Publicatiedatum: 02-07-2001

KARAKTERMOORD

Mensen die ooit in Nederland zijn gebleven vanwege de luxe sociale voorzieningen, kunnen binnenkort alsnog vertrekken. Straks is er, net als in Amerika, geen enkele wet meer die de zwakkere (voor sommigen: de gemakzuchtige) in de samenleving beschermt. Geen ziektewet, geen oudedagvoorziening en zelfs geen bijstand meer. Alleen het Leger des Heils dat aan de hongerigen een pannetje soep uitdeelt. Om zover te komen willen de politici nu een aanscherping van de wao. In de praktijk betekent dit bijvoorbeeld dat mensen die ziek/arbeidsongeschikt zijn maar die te weinig moeite doen om beter te worden door hun baas ontslagen kunnen worden. Nu lijkt dit op papier een goed idee. Wie de kluit belazert door bijvoorbeeld de 'ziekteperiode' te gebruiken om zich op zijn toekomst of identiteit te bezinnen, vangt nada, niente, niets. Het grote probleem is echter de controle. Wie moet beoordelen of iemand een oplichter is? En hoe bewijs je dat? De wetgevers denken toch niet dat een wao'er zelf zijn ontslag zal nemen met de mededeling 'sorry dat ik van de samenleving profiteer; ik ga morgen straten vegen om mijn schuld af te lossen'?

Als het ontslagverbod voor zieke werknemers wordt opgeheven dan zal de wao'er overgeleverd zijn aan de willekeurige opvatting van controlearts, werkgever of arbeidsdeskundige. Want als één van hen vindt dat er sprake is van 'onvoldoende motivatie om weer aan de slag te gaan' dan kan de wao'er naar zijn uitkering fluiten. En de gevolgen hiervan zijn nu al te merken. Want steeds vaker komen patiënten in mijn psychologische praktijk voor een nepbehandeling om tegenover de 'instanties' te kunnen aantonen dat zij van goede wil zijn. En zo wordt de patiënt doorgeschoven naar de therapeut, die als een gek kan graven naar een probleem dat er niet is. Begrijp me goed, ik protesteer niet tegen het opheffen van regelingen die de profiteur in de hand spelen. Ook ik ben ervoor om alleen uitkeringen te verstrekken aan mensen die aantoonbaar ziek zijn. Maar, onderzoek naar 'de bedoelingen van mensen' is een heilloze weg. Neem bijvoorbeeld de depressieve patiënt. In feite heeft hij een ziekte van de wil, dat wil zeggen zijn lichaam heeft zijn geestelijke wilskracht uitgeschakeld: hij wil wel, maar kan niet. 'Wel woorden, geen daden', kan de werkgever denken en de onmachtige patiënt van goede wil toch beoordelen als onwillig.

De werkelijkheid laat zien dat er grofweg vier soorten mensen zijn: 1) zij die willen, maar niet kunnen 2) zij die kunnen, maar niet willen 3) zij die niet willen, omdat ze het niet kunnen 4) zij die niet kunnen, omdat ze het niet willen. Toch is het, zelfs voor de meest briljante psycholoog, lastig te bepalen waar onmacht begint en onwil eindigt, omdat deze twee menselijke eigenschappen op complexe wijze verankerd liggen in zijn persoonlijkheid. En iemand ontslaan omdat hij geen wil toont, heeft niets te maken met de beoordeling van ziekte. Het is pure karaktermoord.

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden