In het voetspoor van bevlogen goudzoekers

YUKON, een spannend stukje Canada

door Nico van der Zwet Sotenmaker

DAWSON CITY - Yukon, de tegen Alaska aangelegen noordwestelijke punt van Canada, mag eigenlijk geen naam hebben. Weliswaar hebben we het hier over een stukje grond dat twee keer zo groot is als heel Groot-Brittannië, aan de andere kant telt het economisch nauwelijks mee en is de Canadese regering niet bereid het zelfs maar een provincie of een staat te noemen. Het is een Territory, een onherbergzame plek waarmee eigenlijk weinig valt aan te vangen en die op de landkaart mag onder de titel die de indianen er destijds aan gegeven hebben, 'yuckoo', helder water.

In het Yukon Territory is het aantal ingezetenen de 32.000 zojuist gepasseerd. Een kleine 24.000 daarvan hebben hun domicilie gekozen in de hoofdstad Whitehorse, de andere 8.000 zijn over het immense land uitgezworven. Ze wonen in weg te cijferen stadje als Faro, Watson Lake of Dawson City en dan zijn er bij die 8.000 ook nog 2.000 indianen en eskimo's opgeteld die nauwelijks een vaste verblijfplaats hebben en moeilijk te traceren zouden zijn als het eens tot een officiële volkstelling zou komen.

Toch is het Yukon Territory een keer het middelpunt van de hele wereld geweest. Toen precies een eeuw geleden, woonden er zelfs meer mensen dan op dit moment. Dat was tijdens de Klondike Gold Rush (1897-1898), die zo'n beetje iedere avonturier of kwartjesvinder van welk land dan ook op de been bracht in de hoop op het plotselinge fortuin.

Nekkenbreker

Het nieuws van opzienbarende goudvondsten sijpelde natuurlijk maar traag door uit deze gebieden, maar toen de stoomschepen Portland en Excelsior in Seattle en San Francisco uit het hoge noorden binnenvoeren met geslaagde fortuinzoekers en voor 700.000 dollar goud aan boord stak de koorts op en werden de boten onmiddellijk voor de terugtocht bemand en vol met voorraden gestouwd.

De burgemeester van Seattle, die de goudzoekers een paar dagen eerder warm had verwelkomd, zorgde ervoor dat zijn naam bovenaan op de passagierslijst prijkte. Net als de meeste andere opvarenden had hij veel, zo niet alles, van zijn bezittingen moeten verkopen om passage te boeken en gereedschap mee te nemen. Velen konden alleen maar de overtocht betalen en van de ruim 200.000 die het tot de eeuwwisseling waagden, slaagde nog geen derde deel erin Klondike ook daadwerkelijk te bereiken. Aan land gezet in Skagway in Alaska moesten er te voet nog 600 verschrikkelijke kilometers worden overbrugd, waarbij vooral Childkoot Trail over de White Pass een absolute nekkenbreker was. Op deze plek, waar later een spoorlijntje zou worden aangelegd, was iedereen die niet goed met gereedschap en lastdieren was uitgerust volslagen kansloos. Sommigen hadden in hun honger naar goud niet eens een overjas en het pad lag bezaaid met lijken van mensen, paarden, ezels en honden, al spoedig toegedekt door een deken van metershoge sneeuw.

De Childkoot Trail over de White Pass moest honderd jaar geleden aldus worden genomen.

In Whitehorse kon door de allerdappersten eerst nog even adem worden gehaald voordat het laatste stuk van de rush moest worden afgelegd. Later kon dat ook per raderboot.

Deze kolossale baggermolen nam later het handwerk van de pioniers over.

Maar toen nog niet en de overblijvenden van de barre tocht begonnen tenslotte uitgeput aan hun arbeid nadat ze in de overvolle tentenkampen een plaatsje hadden gevonden. Op de plek waar de Klondike River de Yukon River binnenstroomt ontstond inderdaad het plaatjes Klondike, maar vrijwel iedereen vestigde zich voorlopig in Dawson City, dat al voor de goldrush een verzamelplekje was van wat vissers, zonderlingen en dwazen die meenden er goud te kunnen vinden. Toen ze het nog vonden ook, werden ze overspoeld door een golf nieuwkomers tot uit Rusland en het uiterste zuidpuntje van Zuid-Amerika aan toe.

Zoals in dit soort gevallen altijd gebeurt, waren de kroegbazen, de lichte vrouwen en de speelholen er als bij toverslag ook onmiddellijk en als je bij het zoeken het geluk eens aan je zijde had, verloor het grootste deel van de goudzoekers hun buit aan de kaarttafel of in het hemelbed. Hoeveel er nu echt precies geslaagd zijn weet niemand, ook al omdat de werkelijk voorzichtigen wel zo verstandig waren hun mond dicht te houden, verdachte huizen te vermijden en alleen zaken te doen met de bankdirecteur die uiteraard in de maalstroom van geluk en fortuin was meegezogen.

Als je je fortuin een beetje had gemaakt kon je een onderdak vinden in het Yukon Hotel in Dawson City. Het gebouwtje staat er nog steeds.

Dawson City heeft een museum waarin het hele verhaal van de beginjaren spannend wordt verteld. Van plotselinge rijkdom, maar ook van moord en doodslag, van de slechtheid waartoe de mens in staat is als hij geld ruikt en desnoods zijn beste vrienden om zeep helpt om zijn doel te bereiken. Van de paar honderd die er gefortuneerd in de buitenwereld terugkeerden hebben er genoeg hun fortuin met een bezoedelde ziel moeten bekopen.

Dawson City lijkt op een oud cowboy-stadje, alleen nog bezocht door wat toeristen. De instorting van de berg op de achtergrond is geen gevolg van de goudkoorts, maar ontstond door natuurlijke omstandigheden.

Het is gelukkig verleden tijd, al proberen ze in Whitehorse en Dawson City natuurlijk nog erg hun best de oude tijden ten behoeve van het toerisme te doen herleven. In de hoofdstad is er in het seizoen iedere avond een soort can-can-voorstelling en in Dawson City kunt u het best terecht in de speel- en danstent van Diamond Tooth Gertie, destijds een dame van wat losse zeden, die zoveel geld verdiende dat ze een diamant in haar gebit liet zetten. Natuurlijk hoort de geschiedenis te vertellen dat het met zulke lieden doorgaans slecht afloopt en het verhaal gaat dus dat na haar dood de edelsteen moest worden verwijderd om de begrafenisondernemer te kunnen betalen.

Showprogramma

'Diamond Tooth Gerties' heeft naast de speeltafels iedere avond een dans- en showprogramma op de agenda staan, gepresenteerd door een zielige dikke dame zonder stem, in de rug gesteund door vier juffers die zich uiteraard de Gold Rush Girls noemen. Vroeger zal het er niet veel beter aan toe zijn gegaan, al hadden de goudzoekers toen natuurlijk het voordeel dat ze niet veel waren gewend. Nog niet tenminste, morgen zouden zij de vondst doen die hun hele leven zou veranderen.

Een goudzoeker aan de arbeid met zijn waspan

Na de gold rush, een koorts die begin van deze eeuw zo goed als voorbij was, is men in de omgeving van Dawson City altijd naar goud blijven zoeken. Op grotere en meer industriële schaal uiteraard. In de (droog gevallen) rivierbeddingen werden zelfs een soort baggermolens ingezet, reusachtige gevaartes waarvan de onderdelen niet over land konden worden aangevoerd. Dus ging het transport via de Bering Zee en dan stroomopwaarts door de Yukon River, een onwaarschijnlijk barre tocht. Alleen maar ondernomen omdat er edel metaal aan de horizon glinsterde. Als de installatie eenmaal was gemonteerd, groef hij zich iedere dag een meter door de modder en de keien, zo'n verschrikkelijk lawaai producerend dat er in Dawson City en omgeving nauwelijks meer iemand te vinden was die hier wenste te werken.

Maar toen was de gouden prooi van Klondike natuurlijk ook allang verslonden. Niemand geloofde er meer in. Het was gewoon hard werk voor een mager weekloon geworden.

En dat kunnen we overal wel vinden.

Zulke tentenkampen verrezen bij de gold rush uit de grond.

Voor reizen naar het Yukon Territory, waar kanovaarten, mountainbiketochten, bergbeklimmingen, meerdaagse woudlopen, visexpedities en gletsjerbezichtigingen per helikopter snel aan populariteit winnen, kunt u bellen met de reis- en informatielijn van de Canadese ambassade in Den Haag, 070-3111675.

Air Consultants Europe B.V., dat in Den Haag een kantoor heeft (070-3588300), verzorgt vliegreizen. Vanaf Frankfurt non stop naar Whitehorse en andere grote Canadese steden.

Publicatiedatum = 13 februari 1999