechtspraak en gemeentewapen verschafte. De later in Den Haag zo treurig aan zijn einde gekomen Van Oldenbarnevelt. De man werd onthoofd, zijn kop rolde op het Binnenhof; een plek die zich sindsdien in politiek opzicht een blijvende reputatie heeft verworven.
Gratis routes
De VVV en fietsverhuurbedrijven op Vlieland verstrekken vanwege het feest op aanvraag gratis fiets- en wandelroutes. Die sportieve uitjes voeren langs tal van mooie plekjes en bezienswaardigheden, die uiteraard ook weer met de geschiedenis van het eiland te maken hebben.
Vlieland bestond ooit uit de dorpen West- en Oost-Vlieland. Koopvaardij
en walvisvaart brachten het eiland in de zeventiende eeuw grote welvaart.
Vlieland telde toen 70 'kapiteins ter zeevaart' en 'commandeurs der walvisvaart'.
Op de 'Vlierede' verzamelden zich bovendien koopvaarders en machtige Hollandse
oorlogsschepen, alvorens als complete vloot naar hun bestemming uit te varen.
De stormvloeden van 1717 en 1727 vaagden West-Vlieland volledig van de kaart. Oost- Vlieland groeide uit tot wat het nu is. In de dertiende eeuw stond het eiland onder Fries gezag. In 1615 namen de Staten van Holland het bestuur van de Friezen over. Dit vanwege de drukke postverbindingen via het 'Posthuis' op Vlieland (thans restaurant) en de onderlinge zeevaart. Eerst in 1942 schaarde het eiland zich weer bij Friesland.
Hoewel de Waddeneilanden op het oog identiek zijn is hun aantrekkingskracht voor iedereen toch weer anders. Zo is Terschelling vooral in trek bij de jeugd en Rottumerplaat (meer zandbank dan eiland) is zo klein en verlaten dat zelfs een luimig en opgewekt iemand als schrijver Godfried Bomans er na een kort verblijf ook als persoon 'bedrukt' vandaan kwam.
Autovrij
Noem het en Vlieland heeft het (bijna altijd). Zee, strand, duinen, bos, rust, ruimte. Maar ook gezellige terrasjes, sfeervolle restaurantjes en in de lommerrijke Dorpsstraat vind je een rits gevarieerde winkeltjes. Het eiland is nagenoeg auto-vrij. In de Dorpsstraat klinkt het geklik-klak van de paardenvoeten, die de wagens met de bagage van de bootpassagiers trekken.
Vlieland is vrijwel autovrij. Klassieke vervoermiddelen als paard-en-wagen en de huifkar zie je hier dan ook veelvuldig. Hét vervoermiddel op Vlieland is echter de fiets.
Paard-en-wagen, huifkarren, bolderwagens, de bus en fietsen ( Jan van Vlieland-karretjes) zijn de voornaamste toeristische vervoermiddelen om je rustig te verplaatsen. Manège 'De Seeruijter' verhuurt paarden en pony's en geeft lessen in paardrijden. De manège is prima ingesteld op kinderen.
Het prachtige, nieuw gebouwde hotel 'Seeduyn' (vlak aan zee) beschikt over een binnen- en buitenzwembad, een tennisbaan en hypermoderne bowling- en kegelbanen. Heerlijke zwerftochten kun je maken over De Vliehors; een vrijwel onbegroeide onbebouwde 21 vierkante kilometer omvattende zandvlakte aan de westkant van het eiland. Het juttershuisje in deze 'Sahara' is als museum ingericht. De Vliehors Expres brengt je er snel rijdend heen.
Vlieland is zo klein en dunbevolkt dat je er bijvoorbeeld nooit geboortekaartjes hoeft te versturen. Eer de post met het bericht verschijnt, is het nieuws al hoog en droog op het eiland bekend. "De tam-tam gaat hier razendsnel", stelt Dick Visser, eigenaar van hotel 'Zeezicht' (gezellige sfeer, prima keuken) dat hij overigens beter hotel 'Toet' had kunnen noemen. Het etablissement biedt weliswaar prachtig uitzicht op het Wad, maar nog meer op de veerboot van rederij Doeksen, die het heen-en-weer heeft tussen Vlieland en Harlingen. Steeds vertrekkend en aankomend met een opgewonden: Thoetttt!
Publicatiedatum = 23 augustus 1997
