Schotse Speyside regelrecht eldorado
voor alcoholische fijnproevers
Whiskystokers bieden
kijkje in hun keuken
door JAN COLIJN
MORAYSHIRE (Schotland) - Schotland heeft een traditie hoog te houden als het gaat om het stoken van whisky. Voor menig dorpje of stad is de plaatselijke distilleerderij soms zelfs de kurk waar de lokale economie op drijft. Vrijwel elke whiskystoker stelt zijn deuren wagenwijd open voor de toerist, die er behalve van de sfeer uiteraard ook van het levenswater zelf kan proeven. Vooral in Speyside wemelt het van de whisky-'fabriekjes', waardoor deze regio een regelrecht eldorado vormt voor voor alcoholische fijnproevers.
De Schotten weten al sinds mensenheugenis van gerst, water en gist het 'uisge beatha' Gaelic voor 'levenswater' te stoken. Een proces dat in de loop der eeuwen verder is verfijnd en dat bovenal grote vakkennis vergt. Het befaamde credo 'vakmanschap is meesterschap' lijkt hier sterker van toepassing dan op welk drankje dan ook.
De talloze distilleerderijen is er alles aan gelegen dit imago niet alleen zo zorgvuldig mogelijk in stand te houden, maar het liefst ook zo lucratief mogelijk te exploiteren. Vandaar dat zij de vakantieganger, tegen een kleine vergoeding, een blik in hun keuken gunnen. Een uitgelezen kans om de naamsbekendheid een fikse impuls te geven.
Elke distilleerderij doet z'n uiterste best zich te onderscheiden van z'n collega-concurrent. Vaak wordt er altijd wel een detail ontdekt waarom juist deze whisky uniek is in z'n soort. Zo licht de gids tijdens onze rondleiding door het Cardhu-complex eveneens te vinden in Speyside toe dat het destijds een vrouw was die aan de wieg stond van het recept voor deze whisky.
In grote lijnen zijn er twee soorten van dit levenswater: de maltwhisky en graanwhisky. Bij de 'kenners' geniet maltwhisky over het algemeen meer aanzien zodat het dus ook meteen kostbaarder is. Een zogeheten singlemalt is een pure maltwhisky, terwijl een blend daarentegen een mengsel is van malt- met graanwhisky. En hoe hoger het percentage maltwhisky, hoe beter en dus ook duurder de blend.
Hoezeer onze gids ook haar best doet, het proces van het whiskystoken is visueel weinig opwindend. Ze vertelt over hoe het gerst wordt gemouten en vervolgens de gisting plaatsheeft. Af en toe word je daarbij een kijkje in een uit de kluiten gewassen gistvat gegund. Overigens weinig benijdenswaardig want de gassen die opstijgen uit het pruttelende goedje stinken als een oordeel. De grote koperen distilleerketels, waarvan de vorm van grote invloed is op het karakter van de whisky, zijn weliswaar aardig om te zien, maar ook niet meer dan dat.
Veel leuker is het bezoekje aan de immense voorraadkelder. Daar liggen duizenden vaten opgeslagen, wachtend op consumptie. Geduld is hier een schone zaak want dit is een van de belangrijkste fasen in het proces. De versgestookte whisky is namelijk nog kleurloos en pas tijdens het jarenlange rijpingsproces krijgt het in de eiken vaten z'n gouden kleur en wordt het drankje zachter en rijker van smaak. Volgens de wet moet whisky minimaal drie jaar rijpen, maar de meeste soorten singlemalt liggen acht jaar of langer.
Engelendeel
Tijdens dit rijpingsproces loopt naarmate de jaren verstrijken het alcoholpercentage overigens beduidend terug. Soms zelfs met tientallen procenten. Gelijkertijd verdwijnt ook een deel van de whisky. Deze vloeistof verdampt namelijk via de wanden van de vaten. Volgens de overlevering zouden het de engelen zijn die zich tegoed doen aan deze whisky. Vandaar dan ook dat de Schotten deze spoorloos verdwenen hoeveelheid gekscherend het 'engelendeel' noemen. "Hier boven de Cardhu- distilleerderij hebben we de gelukkigste engelen van heel Schotland", zegt onze gids, daarmee de kwaliteit van deze whisky nog eens onderstrepend.
De voorraadkelder van Cardhu. Hier liggen duizenden vaten opgeslagen, wachtend op consumptie. Geduld is hier een schone zaak want dit is een van de belangrijkste fasen in het proces.
Indertijd bij de geboorte van prins William werd bij Cardhu, inmiddels overgenomen door het vermaarde Johnny Walker, meteen een aantal vaten van de beste whisky opzij gelegd. "Op zijn achttiende verjaardag krijgt prins William deze cadeau. Daar leven wij dus al jaren naar toe want dan wordt het pas echt feesten", zegt onze gids, terwijl zij veelbelovend het bekende gebaar met haar pols maakt. Waarmee zij meteen het startsein geeft voor het hoogtepunt van onze rondleiding: het proeven van de whisky met na afloop uiteraard een bezoek aan het winkeltje, dat ligt volgestouwd met drankjes en de meest uiteenlopende soorten souvenirs.
Een bezoekje aan Schotland is incompleet zonder zo'n rondleiding door een whiskystokerij. Er zijn zelfs hele routes uitgestippeld, waarbij op één dag meerdere distilleerderijen kunnen worden aangedaan. Wellicht dat de ware liefhebbers er helemaal hun hart op kunnen halen, maar voor de leek is dat wat te veel van het goede. Het verhaal blijft immers in grote lijnen telkens hetzelfde. Een voordeel biedt het wel. Na zo'n hele whiskyroute te hebben afgewerkt, is de kans groter dan ooit dat je het monster van Loch Ness kunt aanschouwen. Misschien zelfs wel twee...
Publicatiedatum = 21 november 1998
