Marechaussee en KLM verontrust over verdere privatisering

SCHIPHOL bezuinigt op veiligheid

door ARNOLD BURLAGE en JOS VAN NOORD

SCHIPHOL - De beveiliging op Schiphol ligt onder vuur. Vooral sedert de geruchtmakende aanslagen in New York en Washington oogst de recent op Schiphol ingevoerde centrale controle - voordat passagiers de vertrekhal betreden in plaats van vlak voor het instappen - zware kritiek.

Marechaussee en KLM zijn fel gekant tegen privatisering van de beveiliging op Schiphol.

Ingewijden noemen de beveiliging op Schiphol "belabberd" en de nieuwe maatregelen "eerder een verslechtering dan een verbetering." De Marechaussee Vereniging heeft grote bezwaren tegen verdere privatisering van de beveiliging van de burgerluchtvaart. "De veiligheid in de lucht heeft door de nieuw ingevoerde procedure geen positieve wending genomen," aldus voorzitter Han Busker van de Marechaussee Vereniging, de vakbond waar negentig procent van het marechausee-personeel bij is aangesloten.

De handbagage van alle luchtreizigers wordt sinds de terreuraanslagen in Amerika extra scherp gecontroleerd, maar passagiers melden dat zij vóór het betreden van de vertrekhal met de belastingvrije winkels allerlei zaken als kurkentrekkers en nagelvijltjes uit hun handbagage moeten inleveren, terwijl zij die zelfde attributen vervolgens in de tax-free winkels opnieuw kunnen aanschaffen om daarmee ongecontroleerd aan boord van het vliegtuig te gaan. Bovendien worden de eerder afgenomen artikelen als nagelschaartjes, mesjes en vijltjes ook ín veel vliegtuigen verkocht, onder meer als manicure-set in het belastingvrije aanbod van de KLM.

Volgens het oude, inmiddels verlaten controlesysteem werden de luchtreizigers en hun handbagage in de pier gecontroleerd, vlak voor het aan boord gaan van het vliegtuig. Gecontroleerde reizigers konden volgens dit systeem niet meer in contact komen met andere passagiersstromen en konden, eenmaal gecontroleerd, ook niet meer gaan winkelen. Volgens de marechaussee garandeerde dit systeem een hoge mate van veiligheid. Maar in de nieuwe situatie, waarbij de passagiers en hun bagage vlak na de paspoort-controle worden doorgelicht, kan men na de controle alsnog gaan shoppen. Ook is het nu mogelijk dat andere passagiers, zoals luchtreizigers die net zijn aangekomen, zaken overhandigen - bijvoorbeeld wapentuig - aan passagiers die nog moeten vertrekken maar al wél zijn gecontroleerd. Veiligheidsdeskundigen noemen vooral dit laatste een ernstige tekortkoming van de nieuwe opzet van de passagierscontrole.

Efficiëntie

Het nieuwe centrale controlesysteem is ingevoerd om redenen van efficiëntie. Maar volgens veiligheidsdeskundigen, onder wie leidinggevende personeelsleden van de Koninklijke Marechaussee op Schiphol, mag efficiëntie nooit ten koste gaan van veiligheid.

Een voorstel van de regering om de luchtvaartwet te wijzigen behelst onder meer een volledige privatisering van de beveiliging op Schiphol. Het wetsvoorstel is al aanvaard door de Tweede Kamer, maar moet nog door de Eerste Kamer worden goedgekeurd.

De Marechaussee Vereniging is hier fel tegen gekant. "Het waarborgen van de veiligheid op luchthavens is een overheidstaak," aldus voorzitter Busker van deze vakbond. "Zodra particuliere bedrijven daarover de volledige zeggenschap krijgen, sluipen er economische belangen in die tegenstrijdig kunnen zijn aan het veiligheidsbelang van de reiziger. Het bedrijfsleven kennende: zo'n veiligheidsbedrijf wil winst maken. Maar economische aspecten horen niet aan de orde te komen als het om veiligheid gaat."

GroenLinks wil dat de regering het betreffende wetsvoorstel intrekt.

De controle van de handbagage, die sinds de ijzingwekkende terreuraanslagen in New York en Washington aanmerkelijk is verscherpt, levert op Schiphol lange rijen wachtenden op.

De gewijzigde en minder personeels-intensieve veranderingen van de 'security controle' op Schiphol worden nu al in verband gebracht met het terugdringen van de kosten. "Ik heb gelezen dat de veiligheidsheffing op de tickets 80 procent omlaag kan. Dat is tachtig cent op duizend gulden. Volgens mij hebben passagiers die tachtig cent graag voor hun veiligheid over," zegt voorzitter Busker van de marechaussee-vakbond.

Veel van de veiligheidsmaatregelen op Schiphol en ook op andere luchthavens worden nu gedicteerd vanuit de Verenigde Staten. De VS schrijft de vorm van 'security' voor op de vliegvelden vanwaar naar bestemmingen in Amerika wordt gevlogen, onder het motto: wat jullie zelf doen, moeten jullie weten, maar wat de VS binnen komt, moet aan onze verscherpte eisen voldoen.

Vreemd genoeg worden reizigers die met de KLM naar de VS vliegen éénmaal gecontroleerd, terwijl passagiers van Amerikaane luchtvaartmaatschappijen voor, bijvoorbeeld NorthWest Airlines - partner van de KLM - naar dezelfde bestemming twee keer worden gecontroleerd.

Opmerkelijk is bij alle beveiligingsperikelen dat de KLM al ruim een maand in gevecht is met de Luchthaven Schiphol over het plan van de luchthaven om een nieuw systeem van betaalde, snellere grenscontrole in te voeren voor zakenreizigers, door middel van de zogenaamde iris-scan.

Sneller

De Schiphol-directie wil die nieuwe service gaan leveren met een soort 'vaste klantenkaart' voor regelmatige reizigers, die daarmee ook toegang krijgen tot snellere incheckbalies en een betere parkeerplaats op Schiphol.

Alles lijkt gericht op snelheid en efficientie. De KLM is falikant tegen de verdere privatisering van Schiphol. President-directeur Leo van Wijk stelt zich op het standpunt dat grenscontrole een overheidstaak is en moet blijven, waarvoor nimmer extra betaald mag worden en al helemaal niet voor privileges.

Op de inschakeling van de particuliere beveiligingsfirma Securop voor de controles op Schiphol bestaat al veel langer kritiek, ook al vanwege de inzet van onervaren personeel. Het kostenaspect speelt hierbij eveneens een rol. Veiligheidsexperts stellen zich op het standpunt dat een winstoogmerk nooit een leidraad kan zijn als het om beveiliging gaat.

Veel luchtreizigers verbazen zich er over dat op Schiphol, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de internationale luchthavens in Verenigde Staten, de paspoorten van vertrekken reizigers streng worden gecontroleerd. Alle aandacht voor de vertrekkende passagier richt zich in de VS op de inhoud van zijn jaszakken en zijn bagage. Niemand hoeft bij vertrek z'n paspoort te laten zien.

Luchtreizigers en hun handbagage worden sinds de invoering van het nieuwe beveiligingssysteem nog voor het betreden van de vertrekhal gecontroleerd.

Officieel heet het op Schiphol dat de marechaussee graag wil weten of er onder de vertrekkende passagiers mogelijk gezochte personen zijn, maar ingewijden weten wel beter: het gaat er uitsluitend om of de vertrekkende passagiers al hun eventuele boetes en bekeuringen hebben betaald. "We blijven teveel op de kleintjes letten, terwijl het beveiligingssysteem grote lekken vertoont," zo menen functionarissen van de marechaussee.

Ook het feit dat bagage dikwijls urenlang onbewaakt op het platform staat is aan veel kritiek onderhevig, terwijl de invoering - sinds de vliegtuigen die in de VS als bommen werden gebruikt met messen werden gekaapt - van het plastic bestek, zelfs in de Business Class, evenmin op veel begrip stuit. "Wie na de paspoortcontrole en de handbagage-check in het restaurant van de vertrekhal nog een hapje gaat eten, kan zó het metalen mes, of alle bestek, in z'n tas doen en ongezien meenemen in het vliegtuig," vertellen oplettende luchtreizigers.

"Honderd procent veiligheid bestaat niet," zegt Han Busker van de Marechaussee Vereniging. "Maar als de doorsnee-reiziger nu al moeiteloos z'n vinger op de zwakke plekken kan leggen, dan moet dat de veiligheidsexperts toch met zorg vervullen. De beveiliging kan véél beter."