Urk vaart een moderne koers

door Henk de Koning

URK - De bewoners van het voormalige visserseiland Urk zijn - het is hun recht - als zeer godvruchtige mensen strak in de leer en het is daarom op z'n minst opmerkelijk dat op Urk de zeer jeugdigen het bijgeloof wordt bijgebracht dat de baby's in het dorp geleverd worden door de zogeheten Ommebommelestien; een kolossale steen in het IJsselmeer voor de kust van Urk, die daar glanzend zwart in het water heel dreigend ligt te wezen.

Zo schilderachtig is Urk.

U moet daar overigens niet te zwaar aan tillen als u zelf ook als kind geruime tijd het mooie van de menselijke voortplanting aan een grote witte vogel of een stronk rode kool heeft toegedicht. Misschien is die steen in het water er de oorzaak van dat de Urkers geboren doorzetters zijn, rotsen in de branding, want nadat door inpoldering en drooglegging de Zuiderzee in IJsselmeer veranderde, schikten vrijwel alle zeevissers rond dit gebied zich in hun lot, uitgezonderd de Urkers.

Als de vis dan niet langer dichtbij kon worden gevangen, dan moest het maar op grote afstand gebeuren, zo redeneerden de Urkers en trokken met hun kotters (uitgroeiend tot de modernste vloot van Europa) ver de zee op om toch te kunnen blijven vissen.

Koelwagens

De smaak van Urk is ook ambachtelijk gerookte paling.

Ook toen de vissersschepen zo groot waren geworden, dat ze door de ondiepe plekken in het IJsselmeer Urk niet langer konden bereiken, ging men niet bij de pakken neerzitten. Met koelwagens werd (en wordt nu nog) de door Urker schepen gevangen vis via wel bereikbare havens (Harlingen, Lauwersoog) naar Urk gebracht, waardoor het meer dan duizendjarige dorp toch zijn oorspronkelijk karakter als vissersplaats kon behouden. En hoe! Sedert 1962 scoorde de veiling een totale omzet van maar liefst vijf miljard gulden. De Urker visafslag behoort daarmee tot de grootste van Europa.

We melden dit uitgebreid, omdat een toeristisch bezoek aan Urk altijd raakvlakken heeft met de zee en de visvangst. Komt bij dat de visfileerbedrijven en de afslag in het dorp onder bepaalde omstandigheden voor het publiek te bezichtigen zijn. In dat geval weet u alvast een beetje hoe Urk reilt en zeilt.

Normen

Drukte tijdens de Urker visserijdagen.

Wel vraagt de Stichting Urk Promotie via de VVV-brochure bezoekers rekening te willen houden met de plaatselijke geldende normen en waarden ten aanzien van de zondagsrust, maar Urk is verder een modern dorp en al lang niet meer een bolwerk van betuttelend christendom, een stigma dat in de rest van Nederland nog wel onterecht blijft kleven.

We zien op Urk gezellige winkelstraten, een druk bezochte en haast mondaine haven vol jachten en diverse restaurants, soms met uitzicht over het water ('De Zeebodem', 'De Kaap') die onder andere (uiteraard) excellente visspecialiteiten serveren. Allerhande soorten vis, zo uit zee en zo op uw bord.

Heel vroeger werd sport op Urk vanuit de christelijk standpunt als 'zondig' beschouwd en dus niet toegestaan. Nu telt Urk maar liefst 22 sportverenigingen, een sportpark, een sporthal, een sportschool en tal van andere sportaccommodaties.

"Dat komt, omdat de jeugd van Urk op vakantie gaat en dan de oren en ogen goed open zet. Jongeren in de leeftijd van 15 tot 30 jaar lopen niet meer achter bij het leven aan de vaste wal", weet Jan Post, als plaatselijk notabel nauw betrokken bij het wel en wee van Urk. Het eens zo op zichzelf gerichte eiland presenteert zich nu zowaar op Internet onder de flitsende aanhef: Urk, het digitale eiland!"

Het museum 'Het Oude Raadhuis' laat met verschillende exposities zien hoe moeizaam de Urkers vroeger op hun kleine eiland met de vaak woeste Zuiderzee hebben geleefd; met de bootdienst van het motorschip de 'Prins Claus' zijn onder andere fraaie dagtochten naar Enkhuizen te maken en de oude, gedoofde vuurtoren uit 1844 biedt vanaf de omloop een schitterend uitzicht over de oude dorpskern en de havens.

In het Kerkje aan de Zee uit die naam blijkt hoe poëtisch Urkers zijn vinden tijdens de zomermaanden samenkomsten met muziek en zang plaats; de dertig platen van het Vissersmonument op het hoogste punt van Urk vermelden de namen van op zee omgekomen vissers en natuurlijk moet u even bij de Ommebommelestien gaan kijken of er al weer een nieuw Urkertje zit aan te komen.

Dorpskern

In de oude dorpskern zijn de oorspronkelijke vissershuisjes uit de vorige eeuwen vervangen door twintigste eeuwse optrekjes, maar wel op een wijze (met knusse tuintjes en intieme achterplaatsjes) die past bij de oorspronkelijke sfeer van het vissersdorp. In de popperige houtbouw met groen geschilderde gevels en witte daklijsten herken je heel frappant de stijl van Marken en Volendam. Een reeks smalle, hellende steegjes 'ginkies' zeggen de Urkers doorsnijdt de oude dorpskern. In deze doolhof vind je toch gemakkelijk de weg naar het strand en de havens.

Urk in al zijn facetten: de oude dorpskern, het Kerkje bij de Zee en het IJsselmeer.

Op de scheepswerven heerst een drukte van belang, stalen platen vallen met een enorm lawaai uit de takels op de grond, overal flitst het helle, blauwe licht van de lasapparaten, Urkers in overalls vol roest sjokken op klompen naar een viskraam. De middagpauze begint. Urk met 15.000 inwoners is vanouds een klederdrachtenplaats, maar veel is daarvan niet overgebleven. Slechts op bepaalde hoogtijdagen - bijvoorbeeld de Visserijdagen die dit jaar op 2 en 3 juni worden gehouden - steken de Urkers zich nog weer in hun traditionele kostuums. Die fraaie kledij is verder vrijwel uitsluitend nog te bezichtigen in het museum 'Het Oude Raadhuis'. Dat krijg je als 'digitaal eiland'...

INLICHTINGEN: Bureau voorlichting Urk, tel: 0527-689868.

Eigen foto's en Gemeente Urk