Publicatiedatum: 30-07-2001

HEIMWEE ALS TABOE

Kinderen kunnen er doodziek van worden; vluchtelingen en emigranten over de hele wereld raken er geestelijk door ontregeld; en er zijn mensen die aan deze psychosomatische kwaal zijn overleden: heimwee. Nergens is de mens zo kwetsbaar als ver van zijn vertrouwde stek. Alhoewel, ver hoeven mensen niet eens te reizen om zich toch ontheemd te voelen. Menigeen voelt zich direct als een kat in een vreemd pakhuis wanneer hij op verjaardagsvisite gaat, in een onbekend restaurant eet of bij de overburen moet logeren omdat zijn huis is afgebrand. Heimwee is een universeel menselijk rotgevoel; en zo wijd verspreid dat het mij elke keer weer verbaast hoe weinig (h)erkenning dit psychologische verschijnsel geniet. Vooral 20-plussers schamen zich drie keer in de rondte voor hun knagende verlangen naar huis. Sterker nog, gevoelens van heimwee worden dikwijls zó ontkend dat de slachtoffers zelf niet begrijpen waar zij aan lijden.

Het taboe van heimwee heeft verschillende oorzaken. In de eerste plaats wordt heimwee gezien als een teken van onvolwassenheid. Alleen kinderen mogen zich onveilig tonen als ouders, vriendjes en het eigen bed niet in de buurt zijn. Grote mensen dienen zich geborgen te weten door innerlijk zelfvertrouwen en niet door een gehechtheid aan uiterlijkheden. Zeker voor mannen is het weinig stoer wanneer zij zouden bekennen dat ze zich angstig voelen als zij alleen al aan een vakantie in Griekenland dénken.

In de tweede plaats is het vooral deze angst die wordt beschouwd als een emotioneel gebrek. En geestelijke krukken moeten 'aan zichzelf werken' om hun angsten de baas te worden. Gelukkig kan ik uit eigen ervaring vertellen hoe onzinnig deze redenering is. Want, toen ik jaren geleden door de straten van New York liep, na een aanbod van een Amerikaanse collega om met hem samen te werken, konden mijn paniek en gevoel van onthechting alleen worden opgelost door razendsnel op Schiphol te landen. Op mijn transistor-radio in de trein wekte zelfs de stem van de Hollandse nieuwslezer het vertrouwde gevoel op van de moederschoot. En geloof mij: het daadkrachtig kiezen voor 'wegwezen', heeft alleen maar mijn zelfvertrouwen versterkt.

In de derde plaats wordt heimwee doorgaans in verband gebracht met een ziekelijke neiging tot conservatisme. Mensen die domweg houden van vastigheid, hetzelfde buurtcafé of de aangename vertrouwdheid van hun geboortestad, zijn zo beweren de 'experts' starre persoonlijkheden, ouderwets in hun opvattingen en sociaal dom omdat zij niet open staan voor moderne ontwikkelingen.

Het is waar dat ouders die hun kinderen op jonge leeftijd al vertrouwd maken met reizen, logeren en andere avontuurtjes de kans vergroten dat zij zich op latere leeftijd gemakkelijker in den vreemde kunnen bewegen. Maar, feit is ook dat mensen zo verschillen in hun behoefte aan uitdaging, vernieuwing en verandering dat het onzinnig is om een ieder die gemakkelijk heimwee voelt, als labiel te veroordelen. Wanneer zo iemand zich ergens anders toch op zijn gemak voelt, is het dan ook niet verwonderlijk dat hij de uitdrukking gebruikt: 'Ik voel me daar thuis.'

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden