Het is opvallend hoe moeders altijd in het verdomhoekje zitten.

Gaan ze werken en carrière maken, dan verwaarlozen ze de kinderen. Blijven ze thuis om het gezin draaiende te houden en voor rust en balans te zorgen, dan zijn het domme schepsels omdat ze weigeren zich maatschappelijk te ontwikkelen.

Ook in mijn praktijk hoor ik mijn patiënten hun problemen afwentelen op 'moeder'. Is ze lief en zorgzaam, dan ze storend omdat ze (zogenaamd) geen eigen leven heeft. Is ze zelfredzaam en uithuizig, dan klagen de kinderen later dat ze dominant en betweterig is.

Kortom, wie met zichzelf overhoop ligt, geef dan moeder de schuld. Zij is het gewend om te incasseren.

uit De Telegraaf van 16 februari 2002

Liever mama dan juffrouw Jannie

AMSTERDAM - Was will das Weib? Volgens een recent onderzoek van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) weinig spectaculairs. Het instituut ondervroeg 1800 vrouwen naar de gewenste combinatie tussen werken en moederschap en wat bleek: het gros van de moeders vindt een baan van 20 uur uitermate bevredigend en voelt weinig tot niks voor een voltijdse werkkring met carrièremogelijkheden.

Meisjes die momenteel nog studeren of op school zitten hebben nog minder ambitie. 43% van de ondervraagden wil zich in de toekomst volledig aan het eventuele moederschap gaan wijden. Na de diverse feministische golven lijkt er nu een nieuwe strijd los te barsten; die tussen de overheid die wil dat de vrouw deelneemt aan het arbeidsproces en de vrouw zelf, die kennelijk liever moedert.

Ideaal
Jan werkt van maandag tot en met donderdag en Marlies van dinsdag tot en met vrijdag. Allebei zorgen ze een dag in de week voor hun drie kinderen. De overige dagen gaan Jan jr. en Liesje naar de naschoolse opvang en wordt de kleine Tim verzorgd in kinderdagverblijf 'Dikkertje Dap'. Het ideale gezin, althans volgens de overheid die graag zou zien dat zowel vaders als moeders 32 uur per week buitenshuis werken.

Elle van Rijn met zoon David en dochter Féline. (Foto: Frans Jongen)

Maar helaas voor de regering bestaan Jan en Marlies niet echt. Ouders die hun gezin zo hebben georganiseerd zijn een zeldzaamheid. Uit een onderzoek dat het NIDI onlangs hield onder vrouwen tussen de 16 en 44 jaar bleek dat slechts 2% van de moeders fulltime werkt, 27% een deeltijdbaan heeft en maar liefst 17% thuis blijft bij de kinderen. Van de ondervraagde vrouwelijke studenten en scholieren gaf maar liefst 43% aan in de toekomst volledig voor het moederen te kiezen tegen 47% die dat wil doen in combinatie met een deeltijdbaan van maximaal 20 uur. Een hard gelag voor Annelies Verstand, staatssecretaris van Emancipatiezaken, die maar blijft geloven in een toekomst waarbij vrouwen net zo veel buitenshuis werken als mannen.

Eigen bedrijf
Zoals Ariane Inden bijvoorbeeld, die de zorg voor zoon Alec van drie en dochter Indène van een jaar combineert met het runnen van een eigen bedrijf. "Ik kan niet inschatten hoeveel uren ik per week werk", zegt ze. "Soms heb ik dagen waarop ik om twee uur 's nachts nog achter mijn bureau zit en op andere momenten heb ik tijd over. Het hebben van een eigen bedrijf blijft natuurlijk altijd meer werk dan een fulltime baan. Toch heb ik daar ooit, juist met het oog op kinderen, bewust voor gekozen. Want hoeveel uren ik ook werk, ik kan ze vrijwel altijd zelf plannen Als ik op woensdagmiddag met de kleintjes naar de geitenboerderij wil, dan moet ik die avond mijn uren inhalen. Wat dat betreft ben ik in een bevoorrechte positie vergeleken met moeders met een baan van negen tot vijf."

Ariane Inden: Een goede oppas in nauwelijks te vinden.(Foto: Theo Terwiel)

Nicole Orriëns is in feite Arianes tegenpool. Na haar studie psychologie zocht ze een jaar lang actief naar een baan. "Maar ik realiseerde me al snel dat ik het liefst zo jong mogelijk kinderen wilde krijgen en dat ik zelf voor hen wilde zorgen." Inmiddels heeft de Doetinchemse vier kindjes en wil ze er nog een vijfde bij. Vorig jaar opende ze een website voor thuisblijfmoeders. "Ik moet me vaak verdedigen voor mijn keuze en ik kon eigenlijk nooit echt informatie vinden over gelijkgestemden. Ik dacht 'als ik al zo'n behoefte heb aan contact met andere thuisblijfmoeders, dan hebben die anderen dat waarschijnlijk ook'. Vergeet niet dat werkende vrouwen collega's hebben. Voor mij zijn andere moeders mijn collega's; ik heb ook behoefte aan contact met hen."

"En verder ging het me ook om erkenning. Een thuisblijfmoeder krijgt weinig schouderklopjes. Dat ik iedere dag kook met verse ingrediënten en soms zelfs een ouderwetse stoofpot maak, vindt mijn man de normaalste zaak van de wereld en mijn kinderen noemen mij net zo vaak 'stomme mama' als de kinderen van een werkende moeder. Van mijn gezin moet ik het dus niet hebben als het om complimentjes gaat. Onbekenden roepen ondertussen om het hardst dat thuisblijfmoeders parasieten zijn en onlangs zei Ciska Dresselhuijs nog dat vrouwen zoals ik de hele dag alleen maar bezig zijn met zegeltjes plakken. Dat vond ik kwetsend. Met de website steek ik niet alleen mezelf maar ook andere thuisblijfmoeders een hart onder de riem. We zorgen voor rust in onze huizen en dat is ook nuttig."

Haar site wordt druk bezocht en heeft een levendig forum waarbij vooral het isolement van de voltijds moederende vrouw een onderwerp van gesprek is. Waar de volledig werkende vrouw met kinderen permanent lijkt te organiseren ("Voor mijn eigen behoeftes heb ik momenteel geen tijd", aldus Ariane. "Ik werk of ik ben actief mama. Ikzelf kom later wel weer een keer aan de beurt"), maakt de thuisblijfmoeder haar stoofpotten in eenzaamheid. "Ik heb inmiddels koffieochtenden georganiseerd", zegt Nicole. "Eens in de maand komt een aantal vrouwen hier uit de buurt bij elkaar om te kletsen en de kindjes met elkaar te laten spelen."

In feite lijkt het erop dat de parttime werkende moeder dus toch de beste keuze heeft gemaakt. Ze heeft de contacten buitenshuis én tijd om te moederen en naar de kinderboerderij te gaan. Actrice Elle van Rijn heeft die keuze na een hectisch jaar bewust gemaakt. Als hoofdrolspeelster in 'The Mouse Trap' speelde ze zes avonden per week. Met het op en neer reizen naar de verschillende theaters was ze bijna een jaar lang meer niet dan wel thuis. Een situatie waar noch zij noch zoon David (5) of dochter Féline (1) gelukkiger van leek te worden.

"Ik heb een oppas en in noodgevallen past mijn moeder op", vertelt ze. "Maar die laatste woont in Brabant en moet bijtijds weg om de laatste trein te halen. Ik herinner me een avond waarop mijn moeder me in paniek belde tijdens de pauze in de voorstelling. Ze moest weg, kon mijn man nergens bereiken en de buurvrouw - back-up in noodgevallen - was niet thuis. De stress spoot mijn oren uit. Ik kon moeilijk het podium opwandelen en tegen een volle zaal zeggen: 'Sorry, de tweede helft is bij deze afgelast want ik heb geen oppas...' Het halve dorp heb ik afgebeld om iemand te vinden die mijn moeder kon vervangen. Op dat moment besloot ik niet meer in grote theatershows kon en wilde staan."

Au pair
Momenteel combineert Elle het assisteren van Ron Brandsteder en André van Duin met het geven van trainingen aan bedrijven. "Ik draai gemiddeld een halve werkweek. Acteren in het theater of in een televisieserie (Elle speelde tien jaar lang in 'Sam Sam', red.) is uitdagender dan onderdeel zijn van een spelshow, maar aan dat laatste ben ik drie dagen per maand kwijt en met dat eerste was ik een volle werkweek bezig."

Oppasproblemen en de stress die daarbij komt kijken is een van de redenen voor vrouwen om minder te willen werken. "Een goede oppas is nauwelijks te vinden en aan een kinderdagverblijf ben je zo ongeveer een volledig maandsalaris kwijt", zegt Elle. Ariane heeft een tijd een au pair gehad, maar die kreeg al snel heimwee. "Ik heb nu twee oppassen", vertelt ze.. "Alec gaat verder naar een peuterspeelzaal en Indène neem ik af en toe mee naar kantoor. Tot de kinderen een jaar of twee zijn gaat dat prima."

Nicole Orriëns hoeft er niet eens over na te denken. Zij zorgt immers altijd zelf voor de kinderen. "Maar ook daar hangt een prijskaartje aan", weet ze. "Wij moeten het rooien met één salaris en ik ben niet financieel onafhankelijk. Dat laatste zit me het meest dwars. De overheid zegt te pleiten voor keuzevrijheid voor de vrouw, maar heeft het in de praktijk alleen over de keuze om zoveel mogelijk uren buitenshuis te werken. Thuis blijven om voor je kinderen te zorgen, is geen optie. Vroeger mochten vrouwen niet werken, nu moeten we."

Ariane: "Dat ik heb kunnen kiezen voor een opleiding en baan die het mogelijk maken voltijds te werken én mama te zijn, is een gevolg van de strijd die de feministen voor me hebben gestreden, maar ik wil geen pleidooi houden voor fulltime werkende moeders. Zeker als je kleine kinderen hebt, vind ik dat je tijd vrij moet maken om voor hen te zorgen. Er zijn nog jaren genoeg over om carrière te maken en je uit de naad te werken als je kinderen wat meer op eigen benen kunnen staan. Dat ik wel volledig ben blijven werken, lijkt tegenstrijdig, maar ik was en ben nu eenmaal eigen baas. Ik heb geen vakantiedagen of een vast salaris, maar maak wel zelf uit wanneer ik op kantoor werk en wanneer thuis."

Late klus
Elle van Rijn vindt vooral haar wisselende werktijden een zegen. "Ik werk op totaal verschillende tijden. Daardoor maak ik mijn kinderen zowel 's avonds als 's morgens mee en heb ik niet het gevoel dat ik veel van ze moet missen. Bij een late klus hebben ze niet eens door dat mama aan het werk is, want dan slapen ze toch."

"Die onregelmatige werktijden maken het tegelijkertijd moeilijk een structurele oplossing te vinden voor het eeuwige oppasprobleem. Crèches hebben vaste openings- en sluitingstijden en ook van mijn verder geweldige oppas en moeder kan ik niet verwachten dat ze op de meest onmogelijke tijden komen opdraven. Mijn kinderen zijn mijn dierbaarste bezit en dat ik dan bij mensen moet zeuren of ze asjeblieft op ze willen passen, vind ik afgrijselijk. Dat doet bijna fysiek pijn."

Want moederharten zijn moederharten, of de vrouwen buitenshuis werken of niet. Dat onderschrijft ook Nicole Orriëns. "Ik veroordeel geen vrouwen die een andere keuze hebben gemaakt dan ik", zegt ze. "Ik wil op termijn best werken, maar niet meer dan 24 uur per week. Als ik meer zou werken, zou ik mezelf een slechtere moeder voelen, maar dat geldt voor mij. En wat voor mij geldt, gaat niet per se op voor andere vrouwen."