Pootjebaden aan de Zuidpool

door Henk de Koning

ZUIDPOOL - Pootje baden doe je tegenwoordig niet bij uitstek meer in Zandvoort, maar ook aan de Zuidpool. We hebben het dan over vulkanisch verhit water in sommige Antarctische kratermeren. In de zomermaanden, van midden december tot midden januari, wanneer de zon in Antartica niet echt onder gaat, maar langs de horizon rolt, heersen aan de Zuidpool temperaturen tot circa 5 graden Celcius boven nul en het vulkanisch verwarmde water in de kratermeren haalt op sommige plaatsen zelfs 60 graden! Opletten dus dat je zwemmend aan de Zuidpool je gat niet verbrandt, hoe gek het ook klinkt!

Zwemmen en pootje baden doe je in Antartica in vulkanisch verwarmd water bij een buitentemperatuur van 6 graden boven nul. De Zuidpool in de zomer!

Het bijzondere zwempartijtje onder aan het puntje van onze aardbol maakt deel uit van een uitgebreid programma waarmee de Duitse rederij HAPAG-Lloyd met passagiers in de zomermaanden tochten naar en door het Zuidpoolgebied maakt. De rederij heeft (onder andere) vier hoog geklassificeerde 5-sterren-plus schepen in de vaart waaronder de 122 meter lange en 18 meter brede MS Hanseatic; aan boord waarvan wij tien dagen de Zuidpool doorkruisten.

Duitse perfectie in de organisatie zorgt voor een subliem verloop, waarbij naast horden pinguïns, robben en walvissen ook pittige stormen met verrassende valwinden en gigantische, door een speling van het licht soms fel lichtblauw 'opgloeiende' ijsbergen ons pad kruisen.

De van boord getakelde rubberbootjes (veertien Zodiac's) waarmee regelmatig tussen het schip en de te bezoeken eilanden en eilandjes wordt gependeld komen langszij, waarna de passagiers met hulp van de ervaren bemanningsleden via een stevige loopbrug probleemloos de overstap maken.

De natuur op Antartica is van een aangrijpende schoonheid. Hoewel de mens in het verleden ook in deze uithoek hebzuchtig tekeer is gegaan met harpoenen en messen om uit vele duizenden gedode robben en walvissen miljoenen liters traan te stoken, blijken de meeste pooldieren op Antartica verrassend genoeg niet haatdragend en wordt een ieder spontaan en allerhartelijkst in een pinguïnkolonie opgenomen die zich een ogenblik op een rotsblok neerzet om dit bedrijvige dierenleventje geduldig gade te slaan.

Balkende pinguïn

Antartica is eigenlijk één groot natuurreservaat.

Een nieuwsgierige ezelspinguïn komt ons met zijn karakteristieke balkgeluiden van wel heel dichtbij bekijken, glurend of het opmerkelijke wezen dat wij in zijn ogen zijn, soms ook op een apart groot ei zit te broeden. Want daar zijn alle pinguïns in de zomer op Antartica maar wat druk mee: het warm houden van het nageslacht-ei. Met speciaal bijeen gezochte steentjes (lavablokjes) verstevigen zij regelmatig hun nest zodat het ei op de schuine hellingen niet kan weg rollen en op zoek naar dit bouwmateriaal waggelen de pinguïns in hun zwart-witte verenpak over het eiland als ouderwetse ober-kelners in jacquet, die na een druk horeca-leven met zere voeten eindelijk de grens van de VUT naderen.

Vertederende robben liggen op het lava-strand in het polaire zonnetje te dromen en laten zich door de ongemerkt naderbij gekomen mens heerlijk op hun gladharige pels kriebelen.

Wederzijdse nieuwsgierigheid.

Pas na enkele ogenblikken beseft het kolossale dier dat dit gekriebel wel heel erg lekker is, maar ook heel erg ongewoon. Hierdoor gealarmeerd richt het zich in een flits op en staart seconden lang vol verbijstering in de ogen van zijn weldoener: o jee, een mens! In een hoog tempo, met schokkende kruipbewegingen, rept de rob zich nu naar het water om pijlsnel onder het drijfijs te verdwijnen. Nee, bij sommige diersoorten aan de Zuidpool heeft de mens nog veel goed te maken...

Hoe ernstig er is gejaagd, merken we bij een bezoek aan 'Deception Island', een soort vulkanische tulband in zee met slechts één doorgang voor een schip per keer. Deception Island behoort tot de groep van Zuidelijke Shetlandeilanden. Dertig jaar lang rookten hier iedere zomer de schoorstenen van de traankokerijen van een Noors-Chileense walvisburcht.

Resten van walvissen bij het verlaten walvisstation op Deception Island.

In de periode van 1937 tot en met 1938 werd in Antartica een recordbuit van maar liefst 55.000 gedode walvissen geteld. Enorme botresten naast de wrakstukken van bootjes op eiland herinneren nog altijd aan die slachtpartijen. Maar ook pelsdieren moesten het ontgelden. Alleen al in de jaren tussen 1820 en 1823 won de traankokerij op Deception Island duizenden tonnen olie uit meer dan 320.000 gedode pelsrobben.

De enorme brandstoftanks en ovens waaruit de traan van de vermoorde dieren rijkelijk vloeide, zijn intussen verroest en hangen diep weggezakt scheef in de enorme lava-lagen. In 1967, na nieuwe krateruitbarstingen, werd deze plek voorgoed verlaten. Vervallen barakken, een gedeeltelijk onder as bedolven trekker, een verweerd kruis op een vissersgraf, alsmede een vliegtuigwrak naast een ingestorte hangar getuigen van een haastige vlucht.

Duik

Enkele tientallen passagiers wagen op Deception Island een duik in het vulkanisch verwarmde kratermeer. Sommige plekken zijn zo heet, dat menigeen met een verschrikt 'auw' zijn hand terugtrekt uit het dampend hete zeebad. Twee pinguïns die langs de waterkant kuieren, blijven een ogenblik verrast en verbaasd het ongewone tafereel aanschouwen. Boven water is het 6 graden boven nul. De scheepsfotograaf heeft het druk. Een ieder wil graag al badderend aan de Zuidpool op de kiek. Dit is dé plaat voor thuis!

Hoewel het moderne, snelle reizen niet meer te vergelijken valt met de barre omstandigheden waarmee in vroeger tijden poolvorsers maandenlang onderweg waren, blijft een uitstapje Zuidpool toch altijd nog een behoorlijke onderneming. Wij vlogen in drie uur van Schiphol naar Madrid en vandaar in ruim dertien uur naar Buenos Aires. Hier een overnachting om de volgende dag in drie uur naar Ushuaia te vliegen, een vergeten stadje in pioniersstijl op de zuidelijkste punt van Argentinië. Daar in de haven ligt de Hanseatic op de passagiers te wachten.

De bemanning omvat bovendien vier poolwetenschappers die onderweg dia-lezingen over het poolgebied verzorgen. De hutten aan boord zijn ruim en comfortabel wat de mogelijkheid van gescheiden slaap- en leefruimte biedt. Panorama-ramen geven ruim uitzicht op zee. Kolossale ijsbergen zullen we langs dit venster zien schuiven. De marmeren badkamer met toilet beschikt zelfs over een ruim ligbad. Zo kun je de Zuidpool wel aan.

Hoe anders verging het in 1903 de expeditieleden van James Clark Ross die, na aan de Zuidpool schipbreuk te hebben geleden, op Paulet Island moesten overwinteren. Ze bouwden er een schuilhut van lavasteen en hielden zich bij sneeuwstormen en temperaturen van 40 tot 60 graden onder nul in leven met gekookt pinguïn- en robbenvlees, hopend op een snelle terugkeer van hun expeditieleider, die te voet dwars door deze jagende jungle van sneeuw en ijs op goed geluk hulp ging zoeken. Resten van de schuilhut vormen nu een toeristische attractie.

Dankzij modernste besturings- en navigatie-technieken (diepte-sonar) manoeuvreren kapitein Thilo Natke en zijn officieren de Hanseatic probleemloos door het dichte pakijs van het Neumayer Channel en langs de ijsbergen die in de zeestraat van de Antartic Sound in slagorde op ons afkomen. Sommige plat als een tafel en vele honderden meters lang (de grootste ooit gemeten bleek 160 km lang), andere hoog uit de poolzee oprijzend als bevroren giganten in helle neonkleuren.

Pakijs

De Hanseactic kreunt onder de zware last van omvangrijke, soms anderhalve meter dikke ijsschotsen die krakend langs de verstevigde boeg schuren. Grote brokken drijfijs blijken soms bezet door slapende robben die met wijd open muilen brullend protesteren tegen de plotseling opdoemende onrustzaaier. Pinguïns vluchten voor de boeg uit, struikelend over het ijs om snel in een wak te verdwijnen. Op de brug van het schip turen passagiers mee over het enorme veld van scherven ijs. Wanneer het pakijs (gebroken zeeijs) zich steeds sneller verdicht en het schip nog slechts een snelheid van twee knopen haalt, gooit kapitein Natke het roer om en keert terug naar open vaarwater.

Met de Hanseactic tussen het poolijs.

Onderweg worden weer- en wetenschapstations van diverse nationaliteiten bezocht. Hoewel dit stukje aarde volgens het Zuidpoolverdrag (1959) aan niemand toebehoort, claimen enkele landen met een eigen stationnetje toch een zeker recht op een bepaald deel van Antartica. Port Lokroy, ten westen van Wiencke Island, is een Brits weerstation. In de polaire zomer is de post bemand door twee Britten, die er bovendien een klein museum en zelfs een souvenirwinkeltje op na houden. Voor vijf dollars koop je er een mooi certificaat met je naam er op en de vermelding in krulletters, dat je hier echt op bezoek bent geweest.

Ook tijdens de vaart hoeft niemand zich te vervelen. Dank zij fitness, sauna, boutiques, een videotheek en een bibliotheek aan boord, maar ook vanwege de geregelde cocktailuurtjes en uitgebreide thee- en koffie-buffetten. De maaltijden aan boord (ook landenspecialiteiten) zouden een sterrenrestaurant niet misstaan. Alle afval wordt aan boord verbrand of vernietigd, zodat het milieu aan de pool niets te duchten heeft van vervuiling van de cruisetochten, die sinds 1985 naar dit gebied zijn verzesvoudigd.

Omringd door de schoonheid van de zuidpool.

Een life bandje speelt muziek met als klap op de vuurpijl het optreden van zangeres Charlotte Cavelle, die met golvend rood haar, hangend bij de pianist over de vleugel in Marlene Dietrichstijl zo smeltend zingt over 'Weil nur die Liebe zählt' dat ze bijna een bedreiging vormt voor het voortbestaan van de ijskap. Ook presenteert de bemanning zich als Shanty-koor, compleet met kapitein Natke in de voorste gelederen. Na nog een drietal eilanden te hebben bezocht, keren we naar Argentinië terug. Het einde van een wel zeer actieve reis, die een doodvermoeide Duitse bij het van boord gaan naast ons doet verzuchten: "Und jetzt nach Hause, Urlaub machen..!"

INLICHTINGEN over poolreizen met de Hanseatic:
VCK Zeereizen, tel: 020- 6800865.

EIGEN FOTO'S

Publicatiedatum = 19 februari 2000