|
|
| Toeristische routes over
de heide in de provincie Drenthe 'Gouden hoeven op schrale gronden'WESTERBORK - Onlangs is verschenen het gidsje 'Gouden hoeven op schrale gronden', een toeristische uitgave van de Stichting tot behoud van de Drentse schaapskudden. Het werkje is van Jan Tuttel, consulent bij de Nationale Parken in Noord-en Oost-Nederland en onthult het wel en wee van schapen, herders en schaapskuddes in de provincie Drenthe.
Het gidsje bevat bovendien zeven kaartjes van toeristische wandelroutes langs diverse Drentse schaapskooien. Per route wordt de bijbehorende schaapskudde belicht. De uitgave is voor ƒ8,95 te koop bij de Drentse VVV-kantoren en de Provinciale VVV (0592-377744). "Veel schapenkeutels garandeert een vruchtbare bodem. Daarom was vroeger een druk schijtend schaap veel geld waard. Zo'n dier had, wat men noemde: gouden hoeven," zo legt Jan Tuttel uit. De schaapherder is een vrouw en communiceert over hooi en lammeren vanaf de heide per mobiele telefoon. Eigentijdser kan het niet. "De periode dat het hoeden van schapen nog zeer primitief gebeurde en derhalve het werk vormde van de intellectueel minst begaafden van een dorp of streek, ligt ver achter ons," vertelt Annelies van Nieukerken, als schaapherder in dienst van de Stichting Schaapskudde Westerbork. Ze studeerde af aan de Hogere Landbouwschool in Groningen, wilde dierenarts worden, maar lootte twee keer uit zodat ze noodgedwongen een andere richting koos. Het werken en omgaan met dieren behield haar grote interesse. Daarom begon ze een paardenfokkerij. Het bleek een misgreep. Als schaapherder in dienst van de Drentse stichting is ze nu volkomen op haar plaats.
Zielsgelukkig is ze met 'haar' kudde van in totaal 300 schapen en de vier bordercollies die haar dagelijks op de heide rond Westerbork begeleiden voor het bijeen houden van de kudde. De kwieke, schrandere honden reageren pijlsnel en precies op de tonen van een blikken fluitje dat de vorm heeft van een dun plaatje en tussen de tanden wordt geklemd: lig, linksom, rechtsom! Elke toon, hoog en schril, weer een ander commando dat de honden feilloos herkennen. De kudde die hier graast heeft onmiskenbaar 'gouden hoeven'. De schapenkeutels plakken massaal onder onze schoenen, alsof we door een speciaalzaak van ronde drop zijn gebanjerd. Het Drents museumdorp Orvelte is de thuisbasis van de kudde van Annelies. Van hieruit trekt zij dagelijks er met de schapen op uit. In de berm van de dorpsweg liggen de Bordercollies al vol ongeduld te wachten. Onderweg vertelt Annelies wat haar niet zint. Bijvoorbeeld de kinderlijke opmerkingen van passanten, die roepen: "Zo herderinnetje, waar zijn je vlechtjes...?"
De benaming herderin op zich al doet Annelies huiveren van afschuw. "Het beroep is herder, ook al gaat het om een vrouw", zegt ze vastberaden. Lustig grazend zijn de schapen intussen wat afgedwaald. Tijd dus voor de bordercollies om in actie te komen. Op een fluittoon van Annelies schieten ze, zich laag en lang makend, gestroomlijnd weg. De honden jagen de afdwalers op zodat de kudde weldra weer braaf in het gareel loopt. Annelies houdt halt en draait een shaggie. De ruime lucht, rustend op de horizon, geurt landelijk naar mest en vers geploegde aarde. Heerlijk om schaapherder te zijn. "Dat had je gedacht!" schampert Annelies, de handen gekloofd, de haren gekapt door de wind en gehuld in spijkerbroek, een trui van donkere schapenwol en een regenbestendig canvas jack. Op een advertentie voor schaapherder in het Drentse dorp Hijken reageerden nog onlangs 300 kandidaten", vertelt ze. "Het bewijs dat het beroep van schaapherder nog altijd gigantisch geromantiseerd wordt." "Dat komt, het lijkt ook zo mooi, ver weg van de hectiek van de grote stad, heerlijk in het zonnetje met de schapen over grote stille heide dwalen. Maar ook dit werk heeft zijn schaduwkant. Steeds meer subsidies voor het in stand houden van schaapskuddes verdwijnen. De kosten voor de verzorging zijn hoog en zelf brengen de schapen nauwelijks meer wat op. Een schaapherder krijgt voor 37 uur het minimum loon betaald. De rest, zo'n 120 uur, is liefdewerk oud papier. Maar je gaat door omdat je verantwoordelijk bent voor de dieren. Winter en zomer, ook bij vinnige kou en regen. Als de ooien lammeren ben je zelfs vrijwel onophoudelijk in touw. Zo'n 20 lammeren op een dag in een tijdsbestek van drie weken. Als 'operetteherder' trek je dat niet."
