|
Ook in dit Duits stadje woonden de voorouders van onze Koninklijke Familie
Oranienbaum wacht op Nederlanders
door HARRY MULLER
Het oranjeboompje van ijzer met negen kleine sinaasappels op het marktplein
van Oranienbaum is ook in het stadswapen opgenomen. De oranje vruchten zijn
het symbool voor het aantal kinderen, dat vorstin Henriëtte Catharina van
Oranje-Nassau ter wereld bracht. Zij was een dochter van stadhouder Frederik
Hendrik en de Vader des Vaderlands Willem van Oranje was haar grootvader.
Henriëtte was getrouwd met de Duitse vorst Johann Georg en zij gaf in de
tweede helft van de 17e eeuw aan de Nederlandse bouwmeester Cornelis Ryckwaert
opdracht een zomerkasteel te bouwen. Het kreeg de naam Oranienbaum. Meteen
werd ook de bouw van het stadje in de plannen opgenomen en zo ontstond een
prachtig geheel.
Verschil
Er moest natuurlijk wel enig verschil blijven tussen de vorstelijke familie
en de gewone burgers. Zo werd daarom de oppervlakte van de hele stad net
zo groot als de tuin achter het paleis. Alles in de stijl van de barok.
De vorstin liet alle huizen bouwen, maar zorgde tevens voor een glasblazerij
en een brouwerij.
De smederij van vroeger is inmiddels weer in ere hersteld en vrijwel dagelijks
worden daar nu paarden van nieuwe hoefijzers voorzien. Heel bijzonder is ook het 'Witwenhaus', waar twaalf weduwen van mannen
die aan het hof gewerkt hadden, goedkoop konden wonen. Vanuit ons land liet
de vorstin verschillende deskundigen komen om bij de opbouw van Oranienbaum
te helpen. Zo legden Hollanders in dit gebied de dijken langs de rivier
de Elbe aan, vertelden zij alles over het kweken van groenten en ook gaven
zij advies bij het opzetten van een tabaksplantage.
In de tijd van de DDR werden veel kastelen en paleizen verwaarloosd. Sommige
van die eens zo trotse bouwwerken werden zelfs opgeblazen, omdat het onderhoud
teveel geld kostte. Het paleis Oranienbaum bleef gelukkig overeind staan
en wordt nog steeds gebruikt als archiefruimte voor de provinciale overheid.
Toch ziet het er aan de buitenkant vervallen uit, maar er is een plan om
alles in de oorspronkelijke staat terug te brengen.
Pijp
In een deel waar eens de koetsen stonden, is een klein museum ingericht
met enkele stoelen en tafels uit het paleis, munten, stukjes van een Goudse
pijp, een mooi zadel van een paard en schilderijen zoals van Frederik Hendrik,
Amalia van Solms en van een hofbal in Den Haag, waarop vier prinsessen van
Oranje met hun Duitse vorsten staan afgebeeld. Het tafereel werd geschilderd
door Hieronymus Janssens. In een vitrine ligt een briefje van stadhouder
Frederik Hendrik, die voor het huisarchief een aantekening maakte van de
geboorte van zijn dochter Henriëtte Catharina.
Het paleis Oranienbaum is niet toegankelijk voor het publiek, maar voor Nederlanders wil de gids
mevrouw Bötcher wel eens een uitzondering maken. U krijgt dan alleen de
eetkamer te zien in een kelder aan de achterkant, die slechts 's zomers
werd gebruikt. Deze is helemaal versierd met tegeltjes uit Delft en Rotterdam
uit de 17e eeuw. Veel voorstellingen uit de Bijbel, maar ook Hollandse taferelen
als een molen of een ophaalbruggetje zijn op de blauwe tegels te zien. Met
wat grotere tegels heeft men in de eetkamer een aantal Griekse goden als
Venus, Mars en Mercurius afgebeeld.
Erg mooi zijn de baroktuinen bij het paleis met ook een beetje cultuur uit
China. Zo werd een pagode gebouwd om een beter uitzicht over de tuin te
hebben. De orangerie is inmiddels vrijwel helemaal gerestaureerd en daarin
is ook een restaurant ondergebracht.
Heel bijzonder is de kerk in Oranienbaum, waarvoor Henriëtte Catharina de
eerste steen legde. Haar wapen is terug te vinden in het doopvont en in
de kerk is ook een kleine tentoonstelling met foto's over de geschiedenis
van het stadje ingericht.
Er is zelfs een speciale ruimte waar de vorstelijke familie naar de preek
van de dominee kon luisteren. Kort na de dood van Henriëtte Catharina werd
de kerk in het jaar 1712 ingewijd. Later werd het interieur nog verder verfraaid
met een wit orgel, dat aangekocht kon worden omdat een rechter in de stad
de hoofdprijs in een loterij had gewonnen.
Op enkele kilometers afstand van Oranienbaum is het paleis Wörlitz, waar
vorst Leopold I een van de kinderen van Henriëtte Catharina heeft gewoond.
Hij maakte veel reizen naar ons land om daar het bouwen van dijken te bestuderen.
Het kasteel ligt namelijk aan een dode arm van de Elbe en men had ook in
die tijd nogal eens last van overstromingen.
Tuinen
In tegenstelling tot Oranienbaum is Wörlitz veel beter bekend bij de toeristen.
Zij komen daar vooral om de Engelse tuinen te bekijken, met een oppervlakte
van meer dan honderd hectare de grootste in Duitsland. Met een bootje kun
je varen over de fraaie vijvers en kanalen. Het paleis zelf is te bezichtigen.
Ook daar vinden we aan de muren schilderijen van Hollandse meesters, zoals
een landschap van Ruysdael. Het interieur is opmerkelijk gaaf gebleven,
maar helaas werd in de tijd van de DDR de inventaris van de bibliotheek
verkocht. Men probeert nu aan de hand van archieflijsten de oorspronkelijke
boeken bij antiekzaken weer terug te kopen.
Tot nu toe heeft men al één kastje vol....
R E I S W I J Z E R
Een bezoek aan Oranienbaum en Wörlitz kan erg interessant zijn. Beide plaatsen
zijn gemakkelijk te bereiken via de autosnelweg van Berlijn naar Leipzig.
Bij Dessau is een afslag naar Oranienbaum.
De burgemeester van dit stadje heeft inmiddels koningin Beatrix
uitgenodigd voor een bezoek aan dit stukje Holland. Men heeft ook een
uitwisseling met een school in Epe. De twee paleizen liggen dichtbij het
natuurreservaat 'Mittlere Elbe' met ook een schaapskudde en bevers.
Van alle vakantiegangers uit Nederland bezoekt ongeveer
vijf procent de voormalige DDR. Dit aantal stijgt de laatste tijd behoorlijk.
INLICHTINGEN: Duits Verkeersbureau, Hoogoorddreef 76,
1101 BG Amsterdam, telefoon 020-6978066 of via de folderbestellijn 0900-1091029
(60 ct. per min.). Rechtstreeks kan ook bij de VVV Oranienbaum, telefoon
0049-34904-22033.
Het paleis Oranienbaum is nog maar door een paar toeristen
uit ons land ontdekt. Burgemeester Schapitz bij het oranjeboompje op de
markt. De tuin bij het paleis in Oranienbaum is erg mooi met ook een Chinese
pagode. Een schilderij van vorstin Henriëtte Catharina met enkele
van haar kinderen. Op de markt van Oranienbaum is vrijwel dagelijks een
hoefsmid aan het werk. Een tempeltje in de Engelse tuin bij het paleis
Wörlitz.
Publicatiedatum = 30 augustus 1997
| 