Trafalgar Square:

Plein van helden en vermaak

door Willem Kool

LONDEN - Koud, koud, superkoud. Zo voelde het water aan van de prachtige fonteinen met groene beelden in het hart van het Londense centrum: Trafalgar Square. Met duizenden kon nieuwjaar alleen uitbundig worden gevierd met een waterdans, terwijl vele miljoenen op tv zich vergaapten aan dit idiote, maar tientallen jaren oude gebruik.

Mijn verkleumde ledematen konden in 1973 slechts op temperatuur komen door het kleine flesje whisky dat ik bij me had, want de kroegen waren alweer een uur gesloten en toegangskaarten voor één van de vele clubs waren uitverkocht. Sindsdien is er weinig veranderd, behalve dat ik dit jaar wel een felbegeerde kaart voor een nachtclub had.

Londens beroemdste plein, één van de bekendste wereldpleinen van onze planeet, heeft sinds er toeristen bestaan een magische aantrekkingskracht. Wie Trafalgar Square niet heeft bezocht, is niet in Londen geweest. Van de plek van de koninklijke stallen uit de tijd van Henry VII, die regeerde van 1485 tot 1509, veranderde Trafalgar Square in 1830 in zijn huidige vorm door Sir Charles Barry, die ook de Houses of Parliament langs de Theems ontwierp.

Trafalgar Square in volle glorie.

Het plein weet zich omringd door bekende historische beelden en monumenten, zoals de 2200 schilderijen tellende National Gallery, de kerk St. Martin-in-the-Fields met haar beroemde koor, het Canada House en South Africa House, waar president Nelson Mandela honderdduizenden vanaf het balkon bedankte voor hun jarenlange strijd tegen de Zuid-Afrikaanse apartheid.

Maar het oog wordt toch het meest getrokken naar Lord Nelson, de Britse zeeheld die in 1805 in het harnas stierf tijdens de Zeeslag van Trafalgar tegen Napoleon. Hij staart sinds 1843 fier op een bijna 50 meter hoge granieten zuil over het Londense centrum uit. Aan de voet van de zuil bewaken vier enorme, gladde bronzen leeuwen Nelsons eeuwigheid. Zij zijn ontworpen door koningin Victoria's favoriete dierenschilder Sir Edward Landseer.

Leunend op een hekje het plein in je opnemen.

Nelson had zijn hele leven last van zeeziekte en werd op 39-jarige leeftijd admiraal van de toen oppermachtige Britse zeemacht. Viscount Horatio Nelson werd een held na de Slag bij Calvi in 1794, waarbij hij een oog verloor. Drie jaar later verloor hij bij de Slag van Santa Cruz een arm. De derde zeeslag, de Slag van Trafalgar, kostte hem zijn leven. Geen wonder dat de Britten hem eerden met dit opvallend hoge monument. En dan te bedenken dat hij zelf niet groter was dan circa 1,60 meter.

Trafalgar Square is altijd het plein van de demonstraties geweest. De nieuwe Londense burgemeester Ken Livingstone wil dit graag zo houden. Hij wil een activiteitenplein creëren. Elke week zijn er concerten of optredens. Speciale Heritage Wardens in opvallende groene hesjes zorgen er 24 uur per dag voor dat de toeristen niet worden bestolen en zijn tevens een vraagbaak.

Bruisend

Niet voor Lathon Bailey, de 30-jarige zanger/danser uit Stafford. Hij bereidt zich te midden van de duiven voor op een rol in de musical La Cage aux Folles, die dit najaar door heel Groot-Brittannië trekt. Hij doet graag lig- en strekoefeningen op het plein. "Het ligt heel mooi en er gebeurt altijd wat. Ik ken geen plein ter wereld dat is zoals Trafalgar Square. De mensen eten rustig een ijsje of genieten bij de fonteinen van de zon. Voor mij is het plein het bruisende hart van Londen op een steenworp afstand van de theaters", aldus Lathon.

Danser/zanger Lathon Bailey doet strekoefeningen
voor zijn toekomstige rol in een musical.

Hij waarschuwt terecht voor de duiven. De duizenden vogels poepen dat het een lieve lust is. Hoewel burgemeester Livingstone de houten kiosk waar voer werd verkocht, een paar maanden geleden heeft laten neerhalen, heeft nog geen duif besloten elders te gaan wonen. Wie onder de platanen op een bank of op de balustrades van het plein gaat zitten, weet zich in no-time verzekerd van groene smurrie. Ook het plein zelf is vergeven van de duivenpoep. De miljoenen toeristen deert het blijkbaar allemaal niet. Zij willen allemaal op de foto en het liefst met tientallen duiven op hun armen en hoofd.

Maar de burgemeester heeft heel andere plannen met het plein. Hij wil de duiven verjagen en het plein uitbreiden tot aan de National Gallery. De bekende architect Norman Foster heeft een plan ontworpen dat de drukke vierbaansweg tussen plein en museum afsluit. Hiervoor in de plaats komen trappen die naar het centrum van Trafalgar leiden. In 2003 moet dit uitbreidingsplan, dat ook voorziet in verbreding van de overige trottoirs rondom het plein, klaar zijn. De burgemeester: "Ik wil een veilig en schoon plein dat barst van de activiteiten en cultuur. Het moet een piazza-achtige sfeer krijgen met terrasjes."

Het liefst wil Livingstone ook een standbeeld van Nelson Mandela op het plein hebben. Dit om hem te bedanken voor zijn Eerste Vrijheidsconcert in Londen. Maar de burgemeester heeft al voor elkaar weten te krijgen dat de noordwest hoek van Trafalgar om de drie maanden een werk tentoonstelt van een moderne Britse kunstenaar. Nu siert een omstreden glazen monument van Rachel Whiteread de hoek.

Over dit glazen wissel-kunstwerk wordt verschillend gedacht.
De duiven hebben er geen moeite mee.

Foto's: Tim Foster