De paarse coalitie was gisteren met recht tevreden over de overigens wel erg saaie troonrede en de miljoenennota. Alle cijfers zijn mooier dan bij het afsluiten van het regeerakkoord ingeschat. Een sterkere groei, bijna een half miljoen (deel-)banen meer, stijgende koopkracht mede dankzij een enorme lastenverlichting, meer uitgaven en toch een lager schatkisttekort en minder staatsschuld.

Cijfers om je vingers bij af te likken. Dat weerhield de hoofdrolspelers niet om tot voorzichtigheid te manen. Ze moesten wel. Nederlanders houden niet van borstklopperij. Die past ook niet; er zijn nog veel niet gehonoreerde wensen. Niet voor niets zijn de reacties van de verschillende maatschappelijke groepen bitser dan vorig jaar ondanks de mooie cijfers .

Er zijn problemen te over. Er staan nog 1,8 miljoen ww-ers, bijstandstrekkers en wao-ers aan de kant. Vooral de groep van 55 tot 65 jaar werkt veel te weinig. De modernisering van het land is niet klaar. Het milieu lijdt deels onder de economische groei en de wegen zitten vol. Volksgezondheid en Onderwijs zuchten onder geldgebrek, en iedereen gunt zichzelf en de ander meer geld, de minima voorop. De lasten, en de staatsschuld, moeten verder omlaag!

Tegelijk dreigt de komende jaren de conjunctuur in te zakken. Het is onwaarschijnlijk dat de robuuste groei zich nog eens vier jaar doorzet. En als de beurs echt in elkaar stort en de loonmatiging wordt losgelaten, staat ons land weer voor grote problemen. Een nieuw kabinet zal het, nu verwachtingen hoog gespannen zijn en slechte tijden vergeten, financieel minder gemakkelijk krijgen dan het huidige, ook al wordt het weer paars.

Het gisteren gepubliceerde beleid is een politieke mix tussen de wensen van de paarse partijen. Iedereen komt aan zijn trekken. Een ferme generieke lastenverlichting en tekortreductie (VVD), meer geld voor gezondheid en onderwijs (D66) maar ook extra geld voor de laagste inkomens om de druk van radicaal links op de PvdA weg te nemen. Een begroting van de tegenvoeters Zalm en Melkert, waarmee Kok en Bolkestein bij de kiezers kunnen aankomen. Lijken in de kast laat Zalm niet na.

De begroting is geen verkiezingsbegroting. Dat het goed gaat met het land en er veel geld te verdelen is, komt niet door het kabinet, ook al heeft het dat wel met zijn ingehouden beleid ondersteund. Maar bij de verdeling van het geld speelden verkiezingsmotieven ongetwijfeld een rol. De tekortreductie en vermindering van de staatsschuld bleven in verhouding tot de lastenverlichting en uitgavenstijgingen relatief achter.

Tegenover de extra uitgaven hadden extra bezuinigingen moeten staan. Bovendien zijn trucs toegepast. Het tekort daalt dankzij de reservering voor onder meer het aow-fonds die later tot uitkering moet komen waardoor het tekort dan weer stijgt.

Dat fonds, het paradestukje van de coalitie, is sowieso financiële onzin, ook al oogt het naar de burgers toe mooi omdat het de aow veilig lijkt te stellen. Maar in feite is het hetzelfde als wanneer iemand zijn hypotheek aflost met geleend geld en dan roept dat hij zijn huis heeft veiliggesteld, vergetend dat hij die leningen nog wel moet aflossen.

Dat Zalm desondanks het aow-fonds accepteerde is niet alleen omdat het voor de berekening van het EMU-tekort wel meetelt. Hij vreesde dat het geld anders gebruikt zou worden voor hogere uitgaven. Dan liever in een fonds. Dat het daar weinig productief is op termijn leveren zelfs aandelen meer op dan staatsobligaties schijnt niemand te deren.

Van de vorig jaar met veel bombarie door Kok aangekondigde agenda voor de eenentwintigste eeuw is weinig meer dan een verkenning over, een lijstje met allerlei mogelijke investeringen waarvoor nog geen geld is. Kennelijk was paars gezien de verschillen van inzicht over economie en milieu, niet in staat echte keuzes te doen. Dat gebeurt bij de kabinetsformatie, als maar twee of drie politieke leiders het voor het zeggen hebben, en een afruil gemakkelijker is. Inmiddels is wel tijd verloren gegaan.

Ook de herziening van het ziekenfondsstelsel is naar het volgende kabinet doorgeschoven. Eenzelfde lot wacht het plan tot ingrijpende wijziging van de belastingen. Hopelijk is er meer durf bij de aanpak van de problemen rond Schiphol.

Amusant is het verschil tussen Kok en Bolkestein op de oorzaak van het succes. Waar de laatste benadrukt dat de politiek weer het (liberale) voortouw heeft genomen en de stroperigheid is verdwenen, legt de eerst de verklaring mede bij de sociale component in het beleid en de overlegstructuur waarbij werknemers, werkgevers en overheid met behoud van de eigen rol samen naar oplossingen zoeken.

Kok heeft meer gelijk dan Bolkestein. De sociale partners legden met hun matigingsbeleid in 1983 de basis voor het succes van nu. En sedertdien hebben ze over en weer met elkaar rekening gehouden, evenals met de wensen van de overheid die weer oog hield op de sociale partners. Het herstel duurde daardoor lang, maar het kwam. Dat verklaart ook waarom het 'Nederlandse model' jaren geleden nog de Nederlandse ziekte heette, en nu zo wordt geroemd.

De nieuwe oppositieleider, de CDA'er Jaap de Hoop Scheffer, wacht de ondankbare taak te strijden tegen het kabinet. Gelukkig voor hem heeft het kabinet elders genoeg blunders gemaakt om hem toch een rol te kunnen laten spelen.