Publicatiedatum: 02-04-2002

PERFECTIONISME IS PRIMA

Perfectionisten worden met de nek aangekeken. Het zouden drammers, dwangneuroten, muggenzifters, workaholics of andersoortige gekken zijn. Ook worden zij niet zelden getypeerd als mensen die, omdat zij niet van zichzelf houden, onverzadigbare bevestiging zoeken door imponerende prestaties te leveren. En om het negatieve verhaal compleet te maken weet de zielenknijper altijd wel een vader of moeder aan te wijzen die het kind tot perfectionisme heeft gedreven door hem als mens voortdurend af te wijzen. Toegegeven, zij zijn door hun streven naar het allerbeste, het allerhoogste, plaaggeesten voor zichzelf en hun directe omgeving. Maar, ik kan er geen kwaad in zien dat mensen in hun werk, sociale omgang of huishouden alleen topkwaliteit nastreven. Sterker nog, de meeste bewondering heb ik voor mensen die, zelfs na een prima prestatie, zelfkritisch kunnen zeggen: "Het kan altijd beter."

Hoe is het dan mogelijk dat menig perfectionist op de stoel tegenover de therapeut belandt? Neem Anke: zij werkt zich als echtgenote, moeder en parttime kapster uit de naad en klaagt bij mij over toenemende slapeloosheid, geïrriteerdheid en een gevoel van falen terwijl ze zo haar best doet. Ingefluisterd door haar omgeving stelt ze zelf de diagnose en zegt: 'het komt allemaal omdat ik zo perfectionistisch ben'. Ik vraag beleefd of zij de diagnosestelling aan mij wil overlaten om er de vraag aan toe te voegen: 'wou je, zoals zoveel mensen, horen bij de groep die er in alles de kantjes vanaf lopen; lieden die te pas en te onpas baaldagen opnemen, hun troep laten slingeren, onvriendelijk zijn en afspraken aan hun laars lappen?' 'Nee', antwoordt Anke vastberaden en vervolgt: 'ik moet alleen altijd zoveel van mezelf en als ik even rust neem, dan voel ik me meteen schuldig.' Ik lach, complimenteer haar voor zoveel plichtsbesef en zeg: 'ja, sommige mensen kunnen meer en beter maar willen het niet en anderen, zoals jij, willen meer en beter maar kunnen het niet.' Verontwaardigd vraagt Anke: 'wat kan ik niet?' Geruststellend antwoord ik: 'maakt niet uit wat, je bent toch gewoon uitgeblust, dus wat je allemaal wou kunnen is niet gelukt.' Anke blijft protesteren: 'het lukt me allemaal wel, maar ik ben gewoon moe.' 'Oké', geef ik toe, 'geradbraakt dan en dat is meteen mijn diagnose'. 'En wat is de genezing?' vraagt zij met een flauwe glimlach door haar tranen heen. 'De genezing', zeg ik met autoritaire wijsheid, 'is zo oud mogelijk worden en geloven in reïncarnatie!' Anke glimlacht instemmend: 'ja, precies; ik heb gewoon meer levens nodig om alles af te krijgen.'

Perfectionisme is een -niet zelden aangeboren- karaktereigenschap die moeilijk te veranderen is. En dat hoeft ook niet. Immers, met het streven naar perfectie is niets mis. Maar, de praktijk laat zien dat van de hele groep perfectionisten een klein aantal hun eigen vermogen overspelen en moe of overspannen worden. Voor de meesten betekent dit 'uithuilen en opnieuw beginnen'. Alleen een enkeling neemt genoegen met minder: niet uit overtuiging, maar uit angst voor de gezondheidsrisico's.

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden