ROA-rapport concludeert:

Mbo'er blijft gewilde kracht

door MARIANNE JANSSEN

MAASTRICHT/ SOEST – Gediplomeerde schoolverlaters van het middelbaar beroepsonderwijs mbo krijgen, ondanks de stijgende werkloosheid, nog steeds bijna allemaal een baan. Eind 2002 was 96,7% van de leerlingen die in 2001 van school kwamen, bij een werkgever onder de pannen. Die werkgevers zijn wel voorzichtiger dan tijdens de hausse op de arbeidsmarkt. Want veel van de jonge krachten kregen een tijdelijk contract. Een ruime meerderheid van de schoolverlaters was desondanks zeer tevreden. Als ze opnieuw moesten kiezen, kozen zij voor dezelfde opleiding.

Deze en duizenden andere gegevens zijn afkomstig uit het rapport 'De arbeidsmarkt voor mbo-schoolverlaters: nu en straks' editie 2003. Met dit ROA-onderzoek geeft de organisatie jaarlijks een beeld van de perspectieven voor mbo'ers in goede en kwadere tijden.

Kwadere tijden

We zijn al sinds meer dan een jaar in zulke 'kwadere tijden' verzeild geraakt. Bedrijven maken niet meer vanzelfsprekend winst, en met het dalen van de jaarcijfers haalt men de 'efficiency-bezem' door het personeelsbestand. Afgestudeerden van het mbo blijken daar wel iets, maar toch niet opzienbarend veel van te merken.

Wie te horen krijgt dat het werkloosheidspercentage anderhalf jaar na het behalen van het mbo-diploma sinds het vorige onderzoek bijna verdubbeld is, zou gigantisch kunnen schrikken. Wie daar de cijfers naast zet, een werkloosheidsstijging van 1,8 naar 3,3%, herademt. Alles is relatief.

Ook de voorzichtigheid onder werkgevers laat zich in cijfers vertalen.

Zo kreeg gemiddeld 16% van de mbo-schoolverlaters, met name de gediplomeerden niveau 1 en 2, een tijdelijk contract, terwijl dat daarvoor slechts 6% betrof. Dat heeft ook te maken met het feit dat vrij veel mbo'ers in conjunctuurgevoelige beroepen werken: 40% van de technisch opgeleide mbo'ers bijvoorbeeld. De bouw, maar ook de horeca en de zakelijke dienstverlening drijven nu eenmaal op de golven van de conjunctuur.

Niet werkloos, maar...

Gevolg is niet dat de afgestudeerden werkloos worden. Ze krijgen vaker flexibele contracten, de lonen in de sector stagneren of de afgestudeerden accepteren een eerste baan beneden hun niveau of zelfs buiten hun richting. De jongeren zelf zitten daar niet zo mee.

De werkgelegenheid voor zorg, agrarisch en economisch opgeleiden blijkt veel minder conjunctuurgevoelig. De onderzoekers van het ROA zijn trouwens van mening dat zodra de markt weer aantrekt het allereerst de mbo'ers zijn die daarvan zullen profiteren, meer dan andere groepen op de arbeidsmarkt.

Tijdens de rooskleurige jaren verdienden de mbo'ers meteen als ze van school kwamen een goed salaris. Maar ook daar is de rek eruit. Niet alleen kwam de loonstijging voor schoolverlaters tot een eind, de starterslonen daalden zelfs met bijna 4% ten opzichte van 2001.

Lagere niveau´s in de verdrukking

Tenslotte hebben de hoogst opgeleide mbo'ers nog steeds de beste vooruitzichten.

De beroepsopleiding kent vier niveaus. Wie een diploma niveau 3 of 4 heeft, hoeft zich niet of nauwelijks zorgen te maken. Voor de opgeleiden van de niveaus 1 en 2 ziet de toekomst er minder florissant uit. Juist het feit dat ook de hoger opgeleiden in de kwetsbare sectoren (techniek) door de situatie op de arbeidsmarkt vaak genoodzaakt zijn te starten op een lager niveau, komen de 1'ers en 2'ers in de verdrukking. Zij worden als het ware naar beneden toe de markt van de geschoolden afgeduwd naar de secundaire arbeidsmarkt voor niet- of nauwelijks geschoolden. Wie de mogelijkheid, de capaciteit en de energie heeft na het behalen van het diploma niveau 1 of 2 door te studeren, doet daar dus heel wijs aan.

Wie deed wat

Het onderzoek werd, onder leiding van drs. Patrick van Eijs, op verzoek van de Bve-Raad uitgevoerd door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt van de Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde van de Universiteit Maastricht. De Bve-Raad is de landelijke brancheorganisatie van onderwijsinstellingen voor beroepsonderwijs en volwasseneneducatie en vertegenwoordigt ruim 600.000 deelnemers en 46.000 werknemers.