Publicatiedatum: 22-10-2001

ANGSTHAZEN HEBBEN GELIJK

Experts hebben het al meerdere keren in de media herhaald: de kans om in Nederland door een terroristische aanslag om het leven te komen, is vele malen kleiner dan het winnen van de tien miljoen gulden in de loterij. De lotto-winnaars kunnen nu denken: "Als ik door zeldzaam geluk die grote prijs heb gekregen, kan ik dus ook door zeldzamer pech de dood vinden.". En alle verliezers kunnen nu denken: "Als ik niet eens het geluk heb om een miezerige prijs van honderd gulden te winnen, dan ben ik vast en zeker ook de pechvogel die door een terrorist wordt vergiftigd." En een ieder die zich verre houdt van kansspelen kan denken: "Als ik nooit meedoe met het Rad van Fortuin, ben ik nu veroordeeld tot het Rad van Onfortuin." Natuurlijk, deze gedachtegangen mogen dan geen blijk geven van 'gezond verstand' of 'formele logica', maar het meest eigen aan de mens is dat hij 'vrijheid van denken' heeft. En bange mensen fantaseren de meest kleurrijke rampen bij elkaar.

Met de recente terroristische aanslagen is echter de fantasie door de realiteit overtroffen: zelfs de grootste zwartgallige fantasten hebben niet kunnen bedenken dat vliegtuigen vol passagiers doelgericht de wolkenkrabbers in New York zouden bombarderen. En deze schokkende realiteit heeft nu juist de angsthazen in het gelijk gesteld: de wereld is vol gevaar en wie niet oppast, sterft een vroege dood. Erger nog, ook de optimisten zijn duidelijk aangeslagen. Vandaar ook dat we wereldwijd zien dat mensen waakzamer, wantrouwiger en voorzichtiger zijn geworden: vliegreizen worden afgezegd, gasmaskers vinden gretig aftrek en veiligheidsdiensten draaien op volle toeren. Ook in mijn praktijk merk ik dat patiënten moeite hebben met het idee dat het leven hen zou kunnen toelachen. Toegegeven, mensen die de psycholoog bezoeken hebben toch al weinig reden om de toekomst met vertrouwen tegemoet te zien. Alleen, Bin Laden en zijn handlangers hebben het perspectief op een veilig en onbezorgd leven wel op losse schroeven gezet. Zowel persoonlijk als professioneel heb ik niets tegen deze ontwikkeling. Begrijp me goed, ik ben geen voorstander van het terrorisme. Net als ieder weldenkend mens ben ik tegen geweld, oorlog en destructie. Maar, het werd tijd om in te zien dat waarden als 'vrijheid', ' veiligheid' en 'wederzijds respect' geen vanzelfsprekendheden zijn. Al het kwaad in de wereld kan alleen maar bestreden worden door te onderkennen dat het er is in plaats van net te doen alsof het er niet is.

Daarom weiger ik ook om tegen mijn patiënten te zeggen dat zij 'blind vertrouwen' moeten hebben in hun medemens, dat zij niet moeten zeuren als zij bij maagkrampen bang zijn voor maagkanker, en dat hun angst voor voedsel-besmetting irreeel is. Mijn credo blijft 'je kunt nooit voorzichtig genoeg zijn'. En dan mag iedereen zelf bepalen of hij in het leven toch nog een (verantwoord) gokje wil wagen.

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden