Nederland heeft zich vooral door de veel te hoge loonstijgingen uit de markt geprijsd in Europa. Nu de economie inzakt, wordt plotseling pijnlijk duidelijk dat de werkloosheid hierdoor veel harder oploopt dan in andere Europese landen en de export veel forser inzakt.

Premier Balkenende ...geschokt...

Premier Balkenende en minister Hoogervorst (Financiën) zijn geschokt door deze sterke terugval en luiden de alarmklok.

"Nederland heeft achterstanden opgelopen. Dat was niet zichtbaar toen het nog goed ging met de economie, maar nu wordt dat heel snel zeer duidelijk", aldus premier Balkenende. Volgens de minister-president hebben de burgers en de overheid zich te lang 'rijk gewaand' en had men het idee dat het niet op kon.

"De economie en de consumptie groeiden fors, de aandelen stegen flink in waarde en ook de huizenprijzen gingen enorm omhoog. Daarnaast werd er nog een fors bedrag aan lastenverlichting gegeven terwijl het al erg goed ging."

Minister Hoogervorst ...tussenbalans voorkomen... FOTO'S: DIJKSTRA B.V.

Ook minister Heinsbroek (Economische Zaken) maakt zich grote zorgen over de slechte economische situatie van Nederland. "De groei is ook volgend jaar nog slechts 1,5%. Dat is duidelijk lager dan in de rest van Europa. In twee jaar tijd hebben we gemiddeld 1% groei en dat is sinds de jaren '80 niet meer voorgekomen."

Volgens Hoogervorst is Nederland 'slachtoffer' geworden van het eigen succes, waardoor onze producten in het buitenland veel te duur zijn geworden. De bewindsman ergert zich daarom aan de hoge looneisen die nog steeds in de cao-onderhandelingen op tafel liggen. "De remweg van de looneisen is veel te lang."

Doordat de lastenverlichting geen enkel matigend effect op de lonen had, wordt volgens het kabinet nu pijnlijk duidelijk dat Nederland op 'te grote voet' heeft geleefd. "Nu de economie dit jaar slechts 0,5% groeit, loop je daar ineens heel hard tegenop en zie je dat er sprake is van een dramatische verslechtering", zo stelt Balkenende.

Balkenende en Hoogervorst zien zich dan ook genoodzaakt om in 2003 fors te bezuinigen en de lasten voor burgers en bedrijven fors te verhogen. "Het is natuurlijk geen gemakkelijke boodschap. Maar we moeten door de zure appel heen bijten. Als we dit op zijn beloop laten, loopt het financieringstekort onherroepelijk fors op."

Hoogervorst hoopt hiermee te voorkomen dat hij net als destijds het kabinet Lubbers 3 begin volgend jaar met een pijnlijke 'tussenbalans' moet komen om via extra bezuinigingen het tij alsnog te keren. "Deze tussenbalans is voorkomen omdat we in augustus direct hebben ingegrepen toen duidelijk werd dat de economische situatie verder verslechterde."

Balkenende rekent er vooralsnog op dat er later dit jaar met de sociale partners wel degelijk goede afspraken kunnen worden gemaakt om de lonen te matigen. "Die knik in de lonen moet er komen. Dat kunnen we niet alleen, dat moet in overleg gebeuren. De vakbonden zien de problemen ook, dus ga ik ervan uit dat dit moet lukken."

Ook Hoogervorst benadrukt dat de oplossing vooral in dat overleg moet worden gevonden. Zo niet, dan wordt de extra premieverlaging van €500 miljoen die het kabinet in petto heeft weer ingetrokken. "Dan gaat dat geld weer gewoon terug in de knip", aldus Hoogervorst

Zijn collega Heinsbroek, die zich hard heeft gemaakt voor de premieverlaging, gaat er vanuit dat er in november een deal komt met de sociale partners over de loonstijgingen. "Ik heb er vertrouwen in dat we het eens worden. In plaats van loonmatiging kan dat overigens ook een heel groot pakket andere maatregelen zijn."

Volgens Heinsbroek zal de economie uiteindelijk zelf uit het dal moeten klimmen, maar is matiging van de veel te hoge lonen daarbij cruciaal. "Ik bepaal niet of de economie groeit, maar duidelijk is dat onze concurrentiepositie zienderogen verslechtert. Vooral de loonontwikkeling loopt uit de pas", aldus de bewindsman, die er alles aan wil doen om de concurrentiekracht van Nederland weer te vergroten.

Terug naar Begroting 2003