Publicatiedatum: 4-2-2002

GEEN WOORDEN VOOR

Mensen die iets rampzaligs meemaken in hun leven, klagen bij mij altijd over het onbegrip van de omgeving. Zo had ik vorige week een vrouw op mijn spreekuur die haar dochter van tien had verloren na een mislukte hartoperatie. Eerlijk gezegd zou ik mijzelf als ouder ontroostbaar weten. En dat is dan ook precies de reden waarom geen enkele menselijke reactie door de getraumatiseerde als acceptabel, normaal, begripvol kan worden gezien. Tegen beter weten in zoekt het slachtoffer naar een oplossing voor een probleem waar geen oplossing voor is. En in tegenstelling met het spreekwoord kan zelfs de tijd niet alle wonden helen; tenzij je natuurlijk verlost wordt door je eigen dood. Maar, mensen zouden geen mensen zijn als ze niet toch een poging wagen om hun getroffen medemens een hart onder de riem te steken.

De reacties van mensen op de ellende van anderen valt in drie groepen uiteen. Zo heb je de club die met een geestelijke pleister aan komt zetten in de categorie 'vergelijkbare ellende'. Deze lieden spugen onmiddellijk verhalen uit over 'Tante Truus' of 'Oom Klaas' die jaren geleden ook zoiets afschuwelijks hebben meegemaakt. Kennelijk is het de bedoeling om zoveel triestheid bij elkaar te vegen, dat de ellende van één mens betrekkelijker lijkt. Geen werkzame formule omdat het slachtoffer alleen maar kan denken 'wat kan het mij nou schelen dat jouw familie door een hel is gegaan; ik ben toch nu degene die aandacht verdient.' Dan is er de hoogste irritante groep van 'zelf-onthullers'. Hun woorden worden doorgaans ondersteund met een stroperige, zelfs jeukerige, blik van herkenning: 'ja, ik weet wat je doormaakt omdat ik zelf ook ooit mijn kanariepiet heb verloren toen hij te hard had gezongen'. U begrijpt wel dat het eigen verhaal nooit enige gelijkenis vertoont met die van het slachtoffer, maar ook al zit het wel in de buurt, dan is de gedachte van de ongelukkige meestal 'je begrijpt er dus juist helemaal niets van, anders zou je niet zulke onzin verkondigen'. De ergste categorie is die van de positivo's. Zij gaan ongevraagd de 'patiënt' dwingen om toch vooral ook zijn zegeningen te tellen met opmerkingen als 'ja, maar gelukkig heb je ook nog vier gezonde kinderen' of ' het voordeel is wel dat je nooit meer iets ergers kan overkomen'.

Cabaretier Hans Teeuwen besteedt in zijn nieuwste programma 'Dat dan weer wel' veel aandacht aan doorgeslagen roze-wolken-denkers. Van voormalig filmacteur Christopher Reeves, bekend door zijn rol als Superman en nu als dwarslaesie-patiënt voor het leven verlamd, zegt hij bijvoorbeeld: 'het voordeel is wel dat hij nu zelf niet hoeft te ademen omdat het apparaat dat voor hem doet'. De gedachten van het slachtoffer laat zich raden. Die denkt meestal: 'als je nog één leuk woord zegt, dan sla ik je kop dicht'. Overigens; wanneer je, uit een gevoel van totale machteloosheid, tegen een traumaklant helemaal niets weet te zeggen, dan zal hij jou als laf en karakterloos zien. Wellicht is het u nu wat duidelijker waarom de uitdrukking 'daar zijn geen woorden voor' is ontstaan.

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden