Publicatiedatum: 29-05-2000

De feilbare mens

U maakt foto's voor het huwelijk van uw broer en later blijkt dat alles mislukt is omdat het beschermkapje op de lens bleef zitten. Uw sigaret valt op de grond en brandt een gaatje in het tapijt van de buurman. 'Fouten maken is menselijk', zo zeggen we begripvol, ruimhartig en vergevingsgezind. Anders is het wanneer de fout een drama veroorzaakt. Chirurgen, vuurwerkspecialisten en brandweerlieden weten wat ik bedoel. Een vriend van mij doet toelatingsexamen voor de opleiding tot arts aan de universiteit van Boedapest. Hij krijgt 200 ja/nee vragen en vult het examenformulier met zelfvertrouwen in. Later blijkt dat hij vanaf vraag twee een hokje heeft overgeslagen. Zijn antwoorden zijn correct, maar verkeerd onder elkaar komen te staan. De computer is even onverbiddelijk als de toelatingscommissie. Hij krijgt geen herkansing en bedelt nu zijn geld bij elkaar als straatmuzikant.

Het is dit soort uitglijders dat sommige mensen nachtmerries bezorgt. Een patiënt van mij, Maddy, is opgehouden met autorijden. Op een rustige woensdagavond reed zij op de provinciale weg tussen Winsum en Lauwersoog. Ineens bekroop haar de angst dat zij met één kleine beweging van het stuur zichzelf te pletter kon rijden. Het is dezelfde paniek die sommige moeders kunnen hebben na de geboorte van hun kind: je draagt de baby de trap op, één moment van onverklaarbare spierzwakte en het kwetsbare wezentje dondert naar beneden. Wat te denken van de man die de koude sneeuwstormen in Noorwegen ontvlucht voor een vakantie in het zonovergoten Spanje? Zijn vrouw is voor zaken in Zweden en ontmoet hem daags later in Barcelona. Hij besluit haar een snel berichtje te sturen via e-mail. In plaats van het goede adres 'annetteaol.com' typt hij per abuis 'annettaaol.com'. Zijn bericht komt op het computerscherm te staan van de vrouw van een dominee. Haar man is net de vorige dag overleden. Als de rouwende weduwe haar elektronische post bekijkt, gilt ze door merg en been; zij overlijdt ter plekke aan een hartstilstand. De aanwezige familie rent de kamer in en ziet op het scherm het bericht staan: 'liefste schat; goed aangekomen; kan niet wachten tot je me achternakomt, Ivar. p.s.: het is hier beneden alleen zo bloedheet.'

Mensen die lijden aan, wat psychiaters noemen, dwangneuroses, kunnen hun eigen feilbaarheid tot een afschuwelijke obsessie maken. Barth is conciërge van een school, maar houdt ook van technisch knutselen. Een docente heeft hem gevraagd om haar broodrooster te repareren. In een uurtje is hij klaar, maar hij wacht dagen om het haar te overhandigen. Hij durft het niet af te staan uit angst dat hij iets over het hoofd gezien heeft. Zijn ergste fantasie is dat er kortsluiting ontstaat en dat de lerares door een stroomstoot om het leven komt. Als hulpverlener heeft het geen enkele zin om mensen als Barth te overtuigen dat hun piekeren onzinnig is. Het leven laat immers zien dat één vonkje genoeg is om een hele woonwijk te laten exploderen. En als er geen opzet in spel is, dan kun je daar niemand persoonlijk op afrekenen. De mens blijft feilbaar, en de gevolgen daarvan zijn vaak niet te overzien.

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden