Publicatiedatum: 06-03-2000

Dood als genezing

De één zijn dood is de ander zijn brood. Dit gezegde doet mij glimlachen als ik denk aan Sako Visser: hij is onlangs gepromoveerd tot doctor in de psychologie op een onderzoek naar mensen die lijden aan hypochondrie; een aandoening die tegenwoordig beter bekend staat als ziektefobie. Bij mensen met deze kwaal heerst de overtuiging dat zij een ernstige ziekte als aids, kanker of Alzheimer onder de leden hebben. Voor huisartsen zijn deze angsthazen (3% van alle patiënten) irritante lieden: zij dwingen uitgebreide en dure lichamelijke onderzoeken af waar nooit iets uitkomt, terwijl geruststellen de angst alleen maar aanjaagt: 'de dokter kan wel zeggen dat die kleine afwijking op het hartfilmpje een onbetekenend foutje van de computer was, maar ik lig er mooi van wakker'.

Dr. Visser pleit voor twee nieuwe vormen van behandeling: gesprekstherapie, die erop gericht is de pessimistische denkstijl in positieve richting om te buigen, en gedragstherapie, waarbij mensen doelbewust blootgesteld worden aan situaties die hun vrees aanjagen: bloederige operaties, kwijlende bejaarden of een ochtend meelopen op de spoedopvang van een druk ziekenhuis, zo stel ik mij voor.

De bedoeling is dat patiënten vrede moeten vinden met het feit dat absolute zekerheid over ziekte en gezondheid simpelweg niet bestaat. Een nobel streven maar één die tot mislukken gedoemd is; althans, zoals Visser het voor ogen staat. Mijn ervaring met hypochonders is dat er eerst aandacht besteed moet worden aan de 'echtheid' van hun gevoel. Dikwijls is er sprake van ziekte en dood in de nabije omgeving: tantes, opa's en collega's die aan zo'n erge ziekte al dan niet zijn bezweken. Een hectisch bestaan gecombineerd met veel alcoholgebruik, roken en overmatig eten kan het besef bij mensen versterken dat zij het ongeluk over zichzelf afroepen. En niet ten onrechte, natuurlijk. Ook het ouder worden brengt de dood letterlijk dichterbij. De angst voor lichamelijk en geestelijk verval is gebaseerd op realiteit: is het vergeten van de huissleutel normale vergeetachtigheid of beginnende dementie?

Vooral mensen die overspannen of depressief raken, zijn zo ten einde raad dat zij het liefst van de dokter horen aan een ernstige lichamelijke kwaal te lijden. Dan weten ze tenminste waar ze aan toe zijn en kunnen ze eindelijk die 'simpele pil' slikken om van alle klachten verlost te worden. Bovendien, de stroom van informatie via de media over dood en verderf is zo toegenomen, dat je wel heel onverschillig in het leven moet staan om niets te voelen.

Overbezorgde ouders kunnen veel bijdragen aan het opwekken van ziekteangst bij hun kinderen. Vooral in joodse families zoals de mijne is deze bezigheid populair en dient het vooral om het gevoel van wederzijdse afhankelijkheid te versterken. Kortom, er zijn zoveel redenen om bang te zijn voor ziektes dat het krijgen van de ziekte vaak de enige genezing blijkt. Of gewoon doodgaan natuurlijk.

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden