Levende geschiedenis
in Joods Museum

Het kost de gids enige moeite de deur van staal alleen open te krijgen. De bezoekers van het Joods Museum in Berlijn laten zich gewillig de ruimte invoeren, die hoog, kaal en koud is. De deur gaat dicht en ook al zijn we bij en met elkaar, even is iedereen aangewezen op zijn of haar eigen gedachten.

Er wordt zwijgend in de lucht gestaard naar het beton dat ophoudt bij een straal licht, helemaal bovenin, waardoor ook het geluid van de straat naar binnen komt. Hier in deze donkere, onaangename ruimte, die niet voor niets de Holocaust-toren heet, ondergaan we een heel klein beetje een gevoel van eenzaamheid, van verlatenheid en misschien ook wel van angst.

Van binnen en van buiten hoogst interessant: het nieuwe Joods Museum in Berlijn. Foto: AP

Toch wil het pas geopende Joods Museum in Berlijn met nadruk geen Holocaust-museum zijn. De eerste tentoonstelling brengt dit tot uiting door ook de goede, mooie en waardevolle kanten te laten zien van tweeduizend jaar joods-Duitse geschiedenis. Wie het museum heeft bezocht en weer buiten staat, of zich in het restaurant van chefkok Eran Harel naar oud-joodse spijsvoorschriften te goed doet aan een voor de meesten van ons toch wat ongebruikelijke maar daarom niet minder voortreffelijke maaltijd, zal het met zichzelf niet gauw eens zijn wat nu het indrukwekkendst was: het gebouw of de tentoonstelling?

Monument

Voor het eerste tekende Daniel Libeskind, de in Amerika woonachtige architect, die erin is geslaagd een waar monument neer te zetten. Het gebouw is door de vormgeving zó afwijkend van al het andere op dit gebied, dat de afgelopen jaren alleen al daarom meer dan 350.000 mensen de moeite namen om ervoor naar Berlin-Kreuzberg te reizen en er een kaartje te kopen.

De Nieuw-Zeelander Ken Gorbey tekende in achttien maanden voor de tentoonstelling, iets wat volgens velen volstrekt onmogelijk was. Tweeduizend jaar Duits-joodse geschiedenis verbeelden in anderhalf jaar, zonder zelf een woord Duits te spreken en ook geen jood te zijn. Hij is er niettemin in geslaagd en heeft uit alle uithoeken van de wereld meer dan drieduizend (vaak bijzondere) voorwerpen bijeengebracht die de bezoeker heel wat kennis bijbrengen over het joodse leven.