Gendarmenmarkt:

Een lach en een traan

door Theo Jongedijk

BERLIJN - Op de Gendarmenmarkt in Berlijn werd gehandeld, gebeden, gevochten en gevreeën. Er werd gebouwd, afgebroken, verwoest en hersteld. Keer op keer. Zo ging het door de eeuwen heen. En zo zal het ook blijven gaan.

De kringloop van vreugde en verdriet heeft één ding duidelijk gemaakt: de liefde van de Berlijners voor de Gendarmenmarkt is onaantastbaar. Hoe zwaar het plein ook werd getroffen, de stedelingen keerden er altijd terug.

De Gendarmenmarkt in Berlijn , het mooiste plein van Duitsland met Italiaanse allure.

Na een desastreuze eeuw van oorlogen en dictaturen is de Gendarmenmarkt anno 2001 bijna in oude luister hersteld. Het plein ontwikkelt zich weer tot het middelpunt van het Berlijnse leven. Maar vooral ook tot de plaats waar hartstochtelijk wordt gefeest, gevierd en versierd.

Op de terrasjes en in de kroegen, op de stenen banken onder de schaduwrijke paraplu van de acacia's en rond het bescheiden beeld van de beroemde Duitse dichter Friedrich Schiller, die ondanks zijn groot literair formaat in het kale middenveld van de Gendarmenmarkt toch wel een beetje in het niet valt.

De zoveelste fase van oppoetsen, bouwen en herstellen is bijna voltooid. Alleen de Franse Dom, een van de drie architectonische pronkstukken van de Gendarmenmarkt, wordt nog door bouwsteigers in een wurgende houdgreep gehouden.

Het bouwwerk uit 1705 werd het toevluchtsoord van hugenoten, die zich voornamelijk uit Frankrijk hadden laten verdrijven. De Franse Dom ontleent aan dit stukje geschiedenis zijn huidige functie van museum.

Op de markt wordt weer muziek gemaakt.

Eerder werd het godshuis al eens gerestaureerd in 1905 en herbouwd tussen 1978 en 1983, nadat het in 1944 bij een bombardement tegen de grond was gegaan. In de westvleugel zijn tegenwoordig alle passanten welkom, ongeacht hun geloof. Ze worden er voorzien van drank en spijzen. Tegen betaling uiteraard.

De serveerster moet diep nadenken als haar wordt gevraagd naar de betekenis van het woord 'Refugium', zoals de horecaondernemer het toevluchtsoord toepasselijk heeft genoemd. Ze zegt 'keine Ahnung' te hebben, maar heeft gelukkig wel verstand van bier.

Even later staat er een 'dunkles Hefeweizen' op tafel. Een halve liter donker bier in een slank glas. Bij de stevige prijs van zeven mark is een onbetaalbaar decor inbegrepen. Wie het goddelijke vocht met gesloten ogen door de keel laat glijden en daarna de omgeving in zich opneemt, waant zich al lang niet meer in Berlijn, maar eerder in Rome.

Is het geen belediging voor de Duitse hoofdstad om het mooiste plein van het land Italiaanse allures toe te schrijven? Op deze namiddag niet. Over de Gendarmenmarkt zweven de klanken van Verdi's Slavenkoor. Musici oefenen voor het eerste avondconcert van een reeks openluchtvoorstellingen.

Met de Franse Dom in de rug ligt het concerthuis letterlijk aan de voeten. Het is tijdelijk uitgebreid met een overdekte tent voor de uitvoeringen. Het indrukwekkende gebouw begon zijn carrière als schouwburg, maar moest later, nadat het was afgebrand en dus ook al eens herbouwd, het toneel laten voor de muziek.

Indrukwekkend

Achter het concerthuis staat het derde pronkstuk van de Gendarmenmarkt, de Duitse Dom. Ooit ook als kerk gebouwd, maar net als zijn eeneiige Franse zus aan de overkant, sinds enige jaren een museum. Het herbergt een indrukwekkende tentoonstelling over de Duitse geschiedenis, die gratis is te bezichtigen.

Om van de Gendarmenmarkt volledig te kunnen genieten, moet er omheen worden gelopen. Het 48.000 vierkante meter grote plein laat zich door de drie immense gebouwen uit geen enkele hoek geheel overzien.

Het wordt een ronde van verrassingen. De hoek achter de Franse Dom in de richting van het vijfsterrenhotel Four Seasons, waar onlangs nog Madonna logeerde, blijkt het domicilie te zijn van duiven, die zich merkwaardig genoeg elders op het plein niet laten zien.

Achter de Duitse Dom, waar het ook erg groen is, staat verscholen tussen de bosschages een beeld van een man met een slang op zijn arm. Er moet handmatig wat kruipgoed worden weggemaaid alvorens de identiteit van de onbekende kan worden vastgesteld. E.T.A. Hoffmann, staat er zonder nadere uitleg op een bordje.

Wie goed kijkt zal tussen het groen het beeldje van dichter Hofmann ontdekken. EIGEN FOTO'S

Een naslagwerk leert later dat Hoffmann een vakbroeder van Schiller was. 'E.T.A.' stierf in 1822 en moet zich tijdens zijn leven veel op de Gendarmenmarkt hebben opgehouden. Maar wat hij met die slang moest? Wie het weet, mag het zeggen.

Het boek geeft ook uitleg hoe de Gendarmenmarkt aan zijn naam is gekomen. Tussen 1736 en 1782 waren er kazernes rond het plein en was er een regiment soldaten gelegerd, de Gens d'Armes. Ten tijde van de Deutsche Demokratische Republik heette de Gendarmenmarkt enige decennia de Platz der Akademie, maar deze naamgeving werd in 1991 weer afgeschaft.

Rondom het plein is de horeca zeer stevig vertegenwoordigd met hotels, restaurants en bars. Ook zijn er antiekzaken met kunst, boeken en prenten. Over het organiseren van evenementen lopen de meningen uiteen. De openluchtconcerten zijn inmiddels traditie, maar een sfeervolle kunstijsbaan moest na een jaar al uit Schillers zicht verdwijnen, omdat het vermaak op deze voorname locatie wat al te populistisch werd bevonden.

De Gendarmenmarkt staat op de lijst van toeristische bezienswaardigheden in Berlijn, ver achter de Brandenburger Tor en de Rijksdag en is ook minder bekend dan Unter den Linden en de gerenoveerde Friedrichstrasse. Toch ligt het plein er op loopafstand achter, weliswaar enigszins verscholen. Door de relatieve onbekendheid wil het vaak nog wel lukken om de auto langs de stoeprand van de Gendarmenmarkt te parkeren. Voor een mark per half uur. Kom daar maar eens om in Amsterdam, Den Haag of in de wereldstad Gouda.