De Drentse stichting beheert momenteel vijf 'gescheperde' (scheper is een ander woord voor schaapsherder) kudden. Daarnaast bezitten de Vereniging Natuurmonumenten en de Stichting 'Het Drentse Landschap' elk een eigen kudde met herder. De schaapskudden zijn nodig voor specifiek en gericht begrazen van grote heide-en veengebieden. Het voorkomt dat de heide door wildgroei verstikt. De honderden tot duizenden dieren per dorp vormden vroeger een economisch belang. Behalve de keutels voor het bemesten van de akkers leverden ze wol en vlees van de slacht. Donateur Na de uitvinding van de kunstmest was het hiermee gedaan, verklaart Tuttel in zijn gidsje. De grote schaapskudden verdwenen, veel heide veranderde in landbouwgrond of werd bebost met naaldhout. Maar schapen en schepers bleken opeens wel weer nodig voor het beheren en onderhouden van grote stukken heide die in latere jaren in het kader van nationale natuurbescherming werden aangekocht. Toerisme vormt thans een belangrijke bron om de kuddes financieel in stand te houden. In verband daarmee kunnen geïntereseerden zelfs donateur van een schaapskooi worden. Voor ƒ25 per jaar bent u bijvoorbeeld al donateur van de Stichting tot behoud Drentse schaapkudden. Ook kunt u via de VVV in Assen een schaap adopteren.
Voor het bevorderen van de toegankelijkheid naar onder andere de schaapskooi heeft het museumdorp Orvelte het oude en voor bezoekers veel duurdere systeem van een uniforme toegangkskaart voor alle attracties, de zogenaamde 'tolkaart', afgeschaft. "De bezoekers betalen uitsluitend nog voor datgene wat ze willen zien", zo meldt ambachtelijk slager Lucas de Pruis, die nieuw is in het dorp, maar al heel aangepast per ouderwetse transportfiets komt aangereden.
Met 400 Drentse heideschapen is de kudde van Balloo de grootste kudde met herder in Drenthe. Aan de rand van het ruim 350 hectare grote natuurgebied bevindt zich de schaapskooi. Vanwege de 40 historische grafheuvels is dit op zich al een interessant gebied. De schaapskooi van Exloo ligt midden in het karakteristieke toeristendorp. De kudde telt 150 schapen en graast onder andere op het grote heideterrein van het Molenveld. De schaapskudde van Orvelte omvat 300 schapen van het zogeheten 'Schoonebeeker' ras. Orvelte is bovendien een authentiek Drents dorp met tal van oude gebouwen. Het weidse heidegebied van het Hijkerveld in Drenthe met tientallen vennen en veenrestanten geeft een goede indruk van het Drentse landschap van weleer. De wandelroute gaat hier dwars door het Landgoed Hooghalen. Over het Hijkerveld voert ook nog een 'knapzakroute'. De schaapskooi van Dwingeloo ligt aan de rand van de uitgestrekte Dwingelose heide, dicht bij de radiosterrenwacht. De kudde telt 400 dieren. Sinds 1991 is het gebied bovendien ingesteld als Nationaal Park. De oudste kudde met Drentse heideschapen vindt u in het gebied van Benderse bij Ruinen. De Holtinger schaapskudde is nog jong en dateert van 1986. De kudde van 250 Drentse heideschapen graast dagelijks op heidevelden, onder andere in de buurt van de hunebedden bij de Havelterberg. Publicatiedatum = 17 april 1999
|
De
herder en de honden maken uit waar wordt gegraasd.
Schaapherder Annelies van
Nieukerken met haar schapen op de Drentse heide. Schapen houden draait
nu om natuurbeheer.
Rond de Drentse schaapskooien zijn
tal van prachtige routes.
Het ras van het Schoonebeker Schaap
is verwant aan het Drentse Heideschaap en het Bentheimer Landschaap. De
Schoonebeker is echter groter, heeft langere oren, maar draagt geen
horens. Ziet u hier uw adoptieschaap al tussen lopen?
Dwalend door
Drenthe stuit men op veel schilderachtige plekjes.
De
schaapskooi van Annelies van Nieukerken bevindt zich in het museumdorp
Orvelte. Op die route ontmoet men soms ook de ambachtelijk slager Lucas
de Pruis op zijn ouderwetse transportfiets.