"Hier dreunt de tred der Romeinen nog na"
Nîmes, het Rome van Frankrijk.
door Henk de Koning
NÎMES - Frankrijk geldt als als het drukst bezochte vakantieland van Europa. Ook steeds meer Nederlanders trekken er naar toe, aangelokt door het aangename weer, de indrukwekkende natuur, de vele schilderachtige dorpen en steden en de heerlijke wijn, die in de kleinsteedse gebieden nog tegen sympathieke prijzen in de glazen fonkelt.
Er zijn er die kiezen voor het bruisende Franse stadsleven; anderen trekken via de kilometerslange Route Soleil naar de zuidelijke kuststrook, voor een zonovergoten verblijf aan de Franse Middellandse Zee. Hoe heerlijk blauw die is weten we bereids mede dank zij Toon Hermans, die over de 'Méditerranée' maar niet uitgezongen raakte.
Tot een van de meest interessante plaatsen in Zuid Frankrijk behoort Nîmes, eens een steunpunt van de Romeinen in het departement Languedoc. Wij speurden er wat rond, snuffelend aan de-naar het scheen- nog kraakverse voetsporen van de vroegere veroveraars.
De Romeinen zijn al eeuwen uit Nîmes verdwenen, maar het lijkt pas gisteren. Dat komt door de enorme reeks gebouwen en tempels, die keizer Augustus hier in de Languedoc liet bouwen, maar die, na het vertrek der Romeinen, door de bewoners steeds in gebruik zijn gehouden. Daardoor vond regelmatig onderhoud aan dit prachtige erfgoed plaats, zodat ook nu nog volop van al dit schoons uit de oudheid kan worden genoten.
Zo'n 20 jaar voor Christus lijfden de Romeinen het gebied van de Languedoc, naast tal van andere veroveringen, bij hun Keizerrijk in. Op de plaats waar nu Nîmes ligt stichtten zij de nederzetting Augusta Nemausensis. Genoemd naar zowel keizer Augustus, als de watergeest Nemausensis, waarmee de Kelten (al voor de Romeinen) de bron vereerden die hier in de kalkrotsen ontspringt, en waaraan Nîmes (verbastering van Nemausensis) meer dan 100.000 jaar geleden zijn oorspronkelijk ontstaan dankt.
Tot de fraaiste erfstukjes der Romeinen behoren de tempel 'Maison Carrée, de tempelresten gewijd aan Diana (godin van de jacht) en het adembenemend
mooie Amfitheater. Al sinds de eerste eeuw na Christus rijst dit gigantisch
bouwsel van brokken steen in het centrum van de drukke stad op.
Gladiatoren
Dit monument is elipsvormig gebouwd en meet 133 bij 101 meter. De vijf galerijen bieden nog immer plaats aan 23.000 bezoekers. Oorspronkelijk werden hier bloedige gevechten gehouden met gladiatoren en wilde dieren, waarbij het publiek zich even uitgelaten gedroeg als thans de bezoekers in de voetbalstadions. In de arena van Nîmes vloeit nog steeds bloed. Bijvoorbeeld op de eerste en laatste zondag van augustus wanneer hier, naar Spaans voorbeeld, gruwelijke stierengevechten worden gehouden.
Niet altijd wordt de stier gedood maar wordt er, ten aanschouwe van honderden
bezoekers, uitsluitend met het dier gedold. We zagen dat tijdens een 'Course
Camarguaise' in het nabije Lunel; een kracht- en behendigheidsspel waarbij
ruiters en amazones telkenkere één jonge stier moeten zien af te zonderen
van een kleine kudde stieren, die kort tevoren, met het nodige feestgedruis,
via de straten van de stad, de arena is ingedreven.
Het afgezonderde exemplaar wordt geen haar gekrenkt maar in wervelende galop - waarbij de stier steeds tracht te ontsnappen - door de ruiters naar de uitgang van de arena gedirigeerd. Wanneer de laatste stier aldus weer naar de wei is teruggestuurd, is het spel uit en wachten op de vele terrasjes wijn en bier om om de verhitte gemoederen te blussen. Gelukkig dat ook in de arena van Nîmes de meeste tijd van het jaar uitsluitend menswaardige activiteiten worden gehouden, zoals concerten, festivals en wervelende shows. Voor dit doel wordt het Amfitheater in de wintermaanden zelfs in zijn geheel overluifeld. Overigens is dit monument het hele jaar voor het publiek geopend.
Legioenen
Feitelijk kun je in de 140.000 inwoners tellende stad geen kant op zonder op resten van de Romeinse cultuur te stuiten. "Alles vaak zo authentiek en goed geconserveerd, dat je als het ware de voetstappen van de Romeinse legioenen nog voelt nadreunen", zegt men in Nîmes, dat dan ook wel het Rome van Frankrijk wordt genoemd. Uit respect voor de cultuur van de vroegere bezetters hebben de bewoners hun latere bouwstijlen steeds zo veel mogelijk aangepast aan de omringende bouwwijze van de Romeinen.
Soms gaat dat zo ver dat het moderne volledig ondergeschikt is gemaakt aan de klassieke vorm, zoals gebeurde met de hypermoderne bibliotheek in het hartje van de stad. Opgetrokken op slechts 100 meter afstand van Maison Carrée, heeft de Britse ontwerper Norman Foster er een ingetogen glazen gebouw van gemaakt, dat als kunstzinnig contrast, in al zijn stylistische fijnheid, de solide schoonheid van de Romeinse bouwtrant nog eens benadrukt. In deze flitsende 'glazen bibliotheek' is tevens het museum voor moderne kunst gehuisvest.
