VENETIË:
droomstad voor verliefden

door JOS VAN NOORD

VENETIË - In Venetië vindt iedereen het doodgewoon dat je, in de lagune per bootbus onderweg van of naar het werk of om boodschappen te gaan doen, even stopt bij het eilandje San Michele: bloemetje brengen bij je ouders, opa, oma, broer, zus of andere dierbaren die ons voor gingen naar de eeuwigheid. Even stil staan bij de vergankelijkheid der dingen.

Honderden Florentijnse cipressen steken uit boven de terracotta-muren die het kerkhofeiland San Michele goeddeels verborgen houden voor de buitenwereld.

Met de immense tragedie van New York en Washington nog steeds in gedachten, loop ik langs de zerken, meer dan ooit doordrongen van de ongewisheid van het aardse bestaan, de grilligheid van het noodlot. Dit is zo'n plek waar je welhaast vanzelf tot wijsgerige bespiegelingen komt. Het besef dat het beter is één dag voluit te leven dan levenslang plannen te maken voor grote reizen later.

Inspiratie

Gek, dat je uitgerekend op een kerkhof in Venetië inspiratie opdoet om vooral uitbundig te leven, er uit te halen wat er in zit.

Hoeveel drama's liggen hier in San Michele verborgen? Hoe hebben ze geleefd? Zouden de Venetianen met hun zuidelijke temperament werkelijk grotere levensgenieters zijn dan wij, geremde calvinisten? Is het toeval dat Strawinski hier ligt begraven?

's Avonds laat, als de meeste toeristen zijn verdwenen, biedt San Marco een betoverende aanblik.

Op San Michele is helemaal niéts te doen. Nog geen kiosk voor een krantje of een limonaatje. Het is er werkelijk doodstil, maar dat geeft na alle toeristische heisa van San Marco een weldadig gevoel van rust. Het enige geluid dat je hoort is het gekoer van de duiven. Op de plattegrond die ik van het Venetiaanse toeristenbureau kreeg, was San Michele niet eens aangegeven en dat is eigenlijk maar goed ook, want wat heeft zo'n doorsnee gondeltoerist hier te zoeken?

Het is net een fragment uit een film van Visconti: al die oude mensen die hier met bossen bloemen uitstappen, vaak in het zwart gekleed, bij het ponton van de enige bootbushalte Cemetario, aanlegpunt van een schijnbaar onbeduidend, volledig ommuurd eilandje middenin de lagune.

Duizenden Venetianen liggen hier begraven. San Michele is al van oudsher het dodeneiland van de wondermooie lagunestad.

Op zondag is meer aanloop dan door-de-weeks. Dan zie je er hele families, die brood meenemen en het graf van grootmoeder komen verzorgen en opsieren met een overdaad aan plastic bloemen.

Zonnig of druilerig: het doet er niet toe wat voor weer het is. Voor wie er eenmaal geweest is, heeft San Michele een onweerstaanbare charme. Maar ach, dat geldt toch voor heel Venetië, al eeuwenlang een bedevaartsoord voor verliefden, schrijvers, kunstminnaars, kooplieden, klaplopers en prakkizeerders. Wie heeft er nooit gehoord van het Venetiaanse carnaval, de maskerades, de schilderijen van Canaletto, de sprankelende muziek van Vivaldi, de memoires van de grote verleider Casanova of de sonnetten van de zestiende eeuwse courtisanes?

Labyrint

De onvoorstelbaar mooie collectie van het Peggy Guggenheim Museum, de Venetiaanse opera, de ongeevenaarde schoonheid van de eilandstad zelf, met z'n ontelbare palazzi. Je loopt er in een openluchtmuseum, waar ook volop geleefd wordt. Waar uit de ramen muziek klinkt. Waar het wasgoed in de wind wappert. Waar vrachten kleurige petunia's van de balkons hangen. Waar je eindeloos kunt dolen door een labyrinth van straatjes en stegen, zonder een idee te hebben waar je uit komt. Dan sta je opeens in het zonlicht op een prachtig plein of een binnenplaats waar het krioelt van de zwerfkatten. En steeds ruikt het naar heerlijk eten, naar verse vis, naar knoflook, naar echte zon-gerijpte tomaten en basilicum. En overal zijn koffieknijpjes, trattoria's, ijssalons, pizzeria's en allerlei restaurants, zonder uitzondering sfeervol, die hun cucini storica veneziana aanprijzen.

Om Venetië goed te bekijken neme men een gondelboot.

Een van de leukste aspecten van Venetie: je ziet er niet één auto, geen enkele fiets en ook geen brommers of Vespa's. Wie naar het ziekenhuis moet, belt de ambulanceboot. Alle vervoer gaat over het water. De buslijnen 1 tot en met zegmaar 52 zijn boten en ze varen allemaal punctueel volgens de dienstregeling: daar kunnen onze spoorwegen nog wat van leren. Ook alle werkvervoer gaat boot, het transport van (bouw)materialen, de bevoorrading van winkels en restaurants - alles met bootjes. Gondels zijn er natuurlijk ook, maar tegenwoordig alleen nog voor de toeristen en die komen met drommen tegelijk genieten van de goedgemutste gondeliers in hun matrozenhemden. Op elegante wijze praten ze je hun gondel in, voor nog geen ƒ200 een heel uur varen, nou-ja je schuifelt door het water.

Vroeger, ja vroeger toen alles nog op z'n dooie akkertje ging, waren er zo ook hele begrafenisstoeten met zwartgelakte gondels naar San Michele, een flinke en ook riskante oversteek. Het kan op het water aardig spoken. De kist in de eerste gondel met verder alleen de gondelier, daarachter in gepaste volgorde de familie, vrienden en kennissen. Niet zelden kwamen daar tientallen gondels aan te pas. Vandaag de dag gebeurt dat nauwelijks meer: het hele gezelschap rouwenden reist met de kist in één boot. Dat scheelt een flinke slok op een grappa.

Hoewel Venetie goeddeels van het toerisme bestaat, gaat de stad er - vinden veel Venetianen - ook aan ten onder. Miljardensteun uit Brussel zorgt er evenwel al jaren voor dat de stad letterlijk het hoofd boven water kan houden. Zonder die hulp zou Venetie in de lagune wegzakken.

Luidruchtig

Net als de eilandstad Venetië is het naastgelegen glasblazers-eiland Murano een cluster van eilandjes.

De stad wordt werkelijk overlopen door toeristen, die het unieke karakter aantasten. Je kunt er werkelijk geen straat in slaan of je stuit op groepen Japanners met camera's en reisleiders met megafoons. Dit merk je vooral op het beroemde Piazza San Marco, kon je er maar zijn zonder al die luidruchtige toeristen. Zelf ben je natuurlijk helemaal geen toerist.

Hoe gaan de Venetianen met al die toeristen om? Perfetto! Ze zijn niet uit de plooi te krijgen, alleen als er een mooie dame voorbij loopt, doet de Italiaan - gecultiveerde stoppelbaard, sigaret, snijpak, eeuwige zonnebril - geen enkele moeite zijn belangstelling te verbergen. Dat de beoogde dame in gezelschap verkeert, is voor een Venetiaan alleen maar een extra aanmoediging. Maar voor het overige is de Venetiaan behulpzaam, geduldig en vriendelijk. Se parla italiano. Dat wel. Een klein woordenboekje mag in de reistas niet ontbreken.

Venetie heeft de naam schrikbarend duur te zijn. Voor de hotellerie is dat zeker waar. Je betaalt in Venetië voor een nacht waar je in Frankrijk tenminste drie overnachtingen voor krijgt, maar in vergelijking met Amsterdam valt het nog mee. Ik logeerde op het Lido, in het driesterren Hotel Byron en betaalde daar voor een kamer zonder uitzicht maar mèt doorligbed ƒ280. Daar was wel een zelfbedieningsontbijt bij.

Het Canal Grande, door de Venetianen Canalazzo genoemd, slingert zich door het hart van de eilandstad. La Salute, de kerk van Santa Maria della Salute die is gebouwd op meer dan een miljoen houten palen, staat aan de monding van het kanaal.

Restaurants in de directe omgeving van San Marco zijn in feite te duur. Eén cappucino kost hier op het terras minimaal ƒ15. Een gewaarschuwde toerist telt voor twee. Er zijn zoveel betere adressen. Neem de tijd en wandel op goed geluk die prachtige stad in. Tien tegen een dat men tegen net zo'n leuk eethuis aanloopt als ik. Bij de trattoria "Da Rosa" (nummer 1252 San Croce) kreeg ik voor ƒ25 een overheerlijke pasta van de dag met frutti di mare, een karafje smaakvolle witte wijn en een voortreffelijke espresso toe. Inclusief een hartelijke bediening en een glimlach van de bazin.

Venetie: een onweerstaanbare stad voor lekkerbekken. Na het eten ga je ergens verzadigd op een brug staan luisteren naar de muziek, de opera die je door de open ramen van het teatro tegemoet klinkt. Gratis. Je kunt ook de kerk binnen lopen, bijvoorbeeld de chiesa San Bartolomeo, waar ik mezelf met een entreekaartje van ƒ40 terug vond op de eerste rij bij een fabelachtig concert van de vermaarde Interpreti Veneziani. Nergens klonken de 'Quattro Stagioni' van Vivaldi's zo overtuigend, zo mooi.

• REISWIJZER:
  De KLM vliegt driemaal daags naar Venetië. Retour vanaf f 598,-. Vanaf het vliegveld Marco Polo is er een rechtstreekse snelbootverbinding met San Marco, Murano en het Lido. San Michele ligt tegenover de Fondamente Nuove en is bereikbaar met waterbus (vaporetto) 40 en 41.

Meer inlichtingen: Italiaans Verkeersbureau: 020-616.8246 en e-mail: enitams@wirehub.nl of via de website www.enit.nl of www.venetie.it.

EIGEN FOTO'S