door Annet de Jong en Rob Sebes

Een econoom op Volksgezondheid. In het geval van Eduard Bomhoff zou dit wel eens synoniem kunnen zijn met een olifant door de porseleinkast. Of toch maar weer de 'frisse wind' die sinds de komst van de LPF aangezwollen tot een tornado over het Binnenhof raast? Zelf noemt hij het "perestrojka", een revolutie in de gezondheidszorg. Wég met de bureaucratie, met als doel: het wegwerken van de gehate wachtlijsten.

Minister Bomhoff ...Orde van Medisch Specialisten is een koffieclub... FOTO: WFA

De zorgverzekeraars gaat hij "enorm onder druk zetten" om beter te presteren en de Orde van Medisch Specialisten is een "koffieclub" waarmee hij voorlopig nog niet wenst te spreken. Het College Tarieven Gezondheidszorg moet minder de "dictator" uithangen en veel sneller werken. En de specialisten mogen in december niet meer massaal op vakantie. De toon is gezet: de eigenzinnige intellectueel Bomhoff gaat van het logge zorgapparaat een geoliede machine maken.

Dat zijn mogelijkheden niet onbegrensd zijn, is hem inmiddels duidelijk gemaakt. Hij moet het doen met een groei van €9,5 miljard de komende vier jaar. Als het geld op is, zal het uit de zak van de patiënt moeten komen, want "niemand wil toch terug naar de goedkope gezondheidszorg van 30 jaar geleden?". "Dan moeten mensen meer zelf gaan betalen voor nieuwe medicijnen of er moet iets met het ziekenfondspakket gebeuren", filosofeert de vice-premier. "Maar dat is nu niet aan de orde."

Wanneer een kalenderjaar eenmaal is begonnen, zullen het pakket en de premie voor het ziekenfonds niet meer veranderen, verzekert Bomhoff. "Er wordt geen paniekvoetbal meer gespeeld." Dat de zorg in de tijd duurder wordt, is volgens Bomhoff niet meer dan logisch. "In de Gouden Eeuw waren alle dokters kwakzalvers en at men drie maaltijden per dag. Nu eten we nog steeds drie keer per dag, maar weten de artsen veel meer en is onze levensverwachting veel hoger. Dan is het toch niet zo gek dat de zorg duurder is geworden."

De veelgeprezen wetenschapper Bomhoff - "ik was 20 jaar lang 's lands meest bekende econoom over de grens" - heeft lak aan de bestaande Haagse mores. Hij staat voor de moeilijke taak om de prijzen te gaan bepalen voor medische behandelingen en het uurloon van de specialisten vast te stellen. Bomhoff heeft besloten om de Orde van Medisch Specialisten voorlopig te boycotten.

"Dat is een club waar ze allemaal tweehonderd euro per jaar aan betalen en waar veel koffie wordt gedronken. Die komen hier dan namens de hele groep specialisten allerlei salariseisen op tafel leggen. Dat vind ik niks. Ik ga apart praten met chirurgen, gynaecologen, internisten en met hun wetenschappelijke verenigingen, dat lijkt me veel zinvoller." Een algemene verhoging van het uurtarief van specialisten is wat Bomhoff betreft dan ook niet aan de orde.

Ook de zorgverzekeraars worden niet langer met fluwelen handschoenen aangepakt. Bomhoff wil voorgoed het kaf van het koren scheiden en de slechte verzekeraars ontmaskeren voordat in 2005 de nieuwe basisverzekering voor alle Nederlanders wordt ingevoerd. "Ik ga de verzekeraars enorm onder druk zetten, als het moet te schande zetten", zegt hij dreigend. "Een verzekeraar die het de komende twee jaar niet goed doet, wordt niet toegelaten tot het nieuwe zorgstelsel. Zie het maar als een toelatingsexamen."

Wat Bomhoff betreft verdwijnen de grootschalige ziekenhuizen en komen er veel meer kleine behandelcentra, waaronder de privé-klinieken. De private sector wordt de komende jaren belangrijker, net als in zijn vakantieland Frankrijk. "Als je in Frankrijk van je fiets valt en je hebt iets aan je knie, dan kom je in zo'n klein gebouwtje terecht. Dat wordt de trend, van mammoetziekenhuis naar kleinere instellingen." Hij is niet bang dat dan al het zorgpersoneel uit reguliere ziekenhuizen naar de privé-klinieken zal trekken. "En wat dan nog. Als de mensen werken op de plek waar ze het meest efficiënt kunnen werken, dan is het toch goed?"

Ook huisartsen kunnen op een omslag rekenen, voorspelt Bomhoff. "Er zijn nu veel te veel landelijke voorschriften voor de grootte van een huisartsenpraktijk en dat soort dingen. Helemaal verkeerd. Je moet per regio kijken naar de behoefte van de patiënten en daar de praktijk op afstemmen. Er komt dus meer vrijheid voor huisartsen en ik ben ervan overtuigd dat die ten goede komt aan de patiënten."

Verder roept Bomhoff werkgevers op om bonussen uit te delen aan werknemers die zich bijvoorbeeld per kwartaal niet ziek melden. "Proeven hiermee in onder meer Amsterdam zijn een groot succes. Het ziekteverzuim is daar enorm gedaald. De voorspelbare taart voor de afdeling waar het ziekteverzuim is gedaald, werkt niet, net zo min als het straffen van degenen die zich vaak ziek melden. Je moet werknemers individueel belonen."

Door Bomhoffs aanpak "arriveren patiënten niet meteen in een zorgparadijs''. Maar: "Als minister kun je wel iets nuttigs doen. In Groningen worden mensen na een hernia-operatie binnen een dag naar huis gestuurd, terwijl ze in de rest van het land nog in het ziekenhuis moeten blijven. Dan zeg ik: laat verzekeraars in andere steden en regio's dit overnemen. Als ministerie zullen we ze dan geen strobreed in de weg leggen."

Bomhoff, vanaf de jaren zestig lid van de PvdA geweest, als LPF'er, het is even wennen. Het LPF-jasje zit Bomhoff, inmiddels oud-PvdA'er, volgens eigen zeggen als gegoten. "Het anti-regentenverhaal van de LPF sprak mij aan. Ik vind het ook prettig dat ze altijd in de wat betere horeca bijeen komen. Ik heb pas geleden tijdens een LPF-bijeenkomst een toast uitgebracht op de Geuzen van 2002!", zegt hij niet zonder enige zelfspot. De LPF is 'zijn' partij, roept Bomhoff met de duim omhoog. "En sinds een week is mijn echtgenote, die nooit iets in de politiek heeft gedaan, ook lid." Een èchte PvdA'er is hij nooit geweest. Bomhoff zat altijd "op de rechtervleugel" en bezocht in dertig jaar tijd niet één keer een ledenvergadering.

"In het algemeen vind ik het leuker om linkse mensen de principes van de economie uit te leggen, dan om rechtse mensen uit te leggen waar hun hart zit."

Terug naar Begroting 2003