'Vierkant Huis'
Maison Carrée ( vermoedelijk daterend rond het begin van de jaartelling) op de Place de la Comédie herbergt sinds 1816 het oudheidkundig museum van Nîmes. Een, om zijn bijzondere architectonische allure, veelvuldig bejubeld gebouw. Hoewel op dit enthousiasme wel wat valt af te dingen. Zo is het 'Vierkante Huis' beslist niet vierkant maar rechthoekig. Een "vergissing" die te verklaren valt uit het feit, dat in de oudheid het woord vierkant consequent verwees naar rechte hoeken, ongeacht of de vier zijden wel gelijk waren of niet.
Weliswaar beschikt de tempel over een prachtige korintische zuilengalerij, maar sommige kapitelen zijn klein en beschadigd. Ook is het dak een moderne restauratie. In het interieur ontbreekt nagenoeg de antieke decoratie. Wel verkeert het gebouw als zodanig dat de vorm heeft van een Griekse tempel in een prima staat, wellicht de reden waarom het zo wordt geprezen.
Toch doet Nîmes om zijn rijke historisch bezit de liefhebbers van oude culturen
watertanden. Zoals aan de rand van het centrum de schitterende Jardin de la Fontaine, het in het midden van de 18e eeuw door de Franse ingenieur Jacque-Philippe
met zorg aangelegd park in de vorm van een symmetrische Franse tuin. Naast
beelden, urnen, balustrades en monumentale trappen, zie je daarin natuurlijk
ook weer tal van Romeinse ruïnes opgenomen. In de zomer kleurt moeder natuur
dit alles bovendien prachtig in met bloeiende Afrodillen en Citrusrozen.
Murmelend water dat hier aan de voet van een hoge rots ontspringt, vult een oorspronkelijk Romeins bassin, waarna het via een ( gerestaureerd) Romeins kanalenstelsel als een zilveren lint verder het park instroomt. In de zomer, bij laag water, worden de Romeinse mozaïkversieringen van dit pronkzieke leidingsyteem ook nog eens goed zichtbaar.
De zeven heuvels waarop Nîmes is gebouwd zijn dicht begroeid met ceders, judasbomen, dennen en andere, altijd groene bomen. Hier, 112 meter boven de zeespiegel, vind je ook de 'Tour Magne'; een 30 meter hoge toren, opgetrokken uit grote brokken stapelstenen. Naar de oorspronkelijke betekenis van dit drie verdiepingen tellend bouwwerk wordt nog altijd gegist. Een moderne trap van 140 treden leidt de bezoekers naar de top vanwaar men een schitterend uitzicht heeft over de stad.
Blue Jeans
De middeleeuwse oude stadskern van Nîmes ligt, met tal van grote pleinen, gegroepeerd rond de Romaanse kathedraal Notre-Dame-et-st-Castor. De kerk werd in 1096 ingewijd door Paus Urbanus II, de prediker van de beruchte kruistochten. De monumentale bebouwing van de burgerhuizen gaat echter niet verder terug dan de 17e en 18e eeuw ( fraaie renaissence binnenhuizen en trappen) omdat Nîmes, na de Romeinen, veel te lijden heeft gehad van aardbevingen, agressieve Vandalen en bloedige godsdiensttwisten. Dit met als gevolg dat veel woningen tot de middeleeuwen keer op keer zijn vernield.
Wat niet iedereen weet is dat de stof waarvan tegenwoordig onze spijkerbroeken en spijkerjacks worden gemaakt, oorspronkelijk uit Nîmes afkomstig is. "Het was in de Middeleeuwen dat de textielindustrie van Nîmes deze goedkope, soepele en sterke stof ( Denim) over heel Europa exporteerde", vertelt de archivaris van de stad. Er werden vooral zeilen, gordijnen en zonweringen van gemaakt. Echter toen ook al broeken. De zeelieden van Genua bijvoorbeeld droegen graag broeken gemaakt van Denim; zij het niet blauw, maar indigo geverfd."
Met deze schepelingen kwam de stof uiteindelijk ook in de Verenigde Staten terecht. Daar kwam de Beierse emigrant Levi Strauss op het idee dergelijke broeken, maar dan gemaakt van lichtblauwe Denim, te gaan verkopen aan hen 'Die de West overwonnen'. Jeans stamt van het woord Genes (Genua); Denim komt van Nîmes. Zo begon de Levi-spijkerbroek tot op de dag van vandaag zijn onstuitbare zegetocht over de wereld.
Contrastrijk Nîmes, we zeiden het al. Heel treffend valt dit ook af te lezen van een bordje bij de ingang van het amfitheater, waarop het bekende bekende zwarte autootje staat afgebeeld, hangend in een takelwagen, ten teken dat hier, op de oude, gewijde grond der Romeinen, nu even genadeloos een wegsleepregeling geldt. Zo vliegen in Nîmes de eeuwen elkaar omarmend door de tijd en valt in Frankrijk voor iedereen wel iets te doen. Zelfs voor kritische geesten als bijvoorbeeld Youp van 't Hek. Want naast de nodige wijn wordt hier in Frankrijk ook nog volop Buckler gedronken...
Publicatiedatum = 1 februari 1997
