Publicatiedatum: 23-10-2000

Ongeschikt

Al jaren word ik in mijn psychologische praktijk geconfronteerd met patiënten die als arbeidsongeschikt te boek staan. Niet alleen zij maar ook ik, als behandelde therapeut, worstel met dat begrip. Immers, zelfs een invalide timmerman kan als zanger aan de slag gaan. Maar, arbeidsongeschikt kun je tegenwoordig al worden als je door het overlijden van je partner tijdelijk geestelijk ontregeld raakt. In ons land wordt het zelfs aangemoedigd om de wao in te duiken als een werknemer door collega's wordt gepest of ontslag dreigt omdat de baas hem gewoon niet mag. Maar, strikt genomen bestaat arbeidsongeschiktheid helemaal niet; want, zelfs een volledig verlamd persoon zou als model kunnen gaan werken bij de kunstacademie. Duizenden zieke maar arbeidsgeschikte mensen trekken daarom een uitkering terwijl verzekeringsmaatschappijen en arbeidsdeskundigen proberen aan te tonen dat zij dit ten onrechte doen. En de patiënten worden van al dat gehakketak natuurlijk, in hun eigen beleving, alleen nog maar zieker (lees: arbeidsongeschikter). Het wordt daarom tijd om de term 'arbeidsongeschiktheid' ongeschikt te verklaren.

Het zou een goed idee zijn als de keuringsarts alleen maar hoeft te doen waarvoor hij is ingehuurd, namelijk constateren of iemand ziek is en bepalen of de patiënt door die ziekte zijn beroep of werk niet meer kan uitoefenen. Wat daarna gebeurt, zou de verantwoordelijkheid van de patiënt zelf moeten zijn. Een fictief voorbeeld: Cora is fysiotherapeute en krijgt op veertigjarige leeftijd acute reuma. De verzekeringsarts kan zich vinden in de diagnose en de verzekeringsmaatschappij keert Cora 150 gulden per dag uit omdat zij haar kleine praktijk niet meer kan voortzetten. Cora zelf besluit om zich om te laten scholen als psychologe en werkt nu als personeelsconsulente bij een groot Telecom-bedrijf. Cora heeft, overigens, extra premie betaald om haar uitkering te kunnen laten doorlopen totdat ze ander werk had gevonden.

Psychologisch gezien is het een slechte zaak om iemand als ongeschikt en dus incompetent te verklaren. Deze benaderingswijze bevordert de slachtoffercultuur. En zoals een slachtoffer betaamt, zal hij geen verantwoordelijkheid willen dragen voor zijn lot, de schuld op iemand anders schuiven en compensatie zoeken voor zijn lijden. Tegen wil en dank wordt hij een paria van de samenleving en laadt de verdenking op zich dat hij als profiteur door het leven gaat. Vooral patiënten met kwalen als het chronisch vermoeidheidssyndroom, bekkeninstabiliteit, whiplash en burn-out krijgen het zwaar te verduren. Door de medische stand zijn ze dan wel als ziek aangemerkt, maar worden door de geldschieters niet als 'patiënt' (lees: arbeidsongeschikt) erkend. Na de zoveelste ruzie met zijn vriendin, vroeg een patiënt van mij zich verongelijkt af of hij wel geschikt was voor een duurzame relatie. Ik zei: 'Je bedoelt of je huwelijks-ongeschikt bent?' 'Ja', antwoordde hij lachend, waarop ik zei: 'Dat zou ik niet durven beweren, want zelfs de meest contactgestoorde mensen vinden uiteindelijk een levenspartner; bovendien als ik je voor het leven zou afkeuren, dan zou je je nog zieliger gaan gedragen dan je nu al doet.'

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden