"Ik wil toch voorkomen dat ik als clown de boeken in ga" Hij is geniaal. En hij is gek. Engelands beste voetballer, maar zijn kwaliteiten werden lang overschaduwd door zijn clowneske gedrag. De carrière van de geblokte spelmaker, tegenwoordig de ster van Glasgow Rangers en uitgeroepen tot Schots voetballer van het jaar, werd bovendien bedolven onder blessures en incidenten. In Bisham Abbey toont de dwaas zijn andere gezicht. Hij ontpopt zich als diplomaat en woordvoerder van zijn team. Een bevlogen man, die de afzwaaiende Terry Venables graag wil laten vertrekken met een Europese titel. Het verhaal van Paul Gascoigne, het verhaal van de andere Gazza. De diplomaat in Gazza-de-dwaas door Sieb Oostindie - BISHAM ABBEY, zaterdag Eeuwenlang leefden er monniken in volstrekte afzondering van de buitenwereld. Bisham Abbey, op een klein uurtje van Londen vlakbij het roeimekka van Henley, is tegenwoordig omgetoverd tot een van de zeven nationale sportcentra. Sinds Terry Venables het bewind voert bij het nationale team van Engeland, wordt het kloostercomplex gebruikt voor een eigentijdse vorm van isolatie. Niemand mag zien, wat de bondscoach achter de hermetisch gesloten deuren allemaal uitspookt. Het levert een even gênant als treurig beeld op. Bij de slagboom van de oprit houdt een man met walkie-talkie en bril van het kaliber jampotbodems de wacht. De Engelse pers houdt er trappelend van ongeduld de moed in en laat zich natregenen door een typisch Britse bui. Voor de poort is een file van auto's en camerawagens ontstaan, die de hoofdweg van het gehucht Bisham blokkeert. Als het sein wordt gegeven, dat de pers de eindfase van de training mag vastleggen, stormen de fotografen naar binnen. Maar koud binnen begeven de Engelse voetballers zich alweer naar de bus die hen terugbrengt naar het hotel. De afstandelijkheid is voelbaar. De tabloids in Engeland zijn alweer jaren uit op rellen en elk woord is er voor de voetballers één teveel. Paul Gascoigne vormt al jaren een dankbaar doelwit. Want de spelmaker van tegenwoordig Glasgow Rangers was buiten het veld spraakmakender dan erbinnen. Zijn carrière is bezaaid met incidenten, grappen en grollen, gele en rode kaarten en een reeks van soms dom opgelopen blessures. "In Engeland, en dan met name in Londen, kan ik niet normaal meer over straat. Fotografen achtervolgen mij overal en ik kan nergens meer ongestoord privé komen. Als ik het huis van mijn vriendin uitkom, hoor ik alleen maar klik-klik-klik. Als ik die figuren in handen krijg, dan gaat er wat moois gebeuren, reken daar maar op. In dit land kan ik gewoon mezelf niet meer zijn", zegt de meest spraakmakende speler van het Koninkrijk. Gascoigne komt uit een straatarm gezin, dat zich in Newcastle met de grootste moeite in leven wist te houden. Bij de plaatselijke voetbalclub poetste Paul als apprentice de schoenen van de vedetten. Zelf had hij niet eens geld genoeg voor schoeisel, zodat hij ooit de afdankertjes van Kevin Keegan dankbaar aantrok. Toen Gascoigne als onbekend talent de benefiet van Frank Stapleton opluisterde, wist John Rep in 1988 al niet wat hij zag. De Nederlander, op het laatste moment opgeroepen voor de All-Stars, maakte het mee dat de jongste voetballer in het gezelschap al na 45 minuten kotsend de kleedkamer inkwam. Oorzaak: een chronisch overgewicht en zwaar tekort aan conditie. Het werd in de hand gewerkt door een weinig gedisciplineerde levenswandel. Dat bleek ook wel de volgende ochtend, toen hij nog dronken van de feestavond ervoor de trap van het hotel afwankelde en met de tas op zijn schouders riep: "Let's have a beer at the airport". Bij Newcastle wisten ze allang dat Gascoigne niet aan het beeld van de ideale prof voldeed. Trainer Colin Suggett wilde hem uitrangeren, omdat zijn dagelijkse dieet uit hamburgers en marsen bestond. Slechts op voorspraak van Jack Charlton mocht hij blijven. Het leverde de club uiteindelijk ƒ6 miljoen op toen Tottenham Hotspur hem overnam. In Londen woonde hij aanvankelijk met een paar ploeggenoten in één huis. Die durfden niet te gaan slapen voordat Gascoigne op één oor lag. Want de man met het bijna onverstaanbare accent trok 's nachts met het grootste plezier een baan door de haardos van de voetballers met zijn elektrische scheerapparaat. In 1991 trok Lazio de Engelse ster aan. Het eerste jaar beleefden de Italianen er weinig plezier aan, want in de Cupfinal tegen Nottingham Forest liep hij bij een domme doldrieste tackle een zware knieblessure op. Bondscoach Terry Venables, die 'Gazza' al bij de Spurs onder zijn hoede had, heeft nog altijd een zeer goede band met zijn spelmaker en zegt: "Van het nationale team ken ik drie, vier man wat beter. Paul heeft het probleem, dat hij constant tegen blessures en gele kaarten aanloopt. Maar hij is net zo'n type als Eric Cantona, die kunnen hun speelstijl niet veranderen. Zij zijn bevlogen, tonen passie in hun spel. Daar kun je dan eindeloos over praten, maar als de arbiter eenmaal fluit zijn ze alles weer vergeten. Je moet ze nemen zoals ze zijn. Maar vergeet niet dat hij ook veel werk verzet en geen enkel privilege wenst." In Italië kwam Gazza nauwelijks uit de verf, maar binnen één seizoen in Schotland ontpopte hij zich tot een ster, die zijn wedergeboorte gestalte wil geven op het EK. Bij Glasgow Rangers werd hij Schots voetballer van het jaar. "Bij de Rangers heb ik een heel goed gevoel gekregen. In Schotland heb ik het plezier in het voetbal teruggevonden". Negentine goals lardeerden zijn eervolle verkiezing, maar 14 gele kaarten overschaduwden de prestatie. Op Bisham Abbey wil hij daar zijn ongenoegen best over kwijt. "Ik geniet steeds meer van het voetbal in Schotland. Het team en onze fans zijn fantastisch. Het is alleen jammer, dat ik daar ben gearriveerd met een bepaalde reputatie, die me in het veld nog steeds achtervolgt. De scheidsrechters moeten me steeds hebben. Van de 14 kaarten waren er zeker 9 onterecht. Op gegeven moment werd ik op straat zelfs een keer door een politieagent aangehouden, die me vertelde dat ik in de eerstvolgende wedstrijd van een nieuwkomer in het scheidsrechterskorps gelijk een kaart zou krijgen. En ja hoor, we waren nog niet begonnen of ik had hem al te pakken. Terwijl ik iemand alleen de bal van de schoen tikte." Hij kijkt verongelijkt. "Als het zo doorgaat, zal ik niet schromen de FIFA in te schakelen, want aan deze onzin moet een eind komen." Het is de schaduwkant van zijn sportieve ontwikkeling, die hem een ongekend fenomeen heeft opgeleverd in Glasgow. "Voor het eerst in vier jaar tijd ben ik het seizoen zonder blessures doorgekomen. Dat komt mijn vorm ten goede. En bovendien voel ik me van begin tot eind sterk. Daarom heb ik het gevoel, dat het EK ons nog wel eens iets heel moois op kan gaan leveren. En hoe dichter het toernooi naderbij komt, hoe meer ik het gevoel krijg als in 1990 in Italië, toen iedereen naar elkaar toe groeide en steeds meer betrokken raakte bij de missie." Engeland werd toen via penalties uitgeschakeld in de halve finale tegen Duitsland. Gascoigne raakte het hart van menig fan, toen hij zichzelf uitsloot van de finale door al tijdens de wedstrijd tegen een tweede gele kaart aan te lopen en vervolgens in huilen uit te barsten. Hier ontstond het beeld van de gepassioneerde voetballer. "Hij heeft altijd de reputatie gehad van clown. Natuurlijk, hij is een joker, wil graag plezier maken. Maar Paul is veel volwassener geworden. En vat zijn beroep wel degelijk zeer serieus op. Dat merk je wel, als je tegenover hem staat in het veld", weet Venables. Gascoigne heeft dan ook een meer dan goede binding met de bondscoach, die Engeland voor het eerst sinds de wereldtitel in 1966 weer naar een hoofdprijs moet leiden. Venables weet, dat hij zijn ster niet kan veranderen en koestert het sfeertje, dat hij met zijn optreden in de Engelse selectie bewerkstelligt. Zo loopt hij constant met een grimas op zijn gezicht en is hij de grote gangmaker. Gascoigne is ook de enige, die in een bloedserieus partijtje op de training opeens zomaar op de bal kan gaan zitten om hem met de hak weg te tikken als ze het leer onder zijn achterwerk willen wegtrappen. Maar het andere gezicht van de clown toont hij later. Als Gascoigne met de modder op de benen, een vuil jack en voetbalschoenen aan de voeten het brandschone tapijt van het klooster betreedt en zich voor één keer dilpomaat toont en zelfs als woordvoerder voor het Engelse team optreedt. "Ik ben nu 28 en heb mijn langste tijd gehad. Terry Venables is van eminent belang voor het Engelse team. Hij weet waar hij over praat en als dat gebeurt is iedereen stil. Venables kijkt naar de toekomst en dat is wat ze in het buitenland ook doen. Hij geeft de jeugd een kans en heeft iedereen achter zich. Wij willen alleen al voor hem graag de titel pakken. Hij zou voor de volgende tien jaar moeten worden vastgelegd." Venables wilde dat zelf echter niet en Glenn Hoddle is al als opvolger gecontracteerd. Geen verkeerde keuze voor een voetballer als Gascoigne, die echter wegloopt met Venables. Zijn pleidooi levert het beeld op van de diplomaat, die we niet kennen. Het pleidooi van de man met het vierkante hoofd en de spierwitte benen in het belang van het Engelse voetbal. De speler, die zijn eeuwige grimas voor even heeft verruild voor een groter doel in het leven van de sport. Gascoigne is serieuzer geworden, volwassener dan het spoor van rellen en grappen in zijn verleden doet vermoeden. "Maar ik zie mezelf niet als de serieuze leider. Ik voelde me hiertoe geroepen. De mensen zijn denk ik een beetje moe van mij geworden. Zeggen: stop maar, daar hebben we die 'Gazza' weer. En ik wil toch graag voorkomen, dat ik alleen als clown de boeken in ga. Ik kan mezelf niet veranderen en trek me ook niet teveel aan van wat de mensen van me denken, maar de sport is te belangrijk om alleen maar met kwinkslagen af te doen."