Publicatiedatum: 27-11-2000

Samenleving als moordenaar

Op mijn column 'help mij sterven' over euthanasie zijn talloze reacties binnengekomen. Blijkbaar heb ik bij velen grote verwarring gezaaid. Eén lezer zei zelfs een uitzichtloos en ondraaglijk lijden te voelen, omdat ik zo weinig begrip toon voor mensen die een zachte dood eisen. Als psycholoog voel ik mij daarom verplicht een helder perspectief te geven. Onze samenleving draaft steeds verder door in een zucht naar controle en perfectie: files en wachtlijsten moeten worden opgelost, arbeidsongeschikten worden omgeschoold het herintredingstraject ingejaagd, en onze tomaten moeten wel chemisch glimmend rond zijn maar tegelijkertijd biologisch verantwoord worden geteeld. Wie een rimpelig voorhoofd heeft, moet zich schuldig voelen omdat hij nog geen plastische chirurgie heeft ondergaan; en mensen met buikjes worden verwijtend aangekeken omdat zij niet joggend een dieet volgen. Het scheelt niet veel of ouders van criminelen moeten zich verantwoorden waarom ze geen gentherapie hebben gevolgd.

In mijn praktijk is de obsessie met volmaaktheid even groot. Na een periode van overspannenheid of depressie kunnen patiënten niet aanvaarden dat zij zich blijvend kwetsbaar voelen. Vol zelfverwijt gaan zij winkelen in trappelend om het gevoel van eigen falen weg te poetsen. Bovendien worden angsten gezien als verderfelijk kwaad dat uitgeroeid moet worden in plaats van een natuurlijke rem die dient om mensen tegen zichzelf in bescherming te nemen. Ook de verwachtingen die mensen hebben ten aanzien van hun relaties worden steeds verder opgeschroefd. Bedrijven sturen hun managers naar communicatietrainingen om emotioneel intelligenter te worden; leraren moeten massaal op cursus om te leren ontdekken welke kinderen mogelijkerwijs lijden aan het modieuze ADHD. De man wordt door zijn vrouw naar de psychiater gebonjourd omdat hij zo gevoelsarm is en als hij eenmaal is losgeweekt, dan is de relatietherapeut aan de beurt om het echtpaar te onderwijzen in constructief ruzie maken. Vandaag heb ik een vrouw op mijn spreekuur die komt met een 'vermoeidheidsprobleem'. Als zij mij vertelt over haar fulltime baan, de pasgeboren tweeling en drie recente verhuizingen, zeg ik: "Uw vermoeidheid is geen psychologische probleem maar een natuurlijke reactie op overbelasting." Zij protesteert heftig en zegt: "Ik wil dat u mijn emotionele blokkades opheft zodat mijn energievelden weer in harmonie zijn." Aan het leven mag niemand meer lijden en hulpverleners worden gesommeerd voor God te spelen.

Hierdoor ontstaat er langzamerhand een sfeer in ons land die elke vorm van ongemak, levenspijn, menselijke tekortkoming en relationeel gestuntel veroordeelt. Het gaat zelfs zo ver dat mensen recht denken te hebben op geluk, voorspoed en passende arbeid. In deze levenshouding past natuurlijk moeiteloos het vermeende recht op een waardige dood. De mens mag niet lelijk sterven, maar verdient het om op een mooie manier aan zijn eind te komen. De ironie is dat niet de mens uit zichzelf vraagt om een zachte dood maar dat hij deze wens krijgt opgedrongen door de maatschappij. De samenleving is de moordenaar, maar de dokter krijgt de schuld.

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